บทบาทของผู้หญิงในสังคมและวัฒนธรรมกัมพูชา ภาพสะท้อนจากตำนานยายหยาดและยายเปญ

ผู้แต่ง

  • วิฑูรย์ คุ้มหอม คณะโบราณคดี มหาวิทยาลัยศิลปากร

คำสำคัญ:

ตำนาน, ผู้หญิง, วัฒนธรรมกัมพูชา

บทคัดย่อ

บทบาทของผู้หญิงในสังคมและวัฒนธรรมของกัมพูชา พิจารณาได้จากหลายมิติของสังคม แต่สำหรับตำนานและความเชื่อเป็นข้อมูลหนึ่งที่สะท้อนให้เห็นสังคมและวัฒนธรรมของกัมพูชาได้อีกมิติหนึ่ง เนื่องจากจำนานเป็นผลผลิตของสังคม ตำนานความเชื่อเรื่องยายเปญและยายหยาดเป็นตำนานที่ผู้คนในกัมพูชารับรู้เรื่องราวของตำนาน รูปธรรม และพิธีกรรมความเชื่อที่ยังคงถือปฏิบัติในชุมชน โดยเฉพาในกรุงพนมเปญและกรุงไพลิน ซึ่งเป็นแหล่งกำเนิดของตำนานที่อธิบายสถานที่และประวัติความเป็นมาของชุมชน

เมื่อพิจารณาจากตำนานและความเชื่อเรื่องยายเปญละยายหยาด ทำให้เห็นว่าบทบาทของผู้หญิงกัมพูชามีหลายด้าน ไดแก่ บทบาทด้านครอบครัวที่ต้องดูแลสมาชิกในครอบครัวเรื่องอาหารการกิน เครื่องแต่งกาย และที่อยู่อาศัย บทบาทด้านสังคม ผู้หญิงต้องสอดส่องดูแลความสงบเรียบร้อยของสังคม เป็นผู้รักษากฎระเบียบของสังคม บทบาทด้านศาสนาความเชื่อผู้หญิงต้องอุปถัมภ์ค้ำชูพระพุทธศาสนา ตลอดทั้งรักษาความเชื่อดั้งเดิม และผสมผสานกับความเชื่อที่เข้ามาใหม่ บทบาทสุดท้าย บาทบาทด้านสิ่งแวดล้อมที่มีส่วนในการอนุรักษ์สภาพแวดล้อมทางธรรมชาติ เช่น ต้นไม้ แหล่งน้ำ ภูเขา ซึ่งสัมพันธ์กับความเชื่อศาสนาอย่างแยกกันไม่ออกด้วย

เอกสารอ้างอิง

เขียน ธีระวิทย์ และสุณัย ผาสุก. (2543). กัมพูชา ประวัติศาสตร์ สังคม เศรษฐกิจ ความมั่นคง การเมือง และการต่างประเทศ. สํานักงานกองทุนสนับสนุนการวิจัย (สกว.) และสถาบันเอเชียศึกษา จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย,

คําพูน บุญทวี (2532) คนกุลามาจากไหน? ศิลปวัฒนธรรม ปีที่ 10 ฉบับที่ 11 กันยายน 2532.

งวน ญล, ภูมิจิต เรืองเดช แปล (2548) จิตวิญญาณมารดาธิปไตยในสังคมเขมร มหาวิทยาลัยราชภัฏบุรีรัมย์.

จิตร ภูมิศักดิ์ (2540) ความเป็นมาของคําสยาม ไทย, ลาว และขอม และลักษณะทาง สังคมของชนชาติฉบับสมบูรณ์ เพิ่มเติม ข้อเท็จจริงว่าด้วยชนชาติขอม. กรุงเทพฯ : สํานักพิมพ์เคล็ดไทย

ปฐม หงส์สุวรรณ (2550) กาลครั้งหนึ่ง : ว่าด้วยตํานานกับวัฒนธรรม. กรุงเทพฯ : สํานักพิมพ์แห่งจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย.

ปรานี วงษ์เทศ (2539) สังคมและวัฒธรรมในอุษาคเนย์, กรุงเทพฯ : โรงพิมพ์เรือนแก้ว

ปรานี วงษ์เทศ (2542) สํานึกเกี่ยวกับเผ่าพันธุ์ของชาวอุษาคเนย์ ในสังคมและวัฒนธรรม

ในประเทศไทย.

ปรานี วงษ์เทศ (2549) เพศสภาวะในสุวรรณภูมิ (อุษาคเนย์), กรุงเทพฯ : โรงพิมพ์ เรือนแก้ว

ผ่องพันธุ์ มณีรัตน์ (2549) มานุษยวิทยากับการศึกษาคติชาวบ้าน. กรุงเทพฯ : สํานักพิมพ์มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์

มัลลิกา พงศ์ปริตร (2544) หน้าต่างสู่โลกกว้างลาวและกัมพูชา กรุงเทพฯ : สํานักพิมพ์สู่โลกกว้าง.

ไมเคิล ไรท์ (2550) ฝรั่งคลั่งผี. กรุงเทพฯ : สํานักพิมพ์มติชน.

ลักขณา จินดาวงษ์ (2548) กุลา : ชนกลุ่ม (ที่เหลือ) ที่เหลือน้อยในร้อยเอ็ด