การเตรียมความพร้อมของผู้ต้องขังก่อนปล่อยและหลังปล่อย

บทคัดย่อ

กรมราชทัณฑ์  เป็นขั้นหน่วยงานสุดท้ายของกระบวนการยุติธรรมที่มีบทบาทสำคัญในการป้องกันสังคมให้ปลอดภัยจากบุคคลผู้ซึ่งเป็นภัยต่อสังคม  โดยเฉพาะอย่างยิ่งกรมราชทัณฑ์ซึ่งเป็นหน่วยงานที่มีหน้าที่โดยตรงในการควบคุมผู้ต้องขังให้เป็นไปตามคำพิพากษาของศาลประกอบด้วย ผู้ต้องขัง นักโทษเด็ดขาด คนต้องขัง คนฝาก รวมถึงแก้ไขพัฒนาพฤตินิสัยผู้กระทำผิดให้กลับตนเป็นพลเมืองที่ดีของสังคม นอกจากนี้กรมราชทัณฑ์ยังมีหน้าที่ให้ความช่วยเหลือในด้านการพัฒนาคุณภาพชีวิตความเป็นอยู่ของผู้ต้องขังระหว่างที่ต้องโทษอยู่ในเรือนจำ ทั้งด้านการจัดสวัสดิการและในส่วนของการสังคมสงเคราะห์ด้านต่าง ๆ โดยมีจุดมุ่งหมายที่สำคัญในการช่วยเหลือให้ผู้ต้องขังสามารถปรับเปลี่ยนพฤติกรรมและสามารถกลับเข้าสู่สังคมได้ โดยไม่หวนกลับไปกระทำผิดซ้ำ

กระบวนการพัฒนาพฤตินิสัยของระบบราชทัณฑ์ไทยจะเริ่มต้นจากกระบวนการจำแนกลักษณะผู้ต้องขังโดยการประเมิน ซึ่งผลของการประเมินจะนำไปสู่การกำหนดแผนปฏิบัติรายบุคคล เพื่อใช้แก้ไขพัฒนาพฤตินิสัยผู้ต้องขังให้สามารถกลับคืนสู่สังคม โดยกระบวนการพัฒนาพฤตินิสัยจะเน้นตั้งแต่แรกเข้าเรือนจำจนถึงการเตรียมความพร้อมของผู้ต้องขังก่อนปล่อยและหลังปล่อย โดยผู้ต้องขังจะได้รับการปรับเปลี่ยนพฤติกรรมและการช่วยเหลือในด้านต่างๆ ที่เหมาะสม  โดยเฉพาะอย่างยิ่งถ้าหากมีการบริหารจัดการงานราชทัณฑ์ในด้านการเตรียมความพร้อมของผู้ต้องขังก่อนปล่อยและหลังปล่อยได้มีประสิทธิภาพอย่างเป็นระบบแล้ว ย่อมจะช่วยส่งเสริมการเพิ่มคุณภาพชีวิตของผู้ต้องขังให้ดีขึ้น อันเป็นการเตรียมความพร้อมในการคืนพลเมืองที่มีคุณภาพเพื่อขับเคลื่อนกลไกทางสังคม และลดจำนวนผู้ต้องขังที่พ้นโทษแล้วกลับมาประกอบอาชญากรรมในอนาคตอีก ลดค่าใช้จ่ายในการจัดการผู้ต้องขัง อันส่งผลดีต่อตัวผู้ต้องขัง และต่อสังคม จึงนำไปสู่การศึกษาด้านการบริหารจัดการงานราชทัณฑ์ด้านการเตรียมความพร้อมของผู้ต้องขังก่อนปล่อยและหลังปล่อยในต่างประเทศ ประกอบด้วย ประเทศแคนาดา ประเทศญี่ปุ่น  และประเทศสิงคโปร์ ซึ่งมีรูปแบบการบริหารจัดการการเตรียมความพร้อมของผู้ต้องขังก่อนปล่อยและหลังปล่อยได้อย่างมีประสิทธิภาพ

จากการศึกษา พบว่า ทั้ง 3 ประเทศ มีการวางแนวทางในการดำเนินการเตรียมความพร้อมของผู้ต้องขังก่อนปล่อยและหลังปล่อยได้มีประสิทธิภาพ ซึ่งเป็นผลมาจากการใช้กฎหมายในการมาบังคับใช้กับการเตรียมความพร้อมของผู้ต้องขังก่อนปล่อยและหลังปล่อยและการบริหารจัดการที่มีประสิทธิภาพ ซึ่งแนวทางดังกล่าวสามารถนำมาใช้เป็นประโยชน์ต่อการปรับปรุงกฎหมายต่อการดำเนินงานในกระบวนการเตรียมความพร้อมของผู้ต้องขังก่อนปล่อยและหลังปล่อยของไทย ซึ่งผู้เขียนได้มีข้อเสนอแนะดังนี้

       1.การปรับปรุงกฎหมายมีความสำคัญในการขับเคลื่อนกระบวนการเตรียมความพร้อมของผู้ต้องขังก่อนปล่อยและหลังปล่อยได้อย่างมีประสิทธิภาพ ดังนั้น จึงเห็นควรมีการปรับปรุงกฎหมายให้มีความเหมาะสม  โดยเฉพาะการปรับปรุงกฎหมายให้มีความสอดคล้องต่อกระบวนการเตรียมความพร้อมก่อนปล่อยและการเตรียมความพร้อมหลังปล่อยทั้งในด้านการปรับปรุงกฎหมายเพื่อใช้รูปแบบการลงโทษทางเลือกแทนการจำคุก การปรับปรุงกฎหมายช่วยเหลือผู้พ้นโทษ จากข้อจำกัดทางกฎหมายในการประกอบอาชีพ การปรับปรุงกฎหมายในการให้การช่วยเหลือทางด้านสิทธิและสวัสดิการแก่ผู้ต้องขังและผู้พ้นโทษ รวมถึงการมีกฎหมายเฉพาะว่าด้วยการเตรียมความพร้อมก่อนปล่อยและการเตรียมความพร้อมหลังปล่อย  และกฎหมายในการกำหนดบทบาทหน้าที่ในการดำเนินการเตรียมความพร้อมก่อนปล่อย

1. ในด้านการบริหารจัดในการเตรียมความพร้อมกลับสู่สังคม ควรดำเนินการจัดรูปแบบโปรแกรมเตรียมความพร้อมก่อนปล่อยและการเตรียมความพร้อมหลังปล่อยให้มีรูปแบบที่หลากลาย และการมีเจ้าหน้าที่เฉพาะทางสำหรับเตรียมความพร้อมก่อนปล่อยและการเตรียมความพร้อมหลังปล่อย