กฎมหาเถรสมาคมว่าด้วยการลงนิคหกรรม : ความเหมาะสมและความเป็นธรรมตามหลักแนวคิดทฤษฎีและแนวปฏิบัติทางกฎหมาย

บทคัดย่อ

บทความวิจัยนี้ มีวัตถุประสงค์เพื่อ (๑) ศึกษากระบวนการลงนิคหกรรมตามกฎมหาเถรสมาคมฉบับที่ ๑๑ (พศ. ๒๕๒๑) ว่าด้วยการลงนิคหกรรม (๒) ศึกษาแนวคิดทฤษฎีและกติกาสากลเกี่ยวกับกระบวนการยุติธรรมที่สร้างความเป็นธรรมในสังคม (๓) ศึกษาปัญหาและสาเหตุของปัญหาของกระบวนการลงนิคหกรรมตามกฎมหาเถรสมาคมว่าด้วยการลงนิคหกรรม (๔) หาแนวทางปรับปรุงพัฒนากฎมหาเถรสมาคมว่าด้วยการลงนิคหกรรม ให้เหมาะสมและเป็นธรรมตามแนวคิดทฤษฎีและแนวปฏิบัติทางกฎหมาย ซึ่งเป็นการวิจัยเชิงคุณภาพ (Qualitative Research) ผู้วิจัยได้รวบรวมข้อมูลเอกสาร กฎมหาเถรสมาคม กฎหมาย ระเบียบ แนวคิดทฤษฎีและกติกาสากลเกี่ยวกับกระบวนการยุติธรรม และสัมภาษณ์เชิงลึก (In-depth Interview) ผู้ให้ข้อมูลสำคัญที่เกี่ยวข้องทั้งพระภิกษุและคฤหัสถ์จำนวน ๑๘ รูป/คน ได้ข้อเท็จจริงเชิงประจักษ์เป็นข้อค้นพบ[1] 

ผลการวิจัยพบว่า (๑) พระภิกษุคณะผู้พิจารณาบางรูปไม่อาจปฏิบัติหน้าที่ได้ให้มีการแต่งตั้งทดแทน ถ้าเหตุเกิดระหว่างทำคำวินิจฉัยให้เจ้าคณะผู้ปกครองเหนือหัวหน้าคณะผู้พิจารณาตรวจสำนวนร่วมทำคำวินิจฉัย (๒) ส่งเสริมให้พระภิกษุผู้ปกครองสงฆ์เรียนรู้กฎหมาย และให้พระภิกษุผู้พิจารณาและคณะผู้พิจารณาตั้งที่ปรึกษากฎหมายได้ (๓) ให้คู่ความคัดค้านพระภิกษุคณะผู้พิจารณาได้ (๔) ให้คู่ความมีที่ปรึกษากฎหมายในการดำเนินคดีได้ (๕) การสอบคำให้การผู้ถูกกล่าวหาต้องแจ้งสิทธิให้ทราบก่อนว่ามีสิทธิที่จะให้การหรือไม่ให้การก็ได้ ซึ่งจะทำให้กระบวนการลงนิคหกรรมมีความเหมาะสมและความเป็นธรรมตามหลักแนวคิดทฤษฎีและแนวปฏิบัติทางกฎหมาย