รูปแบบการอนุรักษ์ส่งเสริมและพัฒนาคุณค่ามรดกทางวัฒนธรรมผญาพื้นบ้านที่มีต่อวิถีชีวิตของคนในภาคตะวันออกเฉียงเหนือ

บทคัดย่อ

          บทความวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์ 1)เพื่อรวบรวมประเภทและรูปแบบของผญาพื้นบ้าน 2)เพื่อศึกษาคุณค่ามรดกทางวัฒนธรรมของผญาพื้นบ้าน 3)เพื่อนำเสนอรูปแบบการอนุรักษ์ส่งเสริมและพัฒนาคุณค่ามรดกทางวัฒนธรรมของผญาพื้นบ้าน กลุ่มตัวอย่างที่ใช้ในการวิจัย ได้แก่ บรรพชิต จำนวน 276 รูป และฆราวาส จำนวน 468 คน โดยสุ่มอย่างง่ายและกำหนดขนาดโดยใช้ตารางเครจซี่และมอร์แกน กลุ่มบรรพชิต เป็นพระเถระที่มีความรู้และมีประสบการณ์เกี่ยวกับผญาพื้นบ้าน สำหรับฆราวาสนั้น ได้เลือกเอากลุ่มผู้อาวุโสปราชญ์ชาวบ้าน กลุ่มนักเขียน กลุ่มสื่อมวลชนท้องถิ่น กลุ่มนักการเมืองหรือผู้นำท้องถิ่น กลุ่มนักวิชาการศึกษา กลุ่มหมอลำ ผู้ที่รู้เชี่ยวชาญการวิเคราะห์ข้อมูลเมื่อได้ข้อมูลจากการสังเกตและการสัมภาษณ์เชิงลึกมาแล้ว ได้นำข้อมูลทั้งหมดมาเลือกสรร จัดหมวดหมู่ ตีความ วิเคราะห์ เพื่อเสนอคุณค่ามรดกทางวัฒนธรรมผญาพื้นบ้านจากนั้นนำมาสังเคราะห์สรุปผลปัจจัยที่ส่งผลต่อการอนุรักษ์ส่งเสริมและพัฒนาผญาพื้นบ้านและแนวทางการอนุรักษ์ส่งเสริมและพัฒนาผญาพื้นบ้าน แล้วนำเสนอผลแบบพรรณนาวิเคราะห์ตามประเด็น

         ผลการวิจัยพบว่า 1. ประเภทของผญาพื้นบ้านแบ่งตามลักษณะโครงสร้างลักษณะของเนื้อหาและวิธีนำเสนอเนื้อหาประกอบด้วย 1)ผญาภาษิต 2)ผญาอวยพร และ 3)ผญาเกี้ยวส่วนรูปแบบของผญาแบ่งออกได้ 3 รูปแบบ คือ 1)ทางภาษา 2)รูปแบบทางด้านฉันทลักษณ์ และ 3)รูปแบบด้านเนื้อหา 2. คุณค่าของผญาพื้นบ้านที่มีต่อวิถีชีวิตของคนในภาคตะวันออกเฉียงเหนือ ประกอบด้วย 2 ด้าน คือ 1)ด้านการพัฒนาตน ได้แก่ ด้านความเชื่อ ด้านการศึกษา ด้านความกตัญญูและด้านอาชีพ และ 2)ด้านการพัฒนาสังคม ได้แก่ ด้านครอบครัว  ด้านเศรษฐกิจ  ด้านการเมืองการปกครอง 3. การอนุรักษ์ส่งเสริมและพัฒนาคุณค่ามรดกทางวัฒนธรรมผญาพื้นบ้านประกอบด้วย 2 วิธีการ คือ 1)ปัจจัยที่ส่งผลต่อการอนุรักษ์ส่งเสริมและพัฒนาผญาพื้นบ้านได้แก่ ครอบครัว กลอนลำ และวรรณกรรมพื้นบ้าน            2)แนวทางการอนุรักษ์ส่งเสริมและพัฒนาผญาพื้นบ้าน ได้แก่ (1)สถานศึกษาควรจัดทำเป็นหลักสูตรให้นักเรียน นักศึกษา ได้เรียนรู้เป็นการนำผญาพื้นบ้านเข้าสู่วิถีชีวิตที่แท้จริงควรดำเนินการพร้อมกันทั้ง 3 ระบบคือ ในระบบนอกระบบและตามอัธยาศัย (2)องค์กรของรัฐได้แก่ วัฒนธรรมอำเภอและสภาวัฒนธรรมจังหวัด สำนักพระพุทธศาสนา กรมศิลปากรสภาวัฒนธรรมของสถาบันการศึกษาหรือผู้ที่ทำหน้าที่เกี่ยวกับวัฒนธรรมต้องศึกษาค้นคว้าสำรวจข้อมูลจากใบลาน ระบบอินเตอร์เน็ตนำมาปริวัตรใหม่ให้ทันสมัยน่าสนใจ (3)ตั้งเป็นศูนย์การเรียนรู้วัฒนธรรมชุมชนเพื่อให้เยาวชนและผู้สนใจได้ศึกษาเรียนรู้ โดยจัดทำเป็นศูนย์ข้อมูลแหล่งเรียนรู้ที่ได้มาตรฐาน จัดกิจกรรมเกี่ยวกับผญาอย่างต่อเนื่องและจริงจัง จัดอบรมวิทยากรที่มีจิตอาสาจากคนทุกภาคส่วนอย่างต่อเนื่อง และสร้างสื่อการเรียนรู้ผญาพื้นบ้านให้หลากหลาย