ช่องว่างทางกฎหมายกรณีการควบคุมตัวของเจ้าหน้าที่ของรัฐที่ต้องบันทึกภาพและเสียง อย่างต่อเนื่องตามพระราชบัญญัติป้องกันปราบปรามการทรมานการกระทำ ให้บุคคลสูญหาย พ.ศ. 2565

Main Article Content

อธิวัฒน์ ลิปภานนท์

Abstract

ในอดีตที่ผ่านมาปัญหาการปฏิบัติหน้าที่โดยไม่ชอบทั้งในส่วนพฤติการณ์และกระบวนการล้วนมีการเกิดขึ้นเป็นจำนวนมากในประเทศไทย  โดยเฉพาะอย่างยิ่งการบังคับใช้กฎหมายของเจ้าพนักงานตำรวจที่มากเกินขอบเขต ไม่ว่าจะเป็นการตรวจ การควบคุมตัว การจับ การซ้อมผู้ต้องหาเพื่อให้รับสารภาพ การสร้างพยานหลักฐานเท็จ การวิสามัญฆาตกรรม การละเว้นการปฏิบัติหน้าที่ เป็นต้น โดยการบังคับใช้กฎหมายโดยเกินเลยไปนั้น อาจเกิดมาจากความไม่เท่าเทียมกันของผู้ต้องหาหรือผู้ถูกจับได้ ไม่ว่าจะเป็นเรื่องของฐานะทางสังคม อิทธิพลทางสังคม หน้าที่การงาน ฐานะทางการเงิน ความสัมพันธ์ทางตรงและทางอ้อม เช่น ญาติมิตร ผู้บังคับบัญชากับผู้ใต้บังคับบัญชา เพื่อนฝูง คนรู้จัก ซึ่งเหล่านี้ล้วนถือเป็นตัวแปรที่เป็นปัจจัยในการปฏิบัติหน้าที่ของเจ้าหน้าที่ของรัฐได้เช่นกัน และแม้ปัจจุบันจะมีการบังคับใช้พระราชบัญญัติป้องกันและปราบปรามการทรมานและการกระทำให้บุคคลสูญหาย พ.ศ. 2565 อันเป็นหลักประกันของผู้ถูกควบคุมตัวว่า ในการควบคุมตัว เจ้าหน้าที่ของรัฐผู้รับผิดชอบต้องบันทึกภาพและเสียงอย่างต่อเนื่องในขณะจับและควบคุมจนกระทั่งส่งตัวให้พนักงานสอบสวนหรือปล่อยตัวบุคคลดังกล่าวไป อย่างไรก็ตาม กรณีเมื่อเจ้าหน้าที่ของรัฐได้ส่งตัวให้พนักงานสอบสวนแล้ว กลับไม่มีการบัญญัติให้ต้องมีการบันทึกภาพและเสียงในชั้นสอบสวนแต่อย่างใด จึงเกิดข้อแตกต่างและช่องว่างทางกฎหมายระหว่างชั้นจับกุมและชั้นสอบสวน อันส่งผลให้ผู้ถูกควบคุมตัวปราศจากหลักประกันความปลอดภัยในชั้นสอบสวน รวมทั้ง ความเสี่ยงในการถูกขู่เข็ญ หลอกลวง ทรมาน ใช้กำลังบังคับ หรือกระทำโดยมิชอบประการใด ๆ รวมไปถึงการเรียก รับ หรือยอมจะรับทรัพย์สินหรือประโยชน์อื่นใดสำหรับตนเองหรือผู้อื่นโดยมิชอบจากเจ้าหน้าที่ของรัฐด้วย และปัญหาอีกประการหนึ่งคือการไม่ได้กำหนดฐานความผิดที่เหมาะสมในการบันทึกภาพและเสียงอย่างต่อเนื่อง ซึ่งส่งผลให้ทุกฐานความผิดตั้งแต่ความผิดลหุโทษกระทั่งถึงความผิดที่มีโทษฉกรรจ์จะต้องมีการบันทึกภาพและเสียงทุกกรณี


