ข้อต่อสู้ของผู้ใต้บังคับบัญชา กรณีกระทำทรมานตามคำสั่งของผู้บังคับบัญชา
Article Sidebar
Main Article Content
บทคัดย่อ
บทความนี้มุ่งศึกษาปัญหาเรื่อง ข้อต่อสู้ของผู้ใต้บังคับบัญชา กรณีกระทำทรมานตามคำสั่งผู้บังคับบัญชา โดยการกระทำทรมานที่เกิดขึ้นบ่อยครั้งในกระบวนการยุติธรรมทางอาญานั้น ส่วนหนึ่งเป็นเพราะความเชื่อที่ว่าการกระทำทรมานผู้ต้องหาหรือจำเลยในคดีอาญานั้นสามารถกระทำได้ โดยถือว่าเป็นการทรมานด้วยวัตถุประสงค์ที่ดี (good torture) และถึงแม้ว่าปัจจุบันเจ้าหน้าที่รัฐจะทราบดีว่าการกระทำทรมานไม่สามารถกระทำได้ไม่ว่าในกรณีใด ก็ยังมีการกระทำทรมานเกิดขึ้นเรื่อยมา เนื่องจากผู้ใต้บังคับบัญชา โดยเฉพาะในกรณีของข้าราชการตำรวจ จำเป็นที่จะต้องปฏิบัติตามคำสั่งของผู้บังคับบัญชา ทำให้เกิดการปะทะกันระหว่างความรับผิดทางอาญากับความรับผิดทางวินัยของข้าราชการตำรวจอันเปรียบเสมือนกับทางสองแพร่ง (dilemma) ซึ่งผู้ใต้บังคับบัญชามักกลัวที่จะมีความรับผิดทางวินัยมากกว่าความรับผิดทางอาญา เนื่องจากประมวลกฎหมายอาญาบัญญัติให้ผู้ใต้บังคับบัญชาสามารถยกข้อต่อสู้ว่าปฏิบัติตามคำสั่งของผู้บังคับบัญชาเพื่อไม่ต้องรับโทษได้ แม้ว่าคำสั่งดังกล่าวจะไม่ชอบด้วยกฎหมายก็ตาม จึงเกิดเป็นช่องว่างให้มีการกระทำทรมานเกิดขึ้น ทั้งที่คำสั่งให้กระทำทรมานไม่เพียงแต่เป็นคำสั่งที่ไม่ชอบด้วยกฎหมาย แต่เป็นคำสั่งที่ไม่ชอบด้วยกฎหมายอย่างชัดแจ้ง (manifestly illegal) ซึ่งผู้ใต้บังคับบัญชาจะอ้างว่าไม่รู้ว่าคำสั่งดังกล่าวเป็นคำสั่งที่ไม่ชอบด้วยกฎหมายเพื่อยกเว้นความรับผิดทางอาญา หรือยกเว้นโทษตามกฎหมายฐานกระทำทรมานไม่ได้
ตามปัญหาดังกล่าว บทความนี้จะศึกษาความเป็นมาของข้อต่อสู้ว่าปฏิบัติตามคำสั่งของผู้บังคับบัญชา (defense of superior orders) ประกอบกับการศึกษาเชิงกฎหมายเปรียบเทียบ โดยจะเปรียบเทียบบทบัญญัติที่เกี่ยวข้องกับข้อต่อสู้ดังกล่าวว่าบัญญัติกรณีของคำสั่งที่ไม่ชอบด้วยกฎหมายอย่างชัดแจ้งไว้อย่างไรบ้าง ตลอดจนการศึกษาโครงสร้างความรับผิดทางอาญาเปรียบเทียบ เพื่อวิเคราะห์ข้อบกพร่องของบทบัญญัติของกฎหมายอาญาไทยที่เกี่ยวข้อง พร้อมเสนอทางออกให้กับปัญหาดังกล่าว อันจะเป็นส่วนสำคัญในการยุติการกระทำทรมานในกระบวนการยุติธรรมทางอาญาของไทย
ทั้งนี้ จากการศึกษาพบว่า กฎหมายอาญาไทยจะต้องมีการแก้ไขเพิ่มเติมใน 2 ส่วน ได้แก่ ส่วนของความรับผิดทางอาญา ซึ่งประกอบไปด้วยการแก้ไขเพิ่มเติมประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 70 ในส่วนของข้อยกเว้นสำหรับกรณีคำสั่งที่ไม่ชอบด้วยอย่างชัดแจ้ง และการบัญญัติให้คำสั่งให้กระทำทรมานเป็นคำสั่งที่ไม่ชอบด้วยกฎหมายอย่างชัดแจ้ง และส่วนของความรับผิดทางวินัยที่ยังมีความคลุมเครือและมีปัญหาในทางปฏิบัติ
Article Details
อนุญาตภายใต้เงื่อนไข Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
บทความหรือข้อความคิดเห็นใด ๆ ที่ปรากฏในวารสารบัณฑิตศึกษานิติศาสตร์เป็นวรรณกรรมของผู้เขียนโดยเฉพาะคณะนิติศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ และบรรณาธิการไม่จำเป็นต้องเห็นด้วย
เอกสารอ้างอิง
บรรณานุกรม
หนังสือ
ภาษาไทย
เกียรติขจร วัจนะสวัสดิ์, คำอธิบายกฎหมายอาญาภาค 1 (พิมพ์ครั้งที่ 10, พลสยามพริ้นติ้ง 2551).
