“บ้าน” ของชาวมอญวังกะ : ความหมายและเงื่อนไขเบื้องหลังการให้นิยาม
The Notions of “Home” of Mon people at Baan Wang Ka: Meanings and Conditions of Given Definitions
คำสำคัญ:
ความคิดเรื่อง “บ้าน”, คนมอญวังกะ, คนพลัดถิ่นบทคัดย่อ
งานวิจัยนี้อยู่ในสาขาลุ่มน้ำโขงศึกษา/มานุษยวิทยา/ชาติพันธุ์ มีจุดมุ่งหมาย เพื่ออธิบายความหมาย คำว่า “บ้าน” ของคนมอญบ้านวังกะ และเงื่อนไขที่อยู่เบื้องหลังการให้นิยาม โดยใช้แนวคิดบ้านของคนพลัดถิ่นเป็นกรอบในการศึกษา ใช้ระเบียบวิธีวิจัยเชิงคุณภาพ โดยศึกษาข้อมูลจากเอกสารงานวิจัย ที่เกี่ยวกับแนวคิดคนพลัดถิ่น ประวัติศาสตร์มอญ และการศึกษาภาคสนามระหว่าง พ.ศ. 2557- 2558 ที่หมู่บ้านวังกะ ตำบลหนองลู อำเภอสังขละบุรี จังหวัดกาญจนบุรี ผลการศึกษาพบว่า ชาวมอญวังกะอพยพจากรัฐมอญ ประเทศพม่า เข้าสู่ประเทศไทยเมื่อ พ.ศ. 2491 สาเหตุหลักมาจากสถานการณ์สู้รบระหว่างกองทัพทหารพม่ากับกองกำลังกลุ่มชาติพันธุ์ ในระยะต่อมามีผู้อพยพเพื่อแสวงหาโอกาสทางเศรษฐกิจที่ดีกว่า แม้สาเหตุการอพยพของคนมอญวังกะแตกต่างกัน ทว่าชาวมอญวังกะมีสถานภาพเป็นผู้พลัดถิ่นและทายาทของผู้พลัดถิ่นจากประเทศพม่า สถานะของผู้พลัดถิ่น ประสบการณ์การการโยกย้ายจากบ้านเกิด รวมทั้ง การรับรู้และซึมซับประสบการณ์พลัดพรากจากบ้านเกิดของบรรพบุรุษ ทำให้ชาวมอญวังกะมีความผูกพัน กับ“บ้าน” และนิยามความหมาย คำว่า “บ้าน” แตกต่างกันใน 4 ลักษณะ คือ (1) วังกะ (บน) บ้านที่อาศัยอยู่ในปัจจุบัน 2) วังกะล่าง บ้านในความทรงจำที่กลับไปหาไม่ได้ เพราะหมู่บ้านถูกน้ำท่วมเนื่องจากการสร้างเขื่อนวชิราลงกรณ์ 3) โมกกะเนียง และ เจ้าคะเล บ้านเกิดในรัฐมอญ ประเทศพม่า และ 4) บ้าน ที่หมายถึง มาตุภูมิในประวัติศาสตร์และความทรงจำต่อรัฐมอญโบราณ ความหมายที่หลากหลายเกี่ยวกับ “บ้าน” ไม่ได้เกิดจากความแตกต่างระหว่างรุ่นวัย และสาเหตุการอพยพเพียงเท่านั้น แต่มีเงื่อนไขที่ซับซ้อนอยู่เบื้องหลัง การให้นิยาม เช่น สถานภาพในประเทศไทย การผสมกลมกลืนเข้าสู่สังคมไทย สถานะทางกฎหมาย โอกาส ทางเศรษฐกิจ และประสบการณ์ในระดับปัจเจก บทความนี้จึงชี้ให้เห็นว่า การนิยามความหมาย คำว่า “บ้าน” ของชาวมอญบ้านวังกะ ถูกประกอบสร้างขึ้นอย่างหลากหลาย ภายใต้บริบททางสังคม และเศรษฐกิจ มากกว่าการถูกกำหนดอย่างคงที่เฉพาะเจาะจง
คำสำคัญ : ความคิดเรื่องบ้าน, ชาวมอญ, วังกะ, คนพลัดถิ่น
เอกสารอ้างอิง
กัลยา จุฬารัฐกร. (2551). เรื่องเล่าคนพลัดถิ่น: กรณีศึกษาผู้หญิงม้งพลัดถิ่นกลุ่มหนึ่ง ในอำเภอเมืองเชียงใหม่. วิทยานิพนธ์ปริญญาศิลปศาสตรมหาบัณฑิต สาขาวิชาการพัฒนาสังคม บัณฑิตวิทยาลัยมหาวิทยาลัยเชียงใหม่.
