อัตลักษณ์ทางวัฒนธรรมในด้านปรัชญาจีนของการจัดเตรียมอาหารในสารคดีอาหารเรื่อง “จีนบนปลายลิ้น” (舌尖上的中国)
Cultural Identity in Chinese Philosophy of Food Preparation in the Food Documentary “A Bite of China”
Keywords:
Cultural Identity, Chinese Philosophy of Food Preparation, A Bite of ChinaAbstract
บทคัดย่อ
สารคดีอาหารเรื่อง “จีนบนปลายลิ้น” ถือเป็นหนึ่งในสารคดีที่มีชื่อเสียงมากที่สุดเรื่องหนึ่งของประเทศจีน โดยมีทั้งหมด 3 ภาครวม 22 ตอน สารคดีชุดนี้จัดทำขึ้นเพื่อส่งเสริมความตระหนักรู้เกี่ยวกับวัฒนธรรมอาหารจีน ในช่วงเวลาที่อาหารตะวันตกเริ่มเข้ามามีอิทธิพลจนทำให้ความนิยมในอาหารจีนลดลง เนื้อหาในแต่ละตอนสะท้อนอัตลักษณ์ทางวัฒนธรรมโดยเฉพาะอย่างยิ่งปรัชญาจีนที่เกี่ยวข้องกับการเตรียมอาหาร งานวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษา 1) อัตลักษณ์ทางวัฒนธรรมในด้านปรัชญาจีนของการผลิตวัตถุดิบอาหาร ที่ปรากฏในสารคดีอาหารเรื่อง “จีนบนปลายลิ้น” และ 2) อัตลักษณ์ทางวัฒนธรรมในด้านปรัชญาจีนของการเลือกวัตถุดิบอาหารที่ปรากฏในสารคดีอาหารเรื่อง “จีนบนปลายลิ้น” งานวิจัยนี้เป็นการวิจัยเชิงเอกสารโดยใช้สารคดีเรื่อง “จีนบนปลายลิ้น” เป็นข้อมูลหลัก และใช้กรอบแนวคิดเรื่อง “อัตลักษณ์ทางวัฒนธรรม” ด้านปรัชญาจีน เป็นเครื่องมือในการศึกษาและการวิเคราะห์ ผลการวิจัยพบว่า 1) อัตลักษณ์ทางวัฒนธรรมในด้านปรัชญาจีนของ การผลิตวัตถุดิบอาหารมีอยู่ 3 ประการ ได้แก่ ปรัชญาแห่งความกลมกลืนกับธรรมชาติ ปรัชญาว่าด้วยเวลา และปรัชญาว่าด้วยสรรพสิ่ง 2) อัตลักษณ์ทางวัฒนธรรมในด้านปรัชญาจีนของการเลือกวัตถุดิบอาหาร มีอยู่ 3 ประการ ได้แก่ ปรัชญาว่าด้วยเวลา ปรัชญาว่าด้วยความหมาย และ ปรัชญาว่าด้วยความรู้ทางการแพทย์
คำสำคัญ: อัตลักษณ์ทางวัฒนธรรม, ปรัชญาจีน, การจัดเตรียมอาหาร, จีนบนปลายลิ้น
Abstract
The food documentary “A Bite of China” is one of the most famous documentaries in China. With 22 episodes in three parts, the series was created to promote awareness of Chinese food culture at a time when Western food was beginning to influence and reduce the popularity of Chinese food. Each episode reflects the cultural identity, especially the Chinese philosophy related to food preparation. This study aims to explore 1) Chinese Philosophy Cultural Identity in the Production of Food Ingredients Appeared in the Food Documentary "A Bite of China" and 2) Chinese Philosophy Cultural Identity in the Selection of Food Ingredients Appeared in the Food Documentary "A Bite of China". This research is a documentary study using the documentary "A Bite of China" as primary data and employing the conceptual framework of "cultural identity" in Chinese philosophy as a tool for study and analysis. The research results found that 1) there are three cultural identities in the Chinese philosophy of food ingredient production: the philosophy of harmony with nature, the philosophy of time, and the philosophy of all things. 2) there are three cultural identities in the Chinese philosophy of food ingredient selection: the philosophy of time, the philosophy of meaning, and the philosophy of medical knowledge.
Keywords: Cultural Identity, Chinese Philosophy, Food preparation, A Bite of China
References
เอกสารอ้างอิง
ภาษาไทย
จิตรา ก่อนันทเกียรติ. (2559). เกี้ยซุงฮวดไช้ ลูกหลานกตัญญูโชคดี. พิมพ์ครั้งที่ 11. กรุงเทพฯ: แสงดาว.
