มาตรการทางกฎหมายในการส่งเสริมรูปแบบเศรษฐกิจชีวภาพ เศรษฐกิจหมุนเวียน และ เศรษฐกิจสีเขียว

Abstract

     สืบเนื่องจากภาวะการณ์เปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศที่ทวีความรุนแรงขึ้น นานาชาติที่เข้าร่วมประชุมรัฐภาคีกรอบอนุสัญญาสหประชาชาติว่าด้วยการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ (UNFCCC) สมัยที่ 26 (COP26) จึงวางเป้าหมายร่วมกันว่าจะบรรลุเป้าหมายให้การปล่อยก๊าซเรือนกระจกสุทธิเป็นศูนย์ (Net Zero) ภายในปี ค.ศ.2050 เพื่อจัดการกับปัญหาภาวะโลกร้อน จึงนำมาซึ่งการกำหนดมาตรฐานด้านสิ่งแวดล้อมของหลายประเทศโดยเฉพาะสมาชิกสหภาพยุโรปที่ได้กำหนดมาตรการจัดเก็บภาษีก๊าซเรือนกระจกก่อนเข้าพรมแดน (CBAM) สำหรับสินค้าบางประเภท การกำหนดเงื่อนไขดังกล่าวถือเป็นข้ออุปสรรคและกีดกันทางการค้าระหว่างประเทศ ส่งผลกระทบต่อผู้ประกอบธุรกิจส่งออกของประเทศไทยโดยตรง บทความนี้มุ่งเน้นการศึกษามาตรการทางกฎหมายในการส่งเสริมเศรษฐกิจชีวภาพ เศรษฐกิจหมุนเวียนและเศรษฐกิจสีเขียว เพื่อขจัดข้ออุปสรรคทางการค้าระหว่างประเทศในอนาคตและเพื่อช่วยส่งเสริมความสามารถและเพิ่มศักยภาพในการแข่งขันแก่ผู้ประกอบธุรกิจของไทยในการเปลี่ยนผ่านรูปแบบธุรกิจใหม่ไปสู่การพัฒนาที่ยั่งยืน โดยศึกษารูปแบบการบังคับใช้มาตรการทางกฎหมายของสหพันธ์สาธารณรัฐเยอรมนี ประเทศญี่ปุ่น สาธารณรัฐประชาชนจีน และสาธารณรัฐเกาหลี เพื่อเป็นแนวทางในการกำหนดกรอบของกฎหมายที่ใช้บังคับสำหรับการส่งเสริมเศรษฐกิจชีวภาพ เศรษฐกิจหมุนเวียนและเศรษฐกิจสีเขียวในประเทศไทย

            ผลจากการศึกษาพบว่า สหพันธ์สาธารณรัฐเยอรมนี ญี่ปุ่น สาธารณรัฐประชาชนจีน และสาธารณรัฐเกาหลี ต่างมีการออกกฎหมายที่เป็นแนวทางการพัฒนาที่ยั่งยืนในมิติการสร้างระบบเศรษฐกิจที่เป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อมและยกระดับคุณภาพชีวิตของสังคม โดยสหพันธ์สาธารณรัฐเยอรมนี ประเทศญี่ปุ่น และสาธารณรัฐประชาชนจีนออกกฎหมายที่ให้ความสำคัญกับการส่งเสริมเศรษฐกิจหมุนเวียนเป็นหลัก ส่วนสาธารณรัฐเกาหลีออกกฎหมายสำหรับการสร้างการเติบโตสีเขียวและคาร์บอนต่ำที่มีลักษณะขอบเขตกว้างกว่าและครอบคลุมการพัฒนาเศรษฐกิจควบคู่ไปกับการรักษาความสมดุลของสิ่งแวดล้อมและยังช่วยยกระดับคุณภาพชีวิตของสังคมให้มีความเป็นอยู่ที่ดีขึ้น ซึ่งมีความสอดคล้องกับหลักการทั่วไปของเศรษฐกิจสีเขียวที่ครอบคลุมการดำเนินงานของทั้งเศรษฐกิจชีวภาพและเศรษฐกิจหมุนเวียน กล่าวคือ แนวคิดเศรษฐกิจสีเขียวจะเป็นตัวกำหนดทิศทางในการจัดการและใช้ทรัพยากรอย่างมีประสิทธิภาพ และรวมถึงการแก้ไขปัญหาสังคม เช่น ความเท่าเทียมและลดความเหลื่อมล้ำทางสังคม ควบคู่ไปกับการสร้างการเติบโตทางเศรษฐกิจ อันเป็นการส่งเสริมการพัฒนาที่ยั่งยืนทั้งในมิติทางเศรษฐกิจ สังคม และสิ่งแวดล้อม ในขณะที่ประเทศไทยมีเพียงนโยบายส่งเสริมการขับเคลื่อนการพัฒนาเศรษฐกิจชีวภาพ เศรษฐกิจหมุนเวียน และเศรษฐกิจสีเขียว (Bio-Circular-Green Economy) หรือเรียกว่า “โมเดลเศรษฐกิจ BCG” ซึ่งเป็นโมเดลเศรษฐกิจสู่การพัฒนาที่ยั่งยืน ดังนั้น เพื่อให้การขับเคลื่อนการพัฒนาด้วยโมเดลเศรษฐกิจ BCG มีความต่อเนื่องและสามารถบังคับใช้ได้อย่างเป็นรูปธรรม ประเทศไทยจึงควรมีกรอบของกฎหมายที่ครอบคลุมการพัฒนาที่ยั่งยืนในมิติเศรษฐกิจ สังคมและสิ่งแวดล้อมเพื่อกำหนดทิศทางการดำเนินการให้ชัดเจน โดยควรกำหนดบทบาทหน้าที่ของหน่วยงานที่รับผิดชอบ กำหนดบทบาทความร่วมมือของแต่ละภาคส่วนของสังคม เช่น ภาครัฐ ภาคเอกชน และประชาชน ตลอดจนกำหนดรูปแบบมาตรการทางกฎหมายสำหรับส่งเสริมและสนับสนุนการขับเคลื่อนเศรษฐกิจชีวภาพ เศรษฐกิจหมุนเวียนและเศรษฐกิจสีเขียว โดยใช้เครื่องมือทางเศรษฐศาสตร์ในการสร้างแรงจูงใจและการให้สิทธิประโยชน์ต่างๆ เอื้อต่อการส่งเสริมโมเดลเศรษฐกิจ BCG และกำหนดมาตรการลงโทษสำหรับผู้หลอกลวงหรือฝ่าฝืนหลักเกณฑ์ที่ก่อให้เกิดความเสียหายแก่สิ่งแวดล้อมเพื่อป้องกันการฟอกเขียว