ความรู้และการปฏิบัติด้านการจัดการสวนป่าไม้สักของเกษตรกรรายย่อย ในพื้นที่อำเภอเชียงกลาง จังหวัดน่าน

บทคัดย่อ

          การวิจัยครั้งนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาสภาพเศรษฐกิจและสังคม สถานภาพการปลูกสวนป่าไม้สัก ความรู้และการปฏิบัติด้านการจัดการสวนป่าไม้สักของเกษตรกรรายย่อยในพื้นที่อำเภอเชียงกลาง จังหวัดน่าน โดยกำหนดประชากร คือ ผู้ที่ปลูกสวนป่าไม้สักเชิงเดี่ยว ที่มีพื้นที่ไม่เกิน 10 ไร่ ในพื้นที่อำเภอเชียงกลาง จังหวัดน่าน ได้แก่ หมู่บ้านสลี วังทอง ตึ๊ดใหม่ หนองผุก ศรีอุดม และเด่นธารา เก็บข้อมูลจากการสัมภาษณ์เชิงลึกกับผู้ให้ข้อมูลหลัก จำนวน 3 ราย และใช้แบบสัมภาษณ์กับกลุ่มตัวอย่างแบบเจาะจง จำนวน 40 ราย วิเคราะห์ข้อมูลด้วยโปรแกรมสำเร็จรูปทางสถิติ และใช้สถิติเชิงพรรณนา

            ผลการศึกษาพบว่า เกษตรกรรายย่อยส่วนใหญ่เป็นเพศชาย ร้อยละ 57.5 อายุเฉลี่ย 61.6 ปี จบการศึกษาสูงสุดระดับประถมศึกษา ร้อยละ 77.5 มีรายได้สุทธิเฉลี่ย 14,687.0 บาทต่อครัวเรือนต่อปี มีรายจ่ายในการทำสวนป่าโดยเฉลี่ย 2,602.5 บาทต่อครัวเรือนต่อปี พื้นที่สวนป่ารวม 102 ไร่ 300 ตารางวา ร้อยละ 62.9 มีเอกสารสิทธิ์เป็นโฉนดที่ดิน ส่วนใหญ่มีขนาดสวนป่าไม้สัก 1-3 ไร่ ร้อยละ 74.4 อายุสวนป่าโดยเฉลี่ย 15.3 ปี ปลูกเพื่อขายไม้ ร้อยละ 72.1 ปลูกเพื่อใช้สอย ร้อยละ 23.3 เกษตรกรรายย่อยมีระดับความรู้ในการจัดการสวนป่าไม้สัก ระดับปานกลาง ร้อยละ 65.0 และมีระดับการปฏิบัติด้านการจัดการสวนป่าไม้สัก ระดับปานกลาง ร้อยละ 80.0 แม้นเกษตรกรรายย่อยจะมีความรู้ในการจัดการสวนป่าไม้สัก แต่ในความเป็นจริงยังมีความเข้าใจผิด และมองข้ามความสำคัญในการจัดการสวนป่า จึงส่งผลให้ไม่มีการดำเนินการจัดการสวนป่าไม้สักอย่างจริงจังและต่อเนื่อง ส่งผลให้ต้นสักโตช้าและมีขนาดเล็ก เมื่อเกษตรกรต้องการตัดไม้ขายทำให้ได้รายได้ที่ค่อนข้างต่ำ ปัญหาสำคัญ คือ เกษตรกรไม่ทราบราคาซื้อขายไม้สักในตลาดที่แท้จริง จึงไม่มีโอกาสในการต่อรองราคากับผู้รับซื้อไม้ ซึ่งอาจเป็นสาเหตุสำคัญที่นำไปสู่การเปลี่ยนแปลงพื้นที่จากการปลูกสวนป่าไม้สักเป็นการปลูกพืชเกษตรเชิงเดี่ยว หรือการใช้ประโยชน์อื่นแทน