การจัดการขยะอินทรีย์อย่างยั่งยืนของชุมชนชานเมือง เทศบาลเมืองศิลา จังหวัดขอนแก่น

Sustainable Organic Waste Management in the Suburban Area of Sila Municipality, Khon Kaen Province

Abstract

บทคัดย่อ

            งานวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษารูปแบบ ผลการจัดการ และ บทเรียนสำคัญด้านการจัดการขยะอินทรีย์ของชุมชนชานเมือง ตำบลศิลา อำเภอเมือง จังหวัดขอนแก่น โดยเน้นการศึกษาเชิงคุณภาพ จากกลุ่มเป้าหมายจำนวน 50 คน ด้วยวิธีการสำรวจ การสนทนากลุ่ม การสัมภาษณ์แบบเจาะลึก การสังเกตแบบมีส่วนร่วม และ   การเก็บข้อมูลปริมาณขยะอินทรีย์ที่สามารถจัดเก็บและจัดการเพื่อนำไปใช้ประโยชน์

          ผลการศึกษาพบว่า เทศบาลเมืองศิลามีรูปแบบการจัดการขยะอินทรีย์ แยกตามแหล่งกำเนิด คือ  ขยะจากสถานประกอบการ และ ขยะจากชุมชนนำร่อง 7 หมู่บ้าน โดยนำขยะอินทรีย์ไปเลี้ยงสัตว์ ผลิตปุ๋ยหมักและ น้ำหมักชีวภาพ สามารถจัดการขยะอินทรีย์ในปี พ.ศ. 2566 รวมทั้งสิ้น 382.68 ตัน ซึ่งมีส่วนช่วยลดปริมาณขยะที่ต้องนำไปกำจัดของตำบลศิลาได้ร้อยละ 2.49 การจัดการดังกล่าวสามารถประเมินผลตอบแทนทางการเงิน     รวมทั้งสิ้นได้ 2.57 ล้านบาท จากการลดค่าใช้จ่ายในการกำจัดขยะ 0.19 ล้านบาท และ มูลค่าผลผลิต ที่นำกลับไปใช้ประโยชน์ (ปุ๋ยหมัก น้ำหมักชีวภาพ และ อาหารสัตว์) 2.38 ล้านบาท

          ปัญหาและบทเรียนสำคัญคือการจัดการขยะอินทรีย์ปริมาณมากต้องเผชิญกับปัญหาผลผลิตปุ๋ยหมัก และน้ำหมักชีวภาพตกค้าง ซึ่งจัดการและแก้ไขได้อย่างสมบูรณ์ในปลายปี พ.ศ. 2567 ด้วยการ 1) เพิ่มช่องทาง   การใช้ปุ๋ยหมักและน้ำหมักชีวภาพด้วยการส่งเสริมการทำเกษตรอินทรีย์ 2) เพิ่มรูปแบบการจัดการขยะ  ด้วยการเลี้ยงหนอนบีเอสเอฟ แล้วนำผลผลิตไปเป็นอาหารสัตว์ การพัฒนารูปแบบการจัดการดังกล่าวสอดคล้องกับวิถีชีวิตของชุมชนเกษตรกึ่งเมือง เกิดการหมุนเวียนใช้ประโยชน์จริงจากผลผลิตของขยะอินทรีย์   ภายในพื้นที่การเกษตรของชุมชนอย่างต่อเนื่อง อันนำไปสู่การจัดการอย่างยั่งยืน  

คำสำคัญ:  ขยะอินทรีย์, ขยะอาหาร, น้ำหมักชีวภาพ, หนอนบีเอสเอฟ

Abstract

            This research aimed to study the models, outcomes, and key lessons learned from organic waste management in peri-urban communities of Sila Subdistrict, Mueang District, Khon-Kaen Province. A qualitative approach was employed with 50 participants through surveys, focus group discussions, in-depth interviews, participatory observations, and measurements of collected and managed organic waste.

          The study revealed that Sila Municipality managed organic waste based on its sources, both in business establishments and households across seven pilot villages. The waste was treated through animal feeding, composting, and bio-extract production. In 2023, a total of 382.68 tons of organic waste were processed, resulting in a 2.49% reduction in the volume of waste requiring disposal in Sila subdistrict. The management generated an estimated total financial return of 2.57 million baht, comprising 0.19 million baht in disposal cost savings and 2.38 million baht from the value of reusable products, including compost, bio-extracts, and animal feed.

          The key problem and lessons learned indicated that managing large volumes of organic waste resulted in excess compost and bio-fermented liquid fertilizer. This issue was fully resolved by late 2024 through the following approaches: (1) expanding utilization channels by promoting organic agriculture, and (2) diversifying treatment methods through Black Soldier Fly (BSF) cultivation, with larvae used as animal feed. The developed model aligns with the peri-urban agricultural lifestyle, enabling continuous resource circulation and practical utilization of organic waste-derived products within local agricultural areas, thereby enhancing sustainable waste management.

Keywords:  Organic Waste, Food Waste, Bio-extract, BSF worm