ทุนชุมชน 5 มิติ: เครื่องมือขับเคลื่อนเศรษฐกิจฐานรากอย่างยั่งยืน
Article Sidebar
Main Article Content
บทคัดย่อ
การวิจัยเรื่อง การจัดการทุนชุมชนประมงพื้นบ้านบ้านจอมพระ เพื่อส่งเสริมอาชีพประมงพื้นบ้านโดยชุมชนมีส่วนร่วม ที่มุ่งเสนอการจัดการจัดทุนชุมชนโดยชุมชนมีส่วนร่วมเพื่อการพัฒนาที่ยั่งยืน ในที่นี่ผู้วิจัยได้นำเสนอประเด็น “การจัดการทุนชุมชน 5 มิติ: เครื่องมือขับเคลื่อนเศรษฐกิจฐานรากอย่างยั่งยืน” เพื่อศึกษาและพัฒนาศักยภาพของทุนชุมชนใน 5 ด้าน ได้แก่ ทุนมนุษย์ ทุนสังคม ทุนวัฒนธรรม ทุนทรัพยากรธรรมชาติ และทุนเศรษฐกิจ ในการส่งเสริมอาชีพและวิสาหกิจชุมชนของชาวบ้านจอมพระ ตำบลบึงบูรพ์ อำเภอบึงบูรพ์ จังหวัดศรีสะเกษ บทความวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์ คือ 1. เพื่อศึกษาสภาพทุนชุมชนประมงพื้นบ้านบ้านจอมพระ ตำบลบึงบูรพ์ อำเภอบึงบูรพ์ จังหวัดศรีสะเกษ 2. เพื่อการจัดการทุนชุมชนสู่กลุ่มอาชีพที่ยั่งยืนโดยกระบวนการมีส่วนร่วมของชุมชนประมงพื้นบ้านจอมพระ และ 3. เพื่อศึกษาแนวทางการจัดการกลุ่มอาชีพที่ยั่งยืนโดยกระบวนการมีส่วนร่วมของชุมชนประมงพื้นบ้านบ้านจอมพระ สู่การเป็นชุมชนพึ่งตนเอง การวิจัยนี้ใช้ระเบียบวิธีวิจัยเชิงคุณภาพ เก็บข้อมูลกับอาสาสมัคร จำนวน 30 คน วิเคราะห์ข้อมูลเชิงลึกโดยการสัมภาษณ์เชิงลึก ผสานการสังเกตแบบมีส่วนร่วม และการจัดประชุมกลุ่มย่อย (Focus Group) กับผู้นำชุมชน
ผลการวิจัยพบว่า งานวิจัยเรื่องนี้จัดทำขึ้นจากปัญหาหลักที่พบในพื้นที่จังหวัดศรีสะเกษ คือ ความไม่เข้าใจของชุมชนเกี่ยวกับทุนชุมชนในเชิงองค์รวม แม้ชุมชนมีทรัพยากรทางวัฒนธรรม เศรษฐกิจ สังคม และภูมิปัญญาอย่างหลากหลาย แต่การรับรู้ของคนในชุมชนกลับจำกัดอยู่เฉพาะ “ทรัพยากรที่เป็นรูปธรรม” เช่น รายได้หรือสินค้าชุมชน ขณะที่ทุนด้านมนุษย์ ทุนสังคม ทุนวัฒนธรรม และทุนสิ่งแวดล้อมกลับถูกมองข้ามส่งผลให้ชุมชนไม่สามารถใช้ศักยภาพทั้งหมดเพื่อการพัฒนาได้อย่างเต็มที่และเกิดความเหลื่อมล้ำในการเข้าถึงประโยชน์ด้านเศรษฐกิจและสังคม
จากบริบทดังกล่าวงานวิจัยจึงดำเนินการด้วยระเบียบวิธีเชิงคุณภาพเพื่อทำความเข้าใจโครงสร้างทุนชุมชนอย่างลึกซึ้ง ผ่านการสัมภาษณ์ผู้นำชุมชน กลุ่มอาชีพ และสมาชิกวิสาหกิจชุมชนบ้านจอมพระ ตลอดจนการสังเกตการณ์และเก็บข้อมูลเชิงพื้นที่ ผลการวิจัยพบว่า ปัญหาความไม่เข้าใจทุนชุมชนเป็นทั้งรากเหง้าและอุปสรรคสำคัญของการพัฒนา เพราะทำให้ชุมชนไม่สามารถเชื่อมโยงทุนของตนเองให้เกิดมูลค่าเพิ่ม หรือสร้างสวัสดิการส่วนรวมที่ยั่งยืน
กระบวนการวิจัยจึงมุ่งพัฒนา การจัดการความรู้ (Knowledge Management) เพื่อสร้างความเข้าใจร่วมของคนในชุมชนเกี่ยวกับทุนทั้ง 5 มิติ ได้แก่ ทุนมนุษย์ ทุนสังคม ทุนวัฒนธรรม ทุนสิ่งแวดล้อม และทุนเศรษฐกิจ ผ่านเวทีสนทนากลุ่ม การถอดบทเรียน และการวิเคราะห์ทุนร่วมกันในเชิงลึก ซึ่งนำไปสู่การพัฒนา โมเดลการจัดการทุนชุมชนแบบมีส่วนร่วม ที่ชุมชนสามารถนำไปใช้ในการวางแผน การบริหารจัดการทรัพยากร และการพัฒนาเศรษฐกิจฐานรากได้อย่างเหมาะสมและยั่งยืน