คณิต ณ นคร, กฎหมายอาญาภาคทั่วไป (พิมพ์ครั้งที่ 6, วิญญูชน 2560).
จิตติ ติงศภัทิย์, คำอธิบายประมวลกฎหมายอาญา ภาค 1 (พิมพ์ครั้งที่ 9, สำนักอบรมศึกษากฎหมายแห่งเนติบัณฑิตยสภา 2536).
ปกป้อง ศรีสนิท, คำอธิบายกฎหมายอาญาระหว่างประเทศ (โครงการตำราและเอกสารประกอบการสอน คณะนิติศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์, 2556).
ปกป้อง ศรีสนิท,กฎหมายอาญาชั้นสูง (พิมพ์ครั้งที่ 4, วิญญูชน 2566).
ปกป้อง ศรีสนิท,สิทธิมนุษยชนในกระบวนการยุติธรรมทางอาญา (วิญญูชน 2563).
ภาษาต่างประเทศ
Carsten Stahn, A CRITICAL INTRODUCTION TO INTERNATIONAL CRIMINAL LAW (Cambridge University Press, 2019).
Elies van Sliedregt, Individual Criminal Responsibility in International Law, (Oxford University Press, 2012).
Robert Cryer, Darryl Robinson, and Sergey Vasiliev, An Introduction to International Criminal Law and Procedure (4th edn, Cambridge University Press 2019).
บทความ
ภาษาต่างประเทศ
Alette Smeulers, ‘Why Serious International Crimes Might Not Seem ‘Manifestly Unlawful’ to Law-level Perpetrators’ (2019) 17 Journal of International Criminal Justice <https://academic.oup.com/jicj/article/17/1/105/5374741> สืบค้นเมื่อ 7 มีนาคม 2565.
วิทยานิพนธ์
ภาษาไทย
ศราวุธ บุญรอด, ‘การกระทำตามคำสั่งที่ไม่ชอบด้วยกฎหมายของเจ้าพนักงาน ตามประมวลกฎหมายอาญา มาตรา 70 : ศึกษากรณี ผู้กระทำมีหน้าที่ต้องปฏิบัติตามหรือไม่มีหน้าที่แต่เชื่อว่ามีหน้าที่ต้องปฏิบัติตาม’ (วิทยานิพนธ์ นิติศาสตรมหาบัณฑิต มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ 2559).
ภาษาต่างประเทศ
Marcus Abrahamson, ‘The Defense of Superior Orders Article 33 of the ICC statute – a departure from customary international law?’ (Graduate Thesis Master of Law Program Lund University 2018).
Tessa McKeown, ‘The Defence of Superior Orders in International Criminal Law: The Eichmann Trial and Kant’s Philosophy’ (Victoria University of Wellington 2014).
อื่น ๆ
ภาษาต่างประเทศ
Committee against Torture, ‘General Comment No 2’ (24 January 2008) CAT/C/GC/2 II.
Convention against Torture and Other Cruel, Inhuman or Degrading Treatment or Punishment (CAT)
European Court of Human Rights (22978/05) - Court (Fifth Section) - Decision - GÄFGEN v. GERMANY.
International Covenant on Civil and Political Rights (ICCPR)
Principles of International Law Recognized in the Charter of the Nuremberg Tribunal and the in the Judgement of the Tribunal Principle IV Principles of International Law Recognized in the Charter of the Nuremberg Tribunal and the in the Judgement of the Tribunal Principle IV Rome Statute
Thailand: Law on Torture, ‘Disappearance’ Delayed’ (HUMAN RIGHTS WATCH, 15 February 2023) <https://www.hrw.org/news/2023/02/15/thailand-law-torture-disappearance-delayed> สืบค้นเมื่อ 4 ตุลาคม 2567.
