ภาพสะท้อนสังคมเมืองขุขันธ์ยุคสร้างบ้านแปงเมือง: กรณีศึกษาจิตรกรรมฝาผนัง วัดลำภูรัมพนีวาส อำเภอขุขันธ์ จังหวัดศรีสะเกษ

บทคัดย่อ

                  บทความนี้ศึกษาภาพสะท้อนสังคมเมืองขุขันธ์ยุคสร้างบ้านแปงเมืองจากจิตรกรรมฝาผนังวัดลำภูรัมพนีวาส อำเภอขุขันธ์ จังหวัดศรีสะเกษ ซึ่งสร้างสรรค์แล้วเสร็จใน พ.ศ. 2565 ปัจจุบันอยู่ในสภาพสมบูรณ์ โดยเริ่มจากการวิเคราะห์เอกสารชั้นต้นและชั้นรอง ซึ่งจิตรกรรมฝาผนังได้สะท้อนสภาพแวดล้อมของผู้คนในวัฒนธรรมเขมร-ลาว-ไทย ในอดีต ซึ่งประกอบด้วยภาพพระบรมมหาราชวัง ปราสาทหิน รูปเคารพ บ้านเรือน สิ่งก่อสร้าง การสัญจร สัตว์ และพรรณพืชต่าง ๆ กลุ่มคนในสังคม ได้แก่ พระมหากษัตริย์ พระบรมวงศานุวงศ์ ขุนนาง ไพร่ ทาสชาวเขมรป่าดง พระภิกษุสงฆ์ สำหรับความสัมพันธ์ระหว่างบุคคลในสังคมกลุ่มต่าง ๆ นั้น มีอยู่ 2 ลักษณะคือ ความสัมพันธ์ในรูปแบบของความร่วมมือและความขัดแย้ง นอกจากนี้ยังสะท้อนสถาบันที่ทางสังคม ได้แก่ สถาบันการปกครอง ศาสนา ตลอดจนวัฒนธรรมประเพณีต่าง ๆ ได้แก่ วิถีชีวิต เครื่องใช้ไม้สอย การแต่งกาย อาวุธ พระราชพิธี ธรรมเนียม พิธีกรรม ความเชื่อ การสัญจร สัตว์พาหนะ และปัญหาของคนในสังคม ได้แก่ ปัญหาภายในพระบรมมหาราชวัง และปัญหาจากราชภัย

                   ผลการศึกษาพบว่า ข้อมูลเริ่มต้นจากการสถาปนาปราสาทพระวิหาร และจบลงที่การอัญเชิญพระแก้วเนรมิตมาไว้ที่บ้านเมือง และภาพเจ้าเมืองขุขันธ์ 5 ท่าน ซึ่งสังคมเมืองขุขันธ์เป็นสังคมเกษตรกรรม แต่มีการจัดระเบียบสังคมที่ซับซ้อน ด้วยผู้คนมีความสัมพันธ์กันมานาน ชาวเขมรป่าดงมีความสัมพันธ์กับชนชั้นนำสยามลุ่มน้ำเจ้าพระยา แต่ยังคงเอกลักษณ์ท้องถิ่น ดังกล่าวทำให้เห็นภาพสังคมเมืองขุขันธ์ยุคสร้างบ้านแปงเมืองที่เป็นรูปธรรม นอกจากนี้ข้อมูลยังเป็นประโยชน์ต่อการศึกษาเเขนงวิชาอื่น ๆ และสามารถนำไปใช้เป็นข้อมูลทำการวิเคราะห์ได้ต่อไป