จาก “พระพิหาร”สู่คำเรียก “อุโบสถวัดพระแก้วน้อย” พลวัตและความสำคัญของพระวิหาร (น้อย) บนพระนครคีรี

บทคัดย่อ

“พระพิหาร” หรือ “พระวิหาร (น้อย)” เป็นอาคารประเภทพระวิหารหลวงตั้งอยู่หน้าพระสุทธเสลเจดีย์ โดยตั้งอยู่บนยอดเขาทางทิศตะวันออกของเขามหาสวรรค์ ซึ่งเป็นเขตพุทธสถานของพระราชวังพระนครคีรี ที่สร้างขึ้นในสมัยรัชกาลที่ 4 ภายในประดิษฐานพระพุทธรูปศิลาอ่อนเป็นพระประธาน ในสมัยรัชกาลที่ 4 พระวิหารน้อยและพื้นที่บนยอดเขาทางทิศตะวันออกยังไม่มีชื่อเรียกอย่างเป็นทางการ หากแต่เป็นที่รับรู้กันโดยทั่วไปว่าพื้นที่ยอดเขาทางทิศตะวันออกเสมือนเป็นวัดประจำพระราชวัง จนกระทั่งในสมัยรัชกาลที่ 6 จึงได้มีการกล่าวถึงพื้นที่ทางทิศตะวันออกว่าเป็น “วัดพระแก้วน้อย” ซึ่งเชื่อกันว่าเป็นการจำลองแบบวัดพระศรี-รัตนศาสดาราม กรุงเทพฯ ภายใต้แนวคิดเป็นวัดประจำพระราชวัง อย่างไรก็ตามจากการศึกษาทางประวัติศาสตร์และรูปแบบศิลปกรรม พบว่าพระวิหาร(น้อย) มีความใกล้เคียงกับพุทธรัตนสถานมากกว่า พระอุโบสถวัดพระศรีรัตนศาสดาราม โดยพระวิหาร (น้อย) มีรูปแบบและประวัติการก่อสร้างที่มีระยะเวลาใกล้เคียงกับ “พระพุทธรัตนสถาน” ซึ่งเป็นอาคารที่ตั้งอยู่ในพระอภิเนาว์นิเวศน์ สร้างขึ้นในสมัยรัชกาลที่ 4 ตั้งอยู่ทางทิศตะวันออกของพระบรมมหาราชวัง กรุงเทพฯ และมีสถานะเสมือนเป็นวัดในพระราชวังเช่นเดียวกับวัดพระศรีรัตนศาสดาราม