การจัดการขยะอินทรีย์อย่างยั่งยืน ของชุมชนชานเมือง เทศบาลเมืองศิลา จังหวัดขอนแก่น

Sustainable Organic Waste Management in the Suburban Area of Sila Municipality, Khon Kaen Province

บทคัดย่อ

งานวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษารูปแบบ ผลการจัดการ และบทเรียนสำคัญด้านการจัดการขยะอินทรีย์ของชุมชนชานเมือง เทศบาลเมืองศิลา ตำบลศิลา อำเภอเมือง จังหวัดขอนแก่น โดยเน้นศึกษาเชิงคุณภาพ จากกลุ่มเป้าหมายจำนวน 50 คน ด้วยวิธีการสำรวจ การสนทนากลุ่ม การสัมภาษณ์แบบเจาะลึก การสังเกตแบบมีส่วนร่วม และเก็บข้อมูลปริมาณขยะอินทรีย์ที่สามารถจัดเก็บและกำจัด

ผลการศึกษาพบว่า เทศบาลเมืองศิลามีการจัดการขยะอินทรีย์ แยกตามแหล่งกำเนิด คือ ขยะจากสถานประกอบการ และขยะจากครัวเรือนใน 7 หมู่บ้านนำร่อง ทำการกำจัดขยะอินทรีย์ด้วยการเลี้ยงสัตว์ ผลิตปุ๋ยหมักและน้ำหมัก สามารถกำจัดขยะอินทรีย์ในปี พ.ศ. 2566 ได้จำนวน 382.68 ตัน ช่วยลดค่าใช้จ่ายในการกำจัดขยะ 187,512.71 บาท เกิดมูลค่าผลผลิตที่นำกลับไปใช้ประโยชน์เป็นปุ๋ยหมัก น้ำหมัก และอาหารสัตว์ จำนวน 3,381,540.00 บาท คิดประมาณการเป็นผลตอบแทนทางเศรษฐกิจรวมทั้งสิ้น 3,569,053.71 บาท  ปัญหาและบทเรียนสำคัญ คือ ปริมาณขยะอินทรีย์จำนวนมากไม่สามารถกำจัดได้ทั้งหมด เกิดผลผลิตปุ๋ยหมักและน้ำหมักตกค้าง ซึ่งเทศบาลเมืองศิลามีการจัดการและแก้ไขตามสถานการณ์ที่เกิดขึ้นอย่างต่อเนื่อง จนกระทั่งสามารถจัดการได้อย่างสมบูรณ์ในปลายปี พ.ศ. 2567 ด้วยการ 1) เพิ่มช่องทางการใช้ปุ๋ยหมักและน้ำหมักด้วยการส่งเสริมการทำเกษตรอินทรีย์ 2) เพิ่มรูปแบบการกำจัดขยะวิธีอื่นด้วยการเลี้ยงแมลงโปรตีน แล้วนำผลผลิตหนอนแมลงโปรตีนไปเป็นอาหารสัตว์ การจัดการดังกล่าวเป็นรูปแบบที่สอดคล้องกับวิถีชุมชนด้านการเกษตร เป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อม และเกิดการหมุนเวียนใช้ประโยชน์จริงจากผลผลิตของขยะอินทรีย์อย่างต่อเนื่อง ซึ่งมีแนวโน้มทำให้การจัดการขยะอินทรีย์ของชุมชนนี้เกิดขึ้นอย่างยั่งยืน