สิทธิที่จะไม่ถูกดำเนินคดีอาญาล่าช้าเกินสมควร : ศึกษากรณีผู้ต้องขังระหว่างดำเนินคดี

Abstract

บทความเรื่องนี้เป็นการศึกษาปัญหาความจำเป็นในการคุมขังผู้ต้องหา ปัญหาความล่าช้าในชั้นสอบสวน ปัญหาระยะเวลาที่สั้นที่สุดในการคุมขังผู้ต้องหา ตลอดจนการบริหารจัดการคดีอาญาที่จำเลยถูกขังระหว่าง การพิจารณา เพื่อสิทธิที่จะไม่ถูกดำเนินคดีอาญาล่าช้าเกินสมควร โดยศึกษาเปรียบเทียบกฎหมายต่างประเทศ ได้แก่ ประเทศสหรัฐอเมริกา ประเทศฝรั่งเศส และประเทศสาธารณรัฐประชาชนจีน

จากการศึกษาพบว่าทั้ง 3 ประเทศ ใช้หลักในการพิจารณา “ความจำเป็น” ของการคุมขังโดยยึดหลัก   ให้การคุมขังเป็นวิธีการชั่วคราวและเป็นมาตรการสุดท้าย โดยตีความคำว่า “ความจำเป็น” ว่าต้องถึงขนาดหรือใกล้ชิดกับการกระทำความผิด มีหลักฐานเพียงพอที่แสดงให้เห็นเป็นประจักษ์ว่าผู้ถูกกล่าวหาเป็นผู้กระทำความผิด ระบบการสอบสวนมีการทำงานร่วมกับพนักงานอัยการตั้งแต่การขอออกหมายคุมขัง ตลอดจนการเข้ามามีส่วนร่วม ในการสอบสวนคดีอาญาของพนักงานอัยการเพื่อลดขั้นตอนการปฏิบัติงาน ทำให้สามารถลดระยะเวลาในการคุมขัง (ฝากขัง) ได้ ลดความผิดพลาดของการพิจารณาคดี เพื่อเพิ่มความรวดเร็วเป็นธรรมให้แก่ผู้ต้องหา ซึ่งถ้าในชั้นสอบสวนมีประสิทธิภาพเพียงพอ กระบวนการพิจารณาคดีในชั้นศาลจะสามารถดำเนินไปได้อย่างรวดเร็ว นำไปสู่การบริหารจัดการคดีอาญา ที่จากเดิมเป็นการพิจารณาคดีเรียงตามลำดับการรับฟ้อง ให้สามารถนำคดีอาญาที่จำเลยต้องขังระหว่างการพิจารณามาพิจารณาก่อนคดีประเภทอื่น

ผู้ศึกษาจึงมีข้อเสนอแนะให้มีการปรับแก้ประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความอาญาของไทยในเรื่องการออกหมายคุมขังโดยพิจารณาถึง “ความจำเป็น” ที่ต้องถึงขนาดหรือใกล้กับการกระทำความผิด โดยให้พนักงานสอบสวนรวมพยานหลักฐานให้เพียงพอที่จะนำตัวผู้ถูกกล่าวหามาดำเนินคดีและรับโทษตามกฎหมาย    ให้พนักงานอัยการเข้ามามีบทบาทในการกำกับดูแลตั้งแต่เริ่มคดี คือ การพิจารณา “ความจำเป็น” ในการคุมขังอีกชั้นหนึ่งก่อนที่จะยื่นคำร้องขออนุญาตจากศาล และมีส่วนในการสอบสวนคดีอาญาเพื่อเป็นการถ่วงดุลอำนาจ   ที่แท้จริงในการปฏิบัติงานของพนักงานสอบสวน ตลอดจนการพิจารณาคดีอาญาในชั้นศาลให้มีการบริหารจัดการคดีอาญาที่จำเลยถูกคุมขังระหว่างพิจารณาให้นำมาพิจารณาก่อนคดีประเภทอื่นและต้องพิจารณาคดีให้แล้วเสร็จภายใน 2 เดือน เพื่อสอดรับกับหลักการคุ้มครองสิทธิและเสรีภาพของผู้ต้องหา