ศึกษาวิเคราะห์ระบบการศึกษา: ปัญหาและแนวทางการพัฒนาการศึกษาที่พึงประสงค์
คำสำคัญ:
ระบบการศึกษา, การพัฒนาการศึกษา, การศึกษาที่พึงประสงค์บทคัดย่อ
บทความนี้มุ่งศึกษาระบบการศึกษาไทยในประเด็นปัญหาและแนวทางการพัฒนาการศึกษาที่พึงประสงค์ โดยวิเคราะห์พัฒนาการของปรัชญาการศึกษาไทยซึ่งสามารถจำแนกออกเป็น 4 ยุค ได้แก่ (1) ยุคสมัยสุโขทัยถึงรัตนโกสินทร์ตอนต้น (2) ยุคการปรับปรุงการศึกษาในสมัยรัชกาลที่ 5 (3) ยุคก่อนการเปลี่ยนแปลงระบอบการปกครอง และ (4) ยุคหลังการเปลี่ยนแปลงระบอบการปกครอง ซึ่งสะท้อนลักษณะการศึกษาสมัยใหม่ภายใต้อิทธิพลของแนวคิดพิพัฒนาการนิยม อัตถิภาวนิยม และปรัชญาวิเคราะห์ ทั้งนี้ ยุคที่ 4 สามารถเทียบได้กับคลื่นการเปลี่ยนแปลงของการศึกษาในยุคโลกาภิวัตน์หรือศตวรรษที่ 21
ผลการศึกษาพบว่า นับตั้งแต่การเปลี่ยนแปลงระบอบการปกครอง รัฐบาลไทยได้กำหนดแผนการศึกษาแห่งชาติอย่างต่อเนื่อง โดยเฉพาะการประกาศใช้หลักสูตรแกนกลางการศึกษาขั้นพื้นฐาน พ.ศ. 2551 ซึ่งมุ่งพัฒนาผู้เรียนตามคุณลักษณะอันพึงประสงค์ 8 ประการ อย่างไรก็ตาม การจัดระบบการศึกษาไทยยังเผชิญปัญหาสำคัญ 3 ด้าน ได้แก่ ด้านนโยบาย ด้านผู้ปฏิบัติ และด้านระบบการศึกษา อันมีสาเหตุสำคัญจากความก้าวหน้าอย่างรวดเร็วของเทคโนโลยีสารสนเทศที่ก่อให้เกิดความเหลื่อมล้ำทางการศึกษา
บทความนี้เสนอแนวทางการแก้ไขปัญหาใน 2 มิติ ได้แก่ แนวทางเชิงนโยบาย และแนวทางความร่วมมือของภาคส่วนที่เกี่ยวข้อง โดยองค์ความรู้ที่ได้คือกรอบแนวคิดว่าด้วยปัญหาและแนวทางการพัฒนาการศึกษาที่พึงประสงค์บนฐานปรัชญาการศึกษาไทยยุคที่ 4 ซึ่งเชื่อมโยงกับบริบทโลกาภิวัตน์และการศึกษาในศตวรรษที่ 21
เอกสารอ้างอิง
กระทรวงศึกษาธิการ. (2551). หลักสูตรแกนกลางการศึกษาขั้นพื้นฐาน พุทธศักราช 2551. กรุงเทพฯ: โรงพิมพ์ชุมชุนสหกรณ์การเกษตรแห่งประเทศไทย.
กองทุนเพื่อความเสมอภาคทางการศึกษา. (22 ธันวาคม 2565). กสศ. เปิดรายงานความเหลื่อมล้ำทางการศึกษาปี 65 พบรายได้ครัวเรือน นร.ยากจนพิเศษเหลือ 34 บาทต่อวัน. https://www.eef.or.th/news-221222/.
เกรียงศักดิ์ รอดเย็น. (2534). ปรัชญาการศึกษาไทยตามแนวคิดของศาสตราจารย์ ดร. สาโรช บัวศรี. วิทยานิพนธ์ปริญญาครุศาสตรมหาบัณฑิต. บัณฑิตวิทยาลัย จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย.
