การศึกษาความสัมพันธ์ระหว่างภาพจิตรกรรมฝาผนังของไทย เรื่องพระอดีตพระพุทธเจ้ากับวรรณกรรมพุทธศาสนา

บทคัดย่อ

พุทธศาสนิกชนมีความเชื่อกันมาตั้งแต่สมัยพุทธกาลแล้วว่า การอ่านหรือการคัดลอกคัมภีร์พุทธศาสนาถือเป็นบุญกิริยาวัตถุหนึ่ง ธรรมเนียมนี้ได้แพร่ไปยังที่ต่างๆที่รับพระพุทธศาสนาจากอินเดียมารวมทั้งประเทศไทยด้วย โดยปรากฏหลักฐานทั้งด้านประติมากรรมและจิตรกรรม โดยเฉพาะจิตรกรรมฝาผนังนั้นเนื้อหาที่ชาวไทยนิยมนำมาเขียนโดยทั่วไป ได้แก่ เรื่องพระอดีตพุทธเจ้า นิทานชาดก พุทธประวัติ และเรื่องวรรณคดีไตรภูมิ

วรรณกรรมและจิตรกรรมต่างก็เป็นสาขาหนึ่งของวิจิตรศิลป์ที่มีลักษณะการแสดงออกเฉพาะตัวแตกต่างกันไป แต่ก็มีความสัมพันธ์กันอย่างแนบแน่นตลอดมาตั้งแต่อดีตถึงปัจจุบัน เราสามารถบอกเรื่องราวที่ปรากฏผ่านทางภาพจิตรกรรมฝาผนังได้ว่าเป็นเรื่องอะไรโดยศึกษาจากวรรณกรรม ในขณะเดียวกันก็ทำให้อนุมานได้ว่าบ่อเกิดของเรื่องราวที่ปรากฏในภาพจิตรกรรมฝาผนังก็เป็นบ่อเกิดแหล่งสำคัญแห่งหนึ่งของวรรณกรรมไทยด้วย

จิตรกรรมฝาผนังยุคแรกเริ่มที่ปรากฏในไทยเป็นเรื่องพระอดีตพุทธเจ้า พบที่ถ้ำศิลป์ จังหวัดยะลา มีอายุราวปลายพุทธศตวรรษที่ 18 เป็นจิตรกรรมศรีวิชัยแห่งเดียวที่ยังมีเหลืออยู่ จิตรกรรมฝาผนังเรื่องพระอดีตพุทธเจ้านี้ยังคงนิยมต่อเนื่องมาจนถึงสมัยรัตนโกสินทร์

คัมภีร์พุทธศาสนาที่เกี่ยวเนื่องกับเรื่องพระอดีตพุทธเจ้า พุทธศาสนิกชนเชื่อกันว่าเป็นพุทธพจน์ที่เปล่าพระโอษฐ์ของพระพุทธองค์ เพราะปรากฏเป็นหลักฐานชั้นต้นจากพระไตรปิฏก หลังจากนั้นพระอรรถกาถาจารย์ก็นำไปขยายความจนมีลักษณะแตกต่างกันไปตามลัทธิที่ตนเชื่อถือ เป็นสาเหตุให้คัมภีร์และวรรณกรรมเกิดขึ้นเป็นอันมาก ซึ่งมีผลกระทบต่อทัศนศิลป์ อันเป็นเรื่องรองรอบความศรัทธาของพุทธศาสนิกชนที่มีต่อลัทธิศาสนาที่ตนนับถือ