พลังชุมชนกับการจัดการน้ำระบบชลประทานเพื่อการเกษตร สถานีสูบน้ำ RSP12 ตำบลเป๊าะ อำเภอบึงบูรพ์ จังหวัดศรีสะเกษ

บทคัดย่อ

งานวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อ 1. ศึกษาพลังชุมชนในบริหารจัดการน้ำระบบชลประทานเพื่อการเกษตร และ 2. ศึกษากระบวนการจัดสรรการใช้น้ำระบบชลประทาน ให้เกิดประสิทธิภาพ โดยเก็บข้อมูลสภาพชุมชนก่อนเข้ามาจัดตั้งสถานีสูบน้ำ RSP12 โครงการส่งน้ำและบำรุงรักษามูลล่าง การใช้ประโยชน์ที่ดินเพื่อการเกษตร เก็บข้อมูลภาคสนาม (Field works) สำรวจพื้นที่จริง เพื่อศึกษาสภาพทั่วไป ของพื้นที่ชุมชนที่เป็นเขตส่งน้ำของตลอดช่วงคลองส่งน้ำ ร่วมกับการสังเกตพฤติกรรมการใช้น้ำตลอดฤดูกาล ผู้วิจัยสังเกตพฤติกรรมการสร้างพลังชุมชนของสมาชิกที่เข้าร่วมกิจกรรม การสนทนากลุ่มย่อย (Focus groups) กับผู้เป็นกุญแจสู่ความรู้ (Key informants) โดยนำข้อมูลจัดเวทีสนทนากลุ่มย่อย แยกเป็นสองกลุ่มคือ คณะกรรมการกลุ่มผู้ใช้น้ำ และ สมาชิกกลุ่มผู้ใช้น้ำ เพื่อตรวจสอบและยืนยันตรวจสอบความถูกต้องของข้อมูลร่วมกัน โดยใช้แนวคำถามสำหรับกลุ่มสนทนา ซึ่งเป็นลักษณะการสัมภาษณ์กึ่งโครงสร้างโดยแยกเป็นข้อมูลภายใต้หลักการมีส่วนร่วม

ผลการวิจัยพบว่า

1. พลังชุมชนสามารถดำเนินการสู่เป้าหมายการจัดการใช้น้ำเพื่อการเกษตร ซึ่งถือได้ว่าความสำเร็จดังกล่าวเริ่มจากการร่วมกันเสียสละที่ดินเพื่อให้สามารถขุดคลองซอยให้ได้คลอบคลุมพื้นที่ของตนเอง และพื้นที่ข้างเคียง โดยชาวบ้านได้จัดประชุมหลายครั้งแต่ละครั้งจะให้ผู้ที่อาวุโสของชุมชน ที่เป็นญาติผู้ใหญ่ ที่เจ้าของที่เคารพนับถือได้ช่วยพูดคุยให้เห็นความสำคัญ และประโยชน์ที่จะเกิดขึ้นเป็นการสร้างมูลค่าที่ดินของตนเองได้ โดยใช้หลักภูมิความรู้ในอดีตอธิบายถึงความเป็นมาของชุมชนให้รับทราบถึงรากเหง้าของชุมชนที่ฝ่าฟันกับปัญหาภัยแล้งในอดีต มาเป็นประเด็นการพูดคุยและการแสดงความคิดเห็นซ้ำ ๆ  ทำให้เกิดคล้อยตามและเริ่มรวมตัวกันของชุมชนที่เข็มแข็ง


2. กระบวนกลุ่มในการจัดสรรการใช้น้ำระบบชลประทาน มีประสิทธิภาพ ตามความสำคัญทั้งการอุปโภคบริโภค และเพื่อการเกษตรโดยหลักความคิดริเริ่มสร้างสรรค์ โดยการจัดตั้งคณะกรรมการกลุ่ม ส่งเสริมการนำเทคโนโลยีมาใช้แก้ปัญหาความขัดแย้งเรื่องการใช้น้ำด้านการชลประทาน และนำเทคโนโลยีมาช่วยในการผลิต เพื่อช่วยลดต้นทุนการใช้น้ำและให้ทันเวลาในการเก็บผลผลิต