เกษม เพ็ญภินันท์. (2552). ความโกลาหลของวัฒนธรรมศึกษา. ใน สุวรรณา เกรียงไกรเพ็ชร์ (บรรณาธิการ). ความโกลาหลของวัฒนธรรมศึกษายกเครื่องเรื่องวัฒนธรรมศึกษา. (หน้า 11-105). กรุงเทพฯ: ศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร (องค์การมหาชน).
ฐิรวุฒิ เสนาคำ. (2550). ไทยพลัดถิ่นกับข้อจำกัดขององค์ความรู้ว่าด้วยรัฐชาติในสังคมไทย. วิทยานิพนธ์ปริญญารัฐศาสตรดุษฎีบัณฑิต สาขาวิชารัฐศาสตร์ บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์.
นิชธิมา บุญเฉลียว. (2552). ความทรงจำร่วมของคนลื้อพลัดถิ่นกับประเพณีประดิษฐกรรม. วิทยานิพนธ์ปริญญาศิลปศาสตรมหาบัณฑิต สาขาวิชาการพัฒนาสังคม บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยเชียงใหม่.
นิธิ เอียวศรีวงศ์. (2546). มอญศึกษา. ศิลปวัฒนธรรม, 25(2), 128-132.
บัณฑิต ไกรวิจิตร. (2549). ชีวิตพลัดถิ่น: คนคาเร็นนีที่เข้ามาอยู่ในจังหวัดแม่ฮ่องสอน. วิทยานิพนธ์ปริญญาสังคมวิทยาและมานุษยวิทยา สาขาวิชามานุษยวิทยา บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัย ธรรมศาสตร์.
มนต์ชัย ผ่องศิริและมณีมัย ทองอยู่. (2556). คนเข้าเมืองทั่วไปหรือคนพลัดถิ่น: การต่อรองนิยามตัวตนของไทยพลัดถิ่นในสังคมไทย. วารสารสังคมลุ่มน้ำโขง, 9(2), 1-24.
ยศ สันตสมบัติ. (2551). อำนาจ พื้นที่ และอัตลักษณ์ทางชาติพันธ์: การเมืองวัฒนธรรมของรัฐชาติในสังคมไทย. กรุงเทพฯ: ศูนย์มานุษวิทยาสิรินธร (องค์การมหาชน).
เย็นจิตร ถิ่นขาม และมณีมัย ทองอยู่. (2552). การผลิตซ้ำทางวัฒนธรรมข้ามพรมแดนในการแต่งงานข้ามวัฒนธรรมระหว่างหญิงไทยกับชายญี่ปุ่น. วารสารวิจัย มหาวิทยาลัยขอนแก่น, 9(4), 90-101.
รัตนา โตสกุล. (2552). เฮือนเคยอยู่ อู่เคยนอน ต้องจรจำลา : ชาวลาวลี้ภัยในสหรัฐอเมริกา. ใน สุวรรณา เกรียงไกรเพ็ชร์. (บรรณาธิการ). ความโกลาหลของวัฒนธรรมศึกษายกเครื่องเรื่องวัฒนธรรมศึกษา. (หน้า 179-361). กรุงเทพฯ: ศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร (องค์การมหาชน).
วัชรกิติ วัชโรทัย และคณะ. (2537). 84 ปี หลวงพ่ออุตตมะ. กรุงเทพฯ: อมรินทร์พริ้นติ้งแอนด์พับลิชชิ่ง.
สุกัญญา เบาเนิด. (2549). การสร้างอัตลักษณ์ของคนมอญย้ายถิ่น : ศึกษากรณีแรงงานข้ามชาติในจังหวัดสมุทรสาคร. วิทยานิพนธ์ปริญญามานุษยวิทยามหาบัณฑิต สาขาวิชามานุษยวิทยา บัณฑิตวิทยาลัย จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย.
สุจิตรา เปลี่ยนรุ่ง. (2553). การสื่อสารเพื่อสร้าง ธำรงรักษา และต่อรองอัตลักษณ์ความเป็นมอญของกลุ่มชาวมอญพลัดถิ่น ในเมืองไทยท่ามกลางกระแสโลกาภิวัตน์. วิทยานิพนธ์ปริญญา นิเทศศาสตรดุษฎีบัณฑิต สาขาวิชานิเทศศาสตร์ บัณฑิตวิทยาลัย จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย.
หม่องทิน อ่อง. (2519). ประวัติศาสตร์พม่า. (เพ็ชรี สุมิตร, ผู้แปล). กรุงเทพฯ: สมาคมสังคมศาสตร์แห่งประเทศไทย.
องค์ บรรจุน. (2550). สตรีมอญในราชสำนักสยามสมัยรัตนโกสินทร์ พ.ศ.2325-2475. วิทยานิพนธ์ศิลปศาสตรมหาบัณฑิต สาขาวิชาประวัติศาสตร์ไทย บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัย ศรีนครินทรวิโรฒ.
อรวรรณ ทับสกุล. (2546). หลวงพ่ออุตตมะ : ผู้นำทางวัฒนธรรมกับการเปลี่ยนแปลงทางสังคมและวัฒนธรรมของหมู่บ้านวังกะ. วิทยานิพนธ์ปริญญาสังคมวิทยาและมานุษยวิทยามหาบัณฑิต สาขาวิชามานุษยวิทยา บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยศิลปากร.
ออมสิน บุญเลิศ. (2551). การต่อรองและปรับตัวของคนพลัดถิ่น: การณีศึกษาชาวไทใหญ่พลัดถิ่นในเมืองเชียงใหม่. วิทยานิพนธ์ปริญญาศิลปศาสตรมหาบัณฑิต สาขาวิชาการพัฒนาสังคม บัณฑิตวิททยาลัย มหาวิทยาลัยเชียงใหม่.
Cohen, R. (2008). Global Diasporas: An Introduction. International Migration Review. London: Routledge.
Guillon, E. (1999). The Mons: a civilization of Southeast Asia. Bangkok: Siam Society under Royal Patronage.
Hall, S. (1990). Cultural identity and diaspora. In Rutherford, J. (Ed.). Identity: Community, Culture, Difference. (pp.222-237). London: Lawrence & Wishart.
Nonini, D.M., & Ong, A. (2003). Chinese Transnationalism as an Alternative Modernity. In Nonini, D.M., & Ong, A. (Ed.). Ungrounded Empires: The Cultural Politics of Modern Chinese Transnationalism. (pp.3-26). New York: Routledge.
P. Cohen (1999) Rethinking the Diasporama, Patterns of Prejudice, 33:1, 3-22, DOI: 10.1080/003132299128810461
Safran, W. (1991). Diasporas in Modern Societies: Myths of Homeland and Return. Diaspora. Journal of Transnational Studies, 1(1), 83–99.
สัมภาษณ์
มองมิน. (ชื่อสมมติ). (18 เมษายน 2558). สัมภาษณ์. ชาวมอญบ้านวังกะ อำเภอสังขละบุรี จังหวัดกาญจนบุรี.
มินบู. (ชื่อสมมติ). (6 เมษายน 2557). สัมภาษณ์. ชาวมอญบ้านวังกะ อำเภอสังขละบุรี จังหวัดกาญจนบุรี.
นิรันดร (ชื่อสมมติ). (10 เมษายน 2557). สัมภาษณ์ ชาวมอญบ้านวังกะ อำเภอสังขละบุรี จังหวัดกาญจนบุรี.
ขิ่นมู (ชื่อสมมติ). (12 เมษายน 2557). สัมภาษณ์ ชาวมอญบ้านวังกะ อำเภอสังขละบุรี จังหวัดกาญจนบุรี.
ส่วย (ชื่อสมมติ). (11 เมษายน 2557). สัมภาษณ์ ชาวมอญบ้านวังกะ อำเภอสังขละบุรี จังหวัดกาญจนบุรี.
จินดา (ชื่อสมมติ). (14 กรกฎาคม 2557). สัมภาษณ์ ชาวมอญบ้านวังกะ อำเภอสังขละบุรี จังหวัดกาญจนบุรี.
มินจี (นามสมมติ), (10 ตุลาคม 2558). สัมภาษณ์ ชาวมอญบ้านวังกะ อำเภอสังขละบุรี จังหวัดกาญจนบุรี.
อะปอง (ชื่อสมมติ), (8 เมษายน 2558). สัมภาษณ์ ชาวมอญบ้านวังกะ อำเภอสังขละบุรี จังหวัดกาญจนบุรี.
มูเช (ชื่อสมมติ). (17 เมษายน 2558). สัมภาษณ์ ชาวมอญบ้านวังกะ อำเภอสังขละบุรี จังหวัดกาญจนบุรี.
น้ำผึ้ง (นามสมมติ). (20 กรกฎาคม 2558). สัมภาษณ์ ชาวมอญบ้านวังกะ อำเภอสังขละบุรี จังหวัดกาญจนบุรี.
ทุน (ชื่อสมมติ). (15 เมษายน 2558). สัมภาษณ์ ชาวมอญบ้านวังกะ อำเภอสังขละบุรี จังหวัดกาญจนบุรี.