ตามปัญหาดังกล่าว บทความนี้จึงมุ่งศึกษาแนวความคิดและทฤษฎีเกี่ยวกับหลักสิทธิมนุษยชน หลักการปฏิบัติหน้าที่ภายใต้พระราชบัญญัติป้องกันและปราบปรามการทรมานและการกระทำให้บุคคลสูญหาย พ.ศ. 2565 สภาพปัญหาและผลกระทบเกี่ยวกับการบันทึกภาพและเสียงของเจ้าหน้าที่ของรัฐในบริบทต่าง ๆ รวมทั้ง การศึกษาเปรียบเทียบกรณีการควบคุมตัวของเจ้าหน้าที่ของรัฐที่ต้องบันทึกภาพและเสียงอย่างต่อเนื่อง ในประเทศอังกฤษและประเทศเยอรมนี ซึ่งผลการศึกษาพบว่า การบันทึกภาพและเสียงอย่างต่อเนื่อง ตามพระราชบัญญัติป้องกันปราบปรามการทรมานการกระทำให้บุคคลสูญหาย พ.ศ. 2565 ควรได้รับการแก้ไขเพิ่มเติม 2 ประการ คือ การกำหนดให้มีการบันทึกภาพและเสียงอย่างต่อเนื่องในชั้นสอบสวน และการกำหนดฐานความผิดที่เหมาะสมในการบันทึกภาพและเสียงอย่างต่อเนื่อง เพื่อให้เป็นบรรทัดฐานและลดดุลพินิจในการใช้อำนาจของเจ้าหน้าที่ของรัฐ โดยการแก้ไขเพิ่มเติมไว้ในพระราชบัญญัติ ทั้งนี้ เพื่อให้การดำเนินกระบวนยุติธรรมทางอาญาในชั้นเจ้าพนักงานเกี่ยวกับการบันทึกภาพและเสียงกับการคุ้มครองสิทธิมนุษยชนแก่ประชาชนเป็นไปอย่างสมดุล เป็นไปตามเจตนารมณ์ของพระราชบัญญัติป้องกันและปราบปรามการทรมานและการกระทำให้บุคคลสูญหาย พ.ศ. 2565 รวมไปถึงให้เกิดความสอดคล้องกับอนุสัญญาต่อต้านการทรมานและการปฏิบัติ หรือการลงโทษอื่นที่โหดร้าย หรือที่ย่ำยีศักดิ์ศรี (Convention against Torture and Other Cruel, Inhuman or Degrading Treatment or Punishment: CAT) อนุสัญญาระหว่างประเทศว่าด้วยการคุ้มครองบุคคลทุกคนจากการบังคับให้หายสาบสูญ (International Convention for the Protection of All Persons from Enforced Disappearance: ICPPED) และอนุสัญญาอื่น ๆ ที่เกี่ยวข้อง อันเป็นหลักสากลควบคู่กันไปด้วยต่อไป


 

Article Details

Section
Articles

References

บรรณานุกรม

หนังสือ

ภาษาไทย

น้ำแท้ มีบุญสล้าง, คำอธิบายกฎหมายป้องกันปราบปรามการทรมานและบังคับให้บุคคลสูญหาย (วิญญูชน 2566).

น้ำแท้ มีบุญสล้าง,กระบวนการยุติธรรมทางอาญาเปรียบเทียบ (วิญญูชน 2566)

ปรีดี เกษมทรัพย์, นิติปรัชญา (คณะนิติศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ 2543).

เว็บไซต์

ภาษาไทย

BBC NEWS ไทย, ‘ผู้กำกับโจ้: ศาลตัดสินประหารชีวิต พ.ต.อ. ธิติสรรค์ คดีทรมานผู้ต้องสงสัย แต่ลดโทษเหลือจำคุกตลอดชีวิต’ <https://www.bbc.com/thai/thailand-61727720> สืบค้นเมื่อ 23 พฤษภาคม 2567.

