ผลผูกพันของข้อเสนอแนะในคำวินิจฉัยของศาลรัฐธรรมนูญต่อรัฐสภา

Abstract

บทความนี้มุ่งศึกษาถึงผลผูกพันของข้อเสนอแนะในคำวินิจฉัยของศาลรัฐธรรมนูญที่มีต่อรัฐสภา โดยเฉพาะคำวินิจฉัยอันเกี่ยวกับความชอบด้วยรัฐธรรมนูญของกฎหมาย นอกจากจะปรากฏส่วนต่าง ๆ อันเป็นองค์ประกอบโดยทั่วไปของคำวินิจฉัยแล้ว ยังปรากฏว่าได้มีการกำหนดข้อเสนอแนะของศาลรัฐธรรมนูญเอาไว้ในคำวินิจฉัยด้วย ทำให้เกิดปัญหาว่าข้อเสนอแนะดังกล่าวซึ่งปรากฏในคำวินิจฉัยอันเกี่ยวกับความชอบด้วยรัฐธรรมนูญของกฎหมายผูกพันรัฐสภาหรือไม่ รวมถึงประเด็นปัญหาที่ว่าศาลรัฐธรรมนูญสมควรมีอำนาจในการกำหนดข้อเสนอแนะในคำวินิจฉัยได้หรือไม่ อย่างไร

            ในประเด็นปัญหาทั้งสองประการดังกล่าว ผู้เขียนได้ศึกษาถึงแนวคิดของขอบเขตอำนาจที่ควรจะเป็นของศาลรัฐธรรมนูญในการตรวจสอบรัฐสภา ทั้งในส่วนของแนวคิดการเป็นฝ่ายนิติบัญญัติในทางลบ (Negative Legislator) หลักการจำกัดอำนาจตนเองขององค์กรตุลาการ (Judicial self-restraint) และแนวคิดการเป็นผู้ให้ความหมายสุดท้ายแก่รัฐธรรมนูญหรือกฎหมาย ซึ่งแนวคิดเหล่านี้ชี้ให้เห็นว่าการใช้อำนาจของศาลรัฐธรรมนูญในการตรวจสอบรัฐสภานั้นมีขอบเขตที่จำกัดอยู่เช่นกัน รวมถึงเมื่อศึกษาถึงส่วนประกอบของคำวินิจฉัยของศาลรัฐธรรมนูญ ก็ทำให้เห็นว่าคำวินิจฉัยของศาลรัฐธรรมนูญนั้นมีส่วนที่ผูกพันและส่วนที่ไม่ผูกพันต่อรัฐสภา ซึ่งส่วนที่เรียกว่า “ข้อเสนอแนะ” ที่ปรากฏใน        คำวินิจฉัยนั้น เป็นส่วนที่ไม่ได้ผูกพันคู่ความในคดีหรือบุคคลที่เกี่ยวข้องแต่ประการใด ประกอบกับเมื่อเปรียบเทียบกับกรณีคำวินิจฉัยของศาลรัฐธรรมนูญต่างประเทศ อันได้แก่ คำวินิจฉัยของศาลรัฐธรรมนูญของสหพันธ์สาธารณรัฐเยอรมนี ศาลรัฐธรรมนูญของสาธารณรัฐเกาหลี และกรณีของศาลสูงสุดของสหรัฐอเมริกา ก็มิได้มีการยอมรับว่าข้อเสนอแนะใน   คำวินิจฉัยของศาลรัฐธรรมนูญมีผลผูกพันฝ่ายนิติบัญญัติแต่ประการใด ดังนั้น ข้อเสนอแนะที่ปรากฏในคำวินิจฉัยของ   ศาลรัฐธรรมนูญย่อมเป็นส่วนที่ไม่มีผลผูกพันต่อคู่ความหรือบุคคลที่เกี่ยวข้อง จึงย่อมไม่ผูกพันรัฐสภาให้ต้องปฏิบัติตามเช่นกัน และเมื่อพิจารณาถึงบทบาทของศาลรัฐธรรมนูญในการเป็นฝ่ายนิติบัญญัติในทางลบ หลักการจำกัดอำนาจตนเองขององค์กรตุลาการ รวมถึงบทบาทการเป็นผู้ให้ความหมายสุดท้ายแก่รัฐธรรมนูญหรือกฎหมายของศาลรัฐธรรมนูญก็พบว่าแนวคิดดังกล่าวสะท้อนให้เห็นถึงกรอบอำนาจของศาลรัฐธรรมนูญที่จำกัดอยู่เฉพาะการตีความบทบัญญัติกฎหมายที่ทำให้เกิดผลการวินิจฉัยชี้ขาดคดีที่เสร็จเด็ดขาดและสามารถยุติข้อพิพาทในทางกฎหมายได้เท่านั้น ประกอบกับบริบททางการเมืองของประเทศไทยที่ยังคงมีประเด็นปัญหาในเรื่องของดุลอำนาจระหว่างศาลรัฐธรรมนูญกับรัฐสภาอยู่ ผู้เขียนจึงเห็นว่าศาลรัฐธรรมนูญจึงไม่ควรกำหนดข้อเสนอแนะไว้ในคำวินิจฉัย และควรทำหน้าที่เพียงการประกาศความถูกผิดของกฎหมายที่รัฐสภาตราขึ้นว่าชอบด้วยรัฐธรรมนูญหรือไม่ โดยไม่ไปก้าวล่วงถึงความเหมาะสมว่ากฎหมายฉบับใดฉบับหนึ่งที่ชอบด้วยรัฐธรรมนูญแล้วควรแก้ไขปรับปรุงหรือไม่ หรือควรมีเนื้อหาอย่างไร ส่วนการจัดทำข้อเสนอแนะของศาลนั้นควรอยู่ในลักษณะของการกำหนดระยะเวลาให้รัฐสภาแก้ไขกฎหมายที่ขัดต่อรัฐธรรมนูญภายในระยะเวลาที่กำหนดเท่านั้น เพื่อป้องกันสุญญากาศทางกฎหมาย ผู้เขียนจึงเห็นว่าศาลรัฐธรรมนูญสามารถกำหนดข้อเสนอแนะในการแก้ไขกฎหมายในลักษณะดังกล่าวแก่รัฐสภาได้ โดยไม่ถือว่าก้าวล่วงดุลพินิจของฝ่ายนิติบัญญัติ