ฐิตารีย์ กุลวงศ์คเณศ. (2562). การศึกษาสภาพ ปัญหา และแนวทางแก้ไขปัญหาการดำเนินงานวิชาการเพื่อเสริมสร้างคุณลักษณะอันพึงประสงค์ของนักเรียน สังกัดสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษา ประถมศึกษาพระนครศรีอยุธยา เขต 1. วิทยานิพนธ์ปริญญาครุศาสตรมหาบัณฑิต สาขาวิชาการบริหารการศึกษา คณะครุศาสตร์ มหาวิทยาลัยราชภัฏพระนครศรีอยุธยา.
ดวงเดือน พิศาลบุตร. (2530). ประวัติการศึกษาไทย. เอกสารประกอบการศึกษาวิชาพื้นฐานการศึกษาทางประวัติศาสตร์. กรุงเทพฯ: จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย.
ทิพย์พาพร ตันติสุนทร. (21 กันยายน 2564). การลดความยากจนและความเหลื่อมล้ำทางการศึกษา.https://www.csdi.or.th/2021/09/ending-poverty/.
ธีรภัทร์ ถิ่นแสนดี และภิญญา อนุพันธ์. (2564). ความเหลื่อมล้ำทางการศึกษาในสถานการณ์การแพร่ระบาดของโรคติดเชื้อไวรัสโคโรนา 2019. วารสารวิชาการรัตนบุศย์, 3(2), 63-68.
นณริฏ พิศลยบุตร. (11 เมษายน 2559). ความเหลื่อมล้ำทางการศึกษาของไทย: ข้อสรุปจากผลการสอบปิซ่า (PISA). https://www.pier.or.th/abridged/2016/08/.
นณริฏ พิศลยบุตร. (29 มกราคม 2558). ความเหลื่อมล้ำทางการศึกษาของไทย. https://tdri.or.th/2015/08/kt37/.
นิพนธ์ ยศดา. (2556). การพัฒนาคุณลักษณะอันพึงประสงค์ของนักเรียนชั้นมัธยมศึกษาสังกัดสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษามัธยมศึกษา เขต 26. วิทยานิพนธ์ปริญญาครุศาสตรมหาบัณฑิต. สาขาวิชาการบริหารการศึกษา คณะครุศาสตร์ มหาวิทยาลัยราชภัฏมหาสารคาม.
บุญณิสา ส่งแสง. (ม.ป.ป.). ทำไมการศึกษาไทยจึงพัฒนาช้า. http://school8.education.police.go.th/technical/technical05.html.
ปฐมสิทธิ์ แสวงวงศ์ และสุวินทองปั้น. (2563). ปรัชญาการศึกษากับการจัดการเรียนรู้ในความปกติใหม่ (New Normal). วารสาร มจร อุบลปริทรรศน์, 5(2), 861-874.
พระครูวินัยธรจักรี ศรีจารุเมธีญาณ ภักดี โพธิ์สิงห์ และสัญญา เคณาภูมิ. (2559). ปรัชญาการศึกษาของไทยกับสังคมโลกไร้พรมแดน. วารสารวิชาการแพรวากาฬสินธุ์ มหาวิทยาลัยกาฬสินธุ์, 3(1), 117-136.
พิมพ์พิชมญชุ์ สุภายอง. (2563). การพัฒนาแนวทางการส่งเสริมการมีส่วนร่วมในการบริหารสถานศึกษาของผู้ปกครองนักเรียน โรงเรียนบ้านกลาง ตำบลแม่สลองนอก อำเภอแม่ฟ้าหลวง จังหวัดเชียงราย. วิทยานิพนธ์ปริญญาครุศาสตรมหาบัณฑิต. บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยราชภัฏเชียงใหม่.
ไพฑูรย์ สินลารัตน์. (2529). ปรัชญาการศึกษาเบื้องต้น. กรุงเทพฯ: โรงพิมพ์จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย.