ไทยรัฐ ออนไลน์, ‘ปริศนาคลุมถุงดำ เค้นสอบลุงเปี๊ยก ถอดเสื้อเร่งแอร์หนาว เข้าข่ายทรมานหรือไม่’ <https://www.thairath.co.th/ scoop/theissue/2756305> สืบค้นเมื่อ 23 พฤษภาคม 2567.

พสิษฐ์ คงคุณากรกุล, กางสถิติ ‘ซ้อมทรมาน’ ผ่านเรื่องร้องเรียน ปฏิรูปตำรวจ - พ.ร.บ.อุ้มหายฯ ช่วยได้แค่ไหน? <https://thestandard.co/prevent-forced-disappearance-act> สืบค้นเมื่อ 12 พฤษภาคม 2567.

สถาบันเพื่อการยุติธรรมแห่งประเทศไทย, ‘ความยุติธรรมมีราคาที่ต้องจ่าย’ สืบค้นเมื่อ 11 พฤษภาคม 2567.

หลักการปกครองโดยกฎหมาย (Rule of Law) <https://www.baanjomyut.com/library_2/extension-1/

comparative_politics/02.html#google_vignette> สืบค้นเมื่อ 8 มกราคม 2567.

ภาษาต่างประเทศ

COUNCIL OF EUROPE, <https://www.coe.int/en/web/portal/46-members-states> สืบค้นเมื่อ 20 เมษายน 2567.

Gewerkschaft der Polizei, ‘Und wer shützt die Politie?’ (2014). <https://www.gdp.de/gdp/ gdp.nsf/id/DE_GdP-unterstuetzt-Bremer-Initiative-zum-besseren-Schutz-fuer-Polizeibeamte-vor-Gewalt?open &ccm=300040820> สืบค้นเมื่อ 7 พฤษภาคม 2567.

Heise online, ‘Kamera-Cops: Weitere Bundesländer erwägen Body-Cams bei Polizei-Einsätzen’

(in German), <https://www.heise.de/news/Kamera-Cops-Weitere-Bundeslaender-erwaegen-Body-Cams-bei-Polizei-Einsaetzen-2682173.html> สืบค้นเมื่อ 8 มกราคม 2567.

Home office UK, ‘Pace Code C 2018’ (2023) <https://assets.publishing.service.gov.uk/media/

ba38000de1b792/PACE+Code+C+2023.pdf> สืบค้นเมื่อ 19 พฤษภาคม 2567.

Home office UK, ‘Pace Code E 2018’ (2022) <https://www.gov.uk/government/publications/pace-codes-e-and-f-2018/pace-code-e-2018-accessible> สืบค้นเมื่อ 19 พฤษภาคม 2567.

Home office UK, ‘Pace Code F 2018’ (2022) <https://www.gov.uk/government/publications/pace- codes-

e-and-f-2018/pace-code-f-2018-accessible#bookmark24> สืบค้นเมื่อ 19 พฤษภาคม 2567.

Home office UK, ‘Policy paper National Security Act 2023: Video recording code’ (2023)

<https://www.gov.uk/government/publications/national-security-act-2023-video-recording-code-of-practice/national-security-act-2023-video-recording-code-accessible-version> สืบค้นเมื่อ 20 พฤษภาคม 2567.

HUMAN RIGHTS, <https://humanrights.mfa.go.th/th/humanrights/obligation/index.php> สืบค้นเมื่อ 20 เมษายน 2567.

INDEPENDENT, Police body cameras cut complaints by 93 percent <https://www.independent.co.uk/

news/uk/home-news/police-body-cameras-complaints-93-per-cent-dr-barak-ariel- cambridge-a7338851.html> สืบค้นเมื่อ 8 มกราคม 2567.

Legislation UK, ‘National Security Act 2023’ (2023) <https://www.legislation.gov.uk/ukpga/2023/32/

section/27> สืบค้นเมื่อ 20 พฤษภาคม 2567.