ผลลัพธ์สำคัญของงานวิจัยคือ ชุมชนเกิดความตระหนักรู้ใหม่เกี่ยวกับศักยภาพที่ตนมีอยู่ และสามารถเชื่อมโยงทุนทั้ง 5 มิติให้เกิดการใช้ประโยชน์ร่วมกัน นำไปสู่การสร้างระบบการจัดการทุนชุมชนที่มีประสิทธิภาพ ลดความเหลื่อมล้ำภายในชุมชน และวางรากฐานสู่การพัฒนาในระยะยาวตามแนวคิดเศรษฐกิจฐานรากและความยั่งยืน
Article Details
อนุญาตภายใต้เงื่อนไข Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
บทความนี้ได้รับการเผยแพร่ภายใต้สัญญาอนุญาต Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-NC-ND 4.0) ซึ่งอนุญาตให้ผู้อื่นสามารถแชร์บทความได้โดยให้เครดิตผู้เขียนและห้ามนำไปใช้เพื่อการค้าหรือดัดแปลง หากต้องการใช้งานซ้ำในลักษณะอื่น ๆ หรือการเผยแพร่ซ้ำ จำเป็นต้องได้รับอนุญาตจากวารสาร
เอกสารอ้างอิง
โดม กองพล (นามสมมุติ). (2567, 15 กุมภาพันธ์). สัมภาษณ์ ณ ศาลาริมห้วยทับทัน บ้านจอมพระ ตำบลบึงบูรพ์ จังหวัดศรีสะเกษ.
ใบ ใจสบาย (นามสมมุติ). (2567, 15 กุมภาพันธ์). สัมภาษณ์ ณ ศาลาริมห้วยทับทัน บ้านจอมพระ ตำบลบึงบูรพ์ จังหวัดศรีสะเกษ.
ประมวล เกิดจอมพระ (นามสมมุติ). (2567, 15 กุมภาพันธ์). สัมภาษณ์ ณ ศาลาริมห้วยทับทัน บ้านจอมพระ ตำบลบึงบูรพ์ จังหวัดศรีสะเกษ.
อุดร เกียรติจอมพระ (นามสมมุติ). (2567, 15 กุมภาพันธ์). สัมภาษณ์ ณ ศาลาริมห้วยทับทัน บ้านจอมพระ ตำบลบึงบูรพ์ จังหวัดศรีสะเกษ.
สายไหม โตจอมพระ (นามสมมุติ). (2567, 15 กุมภาพันธ์). สัมภาษณ์ ณ ศาลาริมห้วยทับทัน บ้านจอมพระ ตำบลบึงบูรพ์ จังหวัดศรีสะเกษ.
Chambers, R. (1997). Whose reality counts? Putting the first last. Intermediate Technology Publications. https://doi.org/10.1016/S0305-750X(97)10001-8
Chambers, R., & Conway, G. (1992). Sustainable rural livelihoods: Practical concepts for the 21st century (IDS Discussion Paper No. 296). Institute of Development Studies.
Flora, C. B., & Bregendahl, C. (2012). Collaborative community-supported agriculture: Balancing community capitals for producers and consumers. International Journal of Sociology of Agriculture and Food, 19(3), 329–346.
Flora, C. B., & Flora, J. L. (2004). Rural communities: Legacy and change (2nd ed.). Westview Press. https://doi.org/10.4324/9780429494697
Flora, C. B., & Flora, J. L. (2008). Rural Communities: Legacy and Change (3rd ed.). Westview Press.
Flora, C. B., & Flora, J. L. (2013). Rural communities: Legacy and change (5th ed.). Westview Press.
Ostrom, E. (1990). Governing the commons: The evolution of institutions for collective action. Cambridge University Press.
Scoones, I. (1998). Sustainable rural livelihoods: A framework for analysis (IDS Working Paper No. 72). Institute of Development Studies.
Serrat, O. (2017). The sustainable livelihoods approach. In Knowledge solutions: Tools, methods, and approaches to drive organizational performance (pp. 21–26). Springer. https://doi.org/10.1007/978-981-10-0983-9_5
