เจดีย์ทรงระฆังสกุลช่างกำแพงเพชร การผสมผสานรูปแบบสุโขทัย ล้านนาและอยุธยา
คำสำคัญ:
เจดีย์ทรงระฆัง, สกุลช่างกำแพงเพชรบทคัดย่อ
เมืองกำแพงเพชรเป็นเมืองที่มีความสำคัญในสมัยสุโขทัย และเมื่ออาณาจักร สุโขทัยถูกผนวกรวมกับอยุธยาแล้ว เมืองกำแพงเพชรได้กลายมาเป็นหัวเมืองสำคัญ ในสมัยอยุธยาในฐานะเมืองศูนย์กลางการติดต่อระหว่างอยุธยากับล้านนาด้วย เหตุนี้เองงานศิลปกรรมที่ปรากฏอยู่จึงเป็นงานที่เกิดจากการผสมผสานระหว่างศิลปะสุโขทัยที่มีอยู่เดิมอยุธยาและล้านนา โดยเฉพาะเจดีย์ได้เกิดมีลักษณะเฉพาะ จนสามารถเรียกว่าเป็น “เจดีย์ทรงระฆังสกุลช่างกำแพงเพชร” และมีอายุในราวต้นพุทธศตวรรษที่ 21
เจดีย์ทรงระฆังในเมืองกำแพงเพชร แบ่งออกได้เป็น 3 กลุ่มรูปแบบ คือ
กลุ่มที่ 1 เจดีย์ทรงระฆังแบบสุโขทัย-อยุธยา: เจดีย์ที่มีสิงห์ล้อม มีรูป แบบเหมือนกับเจดีย์ทรงระฆังในสมัยสุโขทัยมีชุดบัวถลา 3 ชั้นรองรับองค์ระฆัง บัลลังก์ในผังสี่เหลี่ยม ส่วนที่แสดงให้เห็นถึงอิทธิพลศิลปะอยุธยา ได้แก่ การปรับเปลี่ยนส่วนฐานจากแต่เดิมเคยเป็นฐานช้างล้อมมาเป็นสิงห์ล้อมแทน
กลุ่มที่ 2 เจดีย์ทรงระฆังที่มีฐานและส่วนรองรับองค์ระฆังแปดเหลี่ยม (ลักษณะเฉพาะของเมืองกำแพงเพชร) คือ มีการผสมผสานกันระหว่างเจดีย์ทรง ระฆังแบบสุโขทัยและหริ ภุญชัย-ล้านนา โดยมีลักษณะพิเศษคือ ชั้นฐานบัวลูกแก้วอกไก่ในผังแปดเหลี่ยมหลายชั้นและมีการประดับลูกแก้วขนาดใหญ่มาก
กลุ่มที่ 3 เจดีย์ทรงระฆังแบบสุโขทัย-ล้านนา: เจดีย์ที่มีส่วนรองรับองค์ ระฆังเป็นบัวคว่ำ-บัวหงายแบบล้านนา โดยมีส่วนสำคัญคือ มีชุดบัวคว่ำ-บัวหงาย 3 ชั้น รองรับองค์ระฆัง อันเป็นลักษณะเฉพาะของเจดีย์ทรงระฆังแบบล้านนา
เอกสารอ้างอิง
กรมศิลปากร, 2527. “จารึกฐานพระอิศวรเมืองกําาแพงเพชร.” จารึกสมัยสุโขทัย. กรุงเทพฯ: กรมศิลปากร.
คณะกรรมการอํานวยการจัดงานฉลองสิริราชสมบัติครบ 50 ปี, 2542. ประชุมพงศาวดารฉบับกาญจนาภิเษก เล่ม 2. กรุงเทพฯ: กองวรรณกรรมและประวัติศาสตร์ กรมศิลปากร, คณะกรรมการอํานวยการจัดงานฉลองสิริราชสมบัติครบ 50 ปี จัดพิมพ์เป็นที่ระลึกเนื่องในมหามงคลสมัยฉลองสิริราชสมบัติครบ 50 ปี พุทธศักราช 2539.
พระยาประชากิจกรจักร, 2507. พงศาวดารโยนก. พิมพ์ครั้งที่ 5. พระนคร: คลังวิทยา.
พระรัตนปัญญาเถระ, 2510. ชินกาลมาลีปกรณ์. (แปลโดย แสง มนวิทูร). พิมพ์ครั้งที่ 2. กรุงเทพฯ: กรมศิลปากร.
ศักดิ์ชัย สายสิงห์, 2558. เจดีย์ในประเทศไทย : แนวคิด คติการสร้าง พัฒนาการทางรูปแบบ และการวิเคราะห์ทางประวัติศาสตร์. นครปฐม: สนับสนุนทุนวิจัยโดยสถาบันวิจัยและพัฒนา มหาวิทยาลัยศิลปากร ประจําปี พ.ศ. 2556-2557.
ศักดิ์ชัย สายสิงห์, 2556. พระพุทธรูปในประเทศไทย รูปแบบ พัฒนาการ และความเชื่อของคนไทย. กรุงเทพฯ: ภาควิชาประวัติศาสตร์ คณะโบราณคดี มหาวิทยาลัยศิลปากร.
สันติ เล็กสุขุม, 2548. “ศิลปะที่เมืองกําแพงเพชร ส่วนผสมของศิลปะอยุธยากับศิลปะล้านนา.”, รวมบทความ มุมมอง ความคิด และความหมาย : งานช่างไทยโบราณ (หน้า 82-86). กรุงเทพฯ: เมืองโบราณ.
สันติ เล็กสุขุม, 2540. ศิลปะสุโขทัย. กรุงเทพฯ: เมืองโบราณ.
สันติ เล็กสุขุม, 2550. ศิลปะอยุธยา : งานช่างหลวงแห่งแผ่นดิน. พิมพ์ครั้งที่ 3. กรุงเทพฯ: เมืองโบราณ.
ดาวน์โหลด
เผยแพร่แล้ว
ฉบับ
ประเภทบทความ
สัญญาอนุญาต
บทความนี้เป็นผลงานของข้าพเจ้าแต่เพียงผู้เดียว และ/หรือเป็นผลงานของข้าพเจ้าและผู้ร่วมงาน ตามชื่อที่ระบุในบทความจริง และเป็นผลงานที่มิได้ถูกนำเสนอหรือตีพิมพ์ที่ใดมาก่อน