Martini Mario, ‘Bodycams zwischen Bodyguard und Big Brother - Zu den rechtlichen Grenzen filmischer Erfassung von Sicherheitseinsätzen durch Miniaturkameras und Smartphones’

[Bodycams between Bodyguard and Big Brother - On the legal limits of cinematic recording of security operations using miniature cameras and smartphones]. ResearchGate (in German).<https://www.researchgate.net/publication/317185182_Bodycams_zwischen_Bodyguard_und_Big_Brother_-_Zu_den_rechtlichen_Grenzen_filmischer_ Erfassung_von_Sicherheitseinsatzen_durch_Miniaturkameras_und_Smartphones> สืบค้นเมื่อ 8 มกราคม 2567.

MOTOLOLA, ‘The roll out of the new body-worn camera solutions to the City of Stendal Police Inspectorate and the police academy in Aschersleben marks the beginning of a wider deployment to nearly all operational frontline teams in Saxony-Anhalt. The cameras will be implemented to help officers to de-escalate potentially dangerous situations and increase safety and transparency on the front line.’ <https://www.motorolasolutions.com/

newsroom/press-releases/police-in-saxony-anhalt-body-worn-cameras.html> สืบค้นเมื่อ 25 ธันวาคม 2566.

RP Online, ‘Videoüberwachung per Body-Cam Hessische Polizei schreckt Schläger mit Minikameras ab’ (June 23, 2015) <https://rp-online.de/info/consent/> สืบค้นเมื่อ 2 พฤศจิกายน 2566.

THE LAW ON POLICE USE OF FORCE WORLDWIDE, <https://www.policinglaw.info/country/united-kingdom>สืบค้นเมื่อ 8 มกราคม 2567.

Von Jörg Diehl and Thies Schnack, Thies ‘Kamera-Cops: Weitere Bundesländer erwägen Body-Cams bei Polizei-Einsätzen’ heise.de. (August 8, 2015) <https://www.spiegel.de/netzwelt/ gadgets/bodycams-

fuer-polizisten-feldversuch-in-frankfurt-a-1041212.html> สืบค้นเมื่อ 8 มกราคม 2567.

YouGov, ‘GroBe Mehrheit befürwortet KörperKamera's für Polizisten’ (2015) <https://yougov.de/politics/articles/

-grosse-mehrheit-befurwortet-korperkameras-fur-poli?redirect_from=%2Fnews%2F2015%2F06%2F18%2Fgrosse-mehrheit-befurwortet-korperkameras-fur-poli%2F> สืบค้นเมื่อ 7 พฤษภาคม 2567.

Zepcam, Bodycam systems in Germany, ‘Who is using bodycams, why are they using them and what do citizens and leaders have to say about the spread of bodycams in Germany?’ <https://zepcam.com/bodycam-systems-in-germany> สืบค้นเมื่อ 20 พฤษภาคม 2567.

อื่น ๆ

ภาษาไทย

รายงานผลการตรวจสอบการละเมิดสิทธิมนุษยชน, <https://www.nhrc.or.th/th/Examination-reports>

สืบค้นเมื่อ 10 เมษายน 2567.

วันชัย โตความรู้, ‘สิทธิมนุษยชน สิทธิพื้นฐานของประชาชนเมื่อถูกกล่าวหาในคดีอาญา’ เอกสารวิชาการส่วนบุคคล (Individual Study) สำนักงานศาลรัฐธรรมนูญ 1 <https://www.constitutionalcourt.or.th/occ_web/ ewt_dl_link.php?nid=8821> สืบค้นเมื่อ 6 มิถุนายน 2567.

สำนักงานจเรตำรวจ, ข้อมูลเชิงสถิติเรื่องร้องเรียนข้าราชการตำรวจที่เกี่ยวกับการทุจริตและประพฤติมิชอบ <https://jaray.police.go.th> สืบค้นเมื่อ 10 เมษายน 2567.

สำนักงานศาลรัฐธรรมนูญ, คำวินิจฉัยที่ 7/2566 <https://efiling.constitutionalcourt.or.th/web/mpdf/ openAttachV2.php?token=6455adec48e9a228bea38065d6f595ad&r=3819&i=1> สืบค้นเมื่อ 8 มกราคม 2567.