เจริญเนตร แสงดวงแข. (2564). การสื่อสารอัตลักษณ์ท้องถิ่นเพื่อส่งเสริมการท่องเที่ยวของชุมชนตำบลเกาะหมาก อำเภอปากพะยูน จังหวัดพัทลุง
[ฉบับอิเล็กทรอนิกส์]. วิชาการมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์ มหาวิทยาลัยบูรพา, 29(2), 1-23.
พิมพ์เพ็ญ พรเฉลิมพงศ์ และอาจารย์นิธิยา รัตนาปนนท์. [ม.ป.ป.]. การเตรียมวัตถุดิบ. สืบค้นเมื่อวันที่
กรกฎาคม 2567, จาก https://www.foodnetworksolution.com/wiki/word/1290/
raw-material preparation
พระปลัดสาโรจน์ ธมฺมสาโร (ปัญญารัมย์) สมบูรณ์ บุญโท และ สวัสดิ์ อโณทัย. (2566). รูปแบบอัตลักษณ์
วัฒนธรรมมองผ่านปรัชญาหลังนวยุคของปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง [ฉบับอิเล็กทรอนิกส์].
พุทธมัคค์, 8(1), 289–300.
รุ่งเพชร วราพงศ์สถิตย์ (Rungphet Varaphongsatit). (2562). อัตลักษณ์ความเป็นจีนใน
รายการโทรทัศน์ของจีน. Proceedings of 15th International Conference on
Humanities and Social Sciences 2019 (IC-HUSO 2019) 11th -12th November
, Faculty of Humanities and Social Sciences, Khon Kaen University, Thailand. 601-617.
ศิรินาถ ปิ่นทองพันธ์. (2546). การรับรู้และการสื่อสารในการแสดงอัตลักษณ์ความเป็นชาวใต้ของนักศึกษา
ภาคใต้ในกรุงเทพมหานคร. วิทยานิพนธ์ปริญญานิเทศศาสตรมหาบัณฑิต สาขาวิชาวาทวิทยา คณะนิเทศศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย.
อารีย์ รุ่นพระแสง. (2555). ที่มาและความหมายแฝงของตัวเลขจีน. [ฉบับอิเล็กทรอนิกส์]. อักษรศาสตร์ มหาวิทยาลัยศิลปากร, 34(1), 76 - 97.
อภินันท์ ธรรมเสนา. (2553). ฉายภาพ “ยอง” ในมุมมองของละอ่อน: การประกอบสร้างอัตลักษณ์
“ความเป็นยอง” ผ่านสารคดีชุมชนของกลุ่มเยาวชน ชุมชนวัดประตูป่า อ.เมือง จ.ลำ พูน [ฉบับ
อิเล็กทรอนิกส์]. สังคมศาสตร์, 22(1), 193-228.
ภาษาจีน
Chen Wen. (2015). การเริ่มถ่ายทำสารคดีเรื่อง “จีนบนปลายลิ้น” ภาคสาม. สืบค้นเมื่อวันที่ 20 มกราคม 2568, จาก
https://m.huanqiu.com/article/9CaKrnJKWmw [陈文.《舌尖上的中国》第三季启动拍摄. 2025. 01. 20, 从
https://m.huanqiu.com/article/9CaKrnJKWmw]
Chinese Calendar. (ม.ป.ป.). ปฏิทินจันทรคติของจีน. สืบค้นเมื่อวันที่ 27 มีนาคม 2568, จาก https://mbd.baidu.com/ma/s/5OdwchPa
[农历. 2025. 03. 27, 从https://mbd.baidu.com/ma/s/5OdwchPa]
solar terms. [ม.ป.ป.]. ๒๔ เทศกาลฤดูกาล. สืบค้นเมื่อวันที่ 22 มกราคม 2568, จาก https://mbd.baidu.com/ma/s/ZG76j77f
[二十四节气. 2025. 01. 22, 从 https://mbd.baidu.com/ma/s/ZG76j77f]
Five Elements. (2025). ธาตุทั้งห้า. สืบค้นเมื่อวันที่ 26 มีนาคม 2568, จาก https://zh.wikipedia.org/wiki/
[五行. (2025). 2025. 03. 26, 从https://zh.wikipedia.org/wiki/]
Five colors. (2025). สีทั้งห้า. สืบค้นเมื่อวันที่ 26 มีนาคม 2568, จาก https://zh.wikipedia.org/wiki/
[五方色. (2025). 2025. 03. 26, 从 https://zh.wikipedia.org/wiki/]
Kuai Le Shen Huo. (2024). แมคโดนัลด์ (Mc Donald’s) กับแคนดี้ (KFC) มาถึงจีนเมื่อใด. สืบค้นเมื่อวันที่ 22 มกราคม 2568, จาก
https://mbd.baidu.com/ma/s/TbUfHoOj [快乐生活.麦当劳和肯德基什么时候来中国的. 2025. 01. 22, 从
https://mbd.baidu.com/ma/s/TbUfHoOj]
Lao Zi. (2020). เวอร์ชันคอลเลกชันคลาสสิกจีนตึกหวั่นจ้วนโล๋ว: เต๋าเต๋อจิง . (He ZhanTao, ผู้แปล). Hang Zhou: Liaoning Infinite Crossing New Media
Co., Ltd. [老子. (2020). 万卷楼国学经典（珍藏版）道德经. (何占涛, 译者). 杭州: 辽宁无限穿越新媒体有限公司.]
