การศึกษาเชิงวิเคราะห์หลักภาวนา 4 ตามหลักพุทธปรัชญาเถรวาท

บทคัดย่อ

บทความวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อวิเคราะห์ภาวนา 4 ตามหลักพุทธปรัชญาเถรวาท วิธีการศึกษาเป็นแบบเชิงคุณภาพ โดยศึกษาค้นคว้าและรวบรวมข้อมูลจากพระสุตตันตปิฎก เอกสาร และงานวิจัยที่เกี่ยวข้องเกี่ยวกับหลักภาวนา 4 ผลการวิจัยพบว่า ภาวนา 4 ตามหลักพุทธปรัชญาเถรวาทเป็นหลักการพัฒนาคุณภาพชีวิตแบบองค์รวม ครอบคลุมทั้งส่วนที่เป็นเหตุและเป็นผล ส่วนที่เป็นเหตุ คือ หลักภาวนา 4 อันเป็นส่วนของมรรคหรือทางแห่งความพ้นทุกข์ เป็นทางแห่งการพัฒนาคุณภาพชีวิต 4 ด้าน ได้แก่ 1) กายภาวนา ได้แก่ การพัฒนาพฤติกรรมทางกายและสิ่งแวดล้อมเพื่อให้เกิดสุขภาวะที่สมดุล 2) ศีลภาวนา ได้แก่ การพัฒนาความประพฤติทางกายและวาจาเพื่อให้สังคมเกิดสันติสุข 3) จิตตภาวนา ได้แก่ การพัฒนาจิตใจเพื่อให้เกิดสุขภาวะที่มั่นคง มีพลังขับเคลื่อนคุณภาพชีวิตให้พัฒนายิ่งๆ ขึ้นไป 4) ปัญญาภาวนา ได้แก่ การพัฒนาปัญญาให้เข้าใจโลกและชีวิตตามความเป็นจริง สามารถแยกแยะ ประเมินค่าสิ่งต่างๆ และสามารถแก้ปัญหาต่างๆ ที่เกิดขึ้นได้ ส่วนที่เป็นผล คือ หลักภาวิต 4 เกิดขึ้นหลังจากได้เจริญมรรคภาวนาจนสำเร็จสมบูรณ์ จึงทำให้บุคคลนั้นเป็น “ภาวิต” คือ คนที่พัฒนาแล้ว แยกเป็น 4 ด้าน คือ 1) ภาวิตกาย ได้แก่ มีกายที่พัฒนาแล้ว 2) ภาวิตศีล ได้แก่ ศีลพัฒนาแล้ว 3) ภาวิตจิต ได้แก่ จิตใจที่พัฒนาแล้ว 4) ภาวิตปัญญา ได้แก่ มีปัญญาพัฒนาแล้ว