วินิจ ผาเจริญ ภัทรชัย อุทาพันธ์ กรวิทย์ เกาะกลาง และสุรชัย พุดชู. (2564). ความเหลื่อมล้ำทางการศึกษาของพลเมืองไทยวัยเรียนกับสถานการณ์การเรียนออนไลน์ในยุคไวรัสโควิด-19. วารสารปัญญาปณิธาน, 6(1), 1-14.
ศศิธร วีราวุธ. (2552). การสร้างแบบวัดคุณลักษณะอันพึงประสงค์ด้านความรับผิดชอบสำหรับนักเรียนช่วงชั้นที่ 2 สำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาเพชรบูรณ์ เขต 1. วิทยานิพนธ์ปริญญาครุศาสตรมหาบัณฑิต. สาขาวิชาวิจัยและประเมินผลการศึกษา คณะครุศาสตร์ มหาวิทยาลัยราชภัฏเลย.
สงัด อุทรานันท์. (2532). พื้นฐานและหลักการพัฒนาหลักสูตร. กรุงเทพฯ: จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย.
สมชาย รัตนทองคำ. (2558). เอกสารประกอบการสอน 475 788 การสอนทางกายภาพบำบัด. ขอนแก่น: ภาควิชากายภาพบำบัด คณะเทคนิคการแพทย์ มหาวิทยาลัยขอนแก่น.
สมบูรณ์ พรรณาภพ. (2524). ประวัติและปรัชญาการศึกษาไทย. กรุงเทพฯ: ทิพย์อักษรการพิมพ์.
สำนักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน. (2549). แนวทางการประเมินตามสภาพจริง. กรุงเทพฯ: โรงพิมพ์ชุมนุมสหกรณ์การเกษตรแห่งประเทศไทย.
สำนักงานเลขาธิการสภาการศึกษา. (2560). แผนการศึกษาแห่งชาติ พ.ศ. 2560-2579. กรุงเทพฯ: สำนักงานเลขาธิการสภาการศึกษา กระทรวงศึกษาธิการ.
สำนักงานเลขาธิการสภาการศึกษา. (2562). พระราชบัญญัติการศึกษาแห่งชาติ พ.ศ. 2542 และที่แก้ไขเพิ่มเติม (ฉบับที่ 2) พ.ศ. 2545 (ฉบับภาษาไทย-อังกฤษ). กรุงเทพฯ: สำนักงานเลขาธิการสภาการศึกษา กระทรวงศึกษาธิการ.
สำลี สีลาโคตร. (2553). การพัฒนาคุณลักษณะอันพึงประสงค์ของนักเรียนโรงเรียนบ้านสะอาดเจริญ สำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาร้อยเอ็ด เขต 3. วิทยานิพนธ์ปริญญาการศึกษามหาบัณฑิต. คณะครุศาสตร์ มหาวิทยาลัยราชภัฏมหาสารคาม.
อเนก นาคเจริญ. (2554). การพัฒนาคุณลักษณะอันพึงประสงค์ของนักเรียนนักศึกษา กรณีศึกษาโรงเรียนธีรภาดาเทคโนโลยี สังกัดสำนักบริหารงานคณะกรรมการส่งเสริมการศึกษาเอกชน กระทรวงศึกษาธิการ. วิทยานิพนธ์ปริญญาครุศาสตรมหาบัณฑิต. สาขาวิชาการบริหารการศึกษา คณะครุศาสตร์ มหาวิทยาลัยราชภัฏมหาสารคาม.
Cheewid. (n.d.). ความเหลื่อมล้ำทางการศึกษา ปัญหา และแนวทางแก้ไข. https://blog.cheewid.com/social-empowerment/educational-inequality-issues/.
The Visual by Thai PBS. (22 ธันวาคม 2565). เปิดรายงานสถานการณ์ความเหลื่อมล้ำทางการศึกษา ปี 2565. https://thevisual.thaipbs.or.th/equality/dropout/situation2022/.
ดาวน์โหลด
เผยแพร่แล้ว
รูปแบบการอ้างอิง
ฉบับ
ประเภทบทความ
สัญญาอนุญาต
ลิขสิทธิ์ (c) 2025 พุทธมัคค์
อนุญาตภายใต้เงื่อนไข Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