Li JingLin. (2007). ความหมายสามประการของ “รู้ว่าเมื่อไรควรหยุด” กับอัตลักษณ์ทางวัฒนธรรม. สืบค้นเมื่อวันที่ 31 มีนาคม 2568, จาก
http://philosophychina.cssn.cn/zxts/zgzx/ztyj/201507/t20150713_2724574.shtml. [李景林. “知止”三义与文化认同. (2007). 2025. 03. 31, 从
http://philosophychina.cssn.cn/zxts/zgzx/ztyj/201507/t20150713_2724574.shtml]
She Jian Shang De Zhong Guo. [ม.ป.ป.]. จีนบนปลายลิ้น. สืบค้นเมื่อวันที่ 1 กุมภาพันธ์ 2566, จาก https://mbd.baidu.com/ma/s/DvQcE1eD
[舌尖上的中国. 2023. 02. 01, 从 https://mbd.baidu.com/ma/s/DvQcE1eD]
Tao Te Ching. (ม.ป.ป.). เต๋าเต๋อจิง. สืบค้นเมื่อวันที่ 25 มีนาคม 2568, จาก https://mbd.baidu.com/ma/s/Tfu5U4P5
[道德经. 2025. 03. 25, 从https://mbd.baidu.com/ma/s/Tfu5U4P5]
Tang HanQing & Li ChangYing. (2019). ความสัมพันธ์ระหว่างลัทธิเต๋าในหนังสือเรื่อง “เต๋าเต๋อจิง” กับแพทย์แผนจีน. วารสารการศึกษาจีน, 7(2), 11 - 16.
สืบค้นเมื่อวันที่ 27 มีนาคม 2568, จาก https://doi.org/10.12677/CnC.2019.72002. [唐汉庆&李常应.《道德经》道家思想与中医学的联系[J].
国学, 2019, 7(2): 11-16. 2025. 03. 27, https://doi.org/10.12677/CnC.2019.72002]
The Eight Diagrams. (2025). แผนภาพทั้งแปด.สืบค้นเมื่อวันที่ 26 มีนาคม 2568, จาก https://zh.wikipedia.org/wiki/
[八卦. (2025). 2025. 03. 26, 从https://zh.wikipedia.org/wiki/]
Wen Xuan Sheng Huo Ke Pu. (2023). จีนบนปลายลิ้นฉายในช่องใด. สืบค้นเมื่อวันที่ 20 มกราคม 2568, จาก https://mbd.baidu.com/ma/s/cFW8poJ6
[文暄生活科普.舌尖上的美味在哪个频道播出. (2023). 2025. 01. 20, 从https://mbd.baidu.com/ma/s/cFW8poJ6 ]
Whole grains. (2024). ธัญพืชทั้งห้า. สืบค้นเมื่อวันที่ 26 มีนาคม 2568, จาก https://zh.wikipedia.org/wiki/
[五谷. (2024). 2025. 03. 26, 从 https://zh.wikipedia.org/wiki/]
Zhang JingKun. (2013). การเริ่มถ่ายทำงานเบื่องต้นสารคดีเรื่อง “จีนบนปลายลิ้น” ภาคสอง. สืบค้นเมื่อวันที่ 20 มกราคม 2568, จาก
http://shejian2.cntv.cn/2013/05/24/ARTI1369364382223934.shtml [张竟堃. 纪录片《舌尖上的中国》（第二季）前期拍摄工作启动.
01. 20, 从 http://shejian2.cntv.cn/2013/05/24/ARTI1369364382223934.shtml]
Zheng ZhanWei, Li DaoMing, Fu ChengCheng, Wang HengChao, & Guo Xing. (2011). การศึกษาเปรียบเทียบวัฒนธรรมอาหารมณฑลส่านซีกับ
วัฒนธรรมอาหารฮ่องกง. การแปรรูปผลิตภัณฑ์ทางการเกษตร (ตอนปลาย), (12) , 106 - 109. [郑战伟, 李道明, 付成程, 王恒超 & 郭行. （2011）.
陕西饮食文化与香港饮食文化的比较研究. 农产品加工 (下), (12), 106 - 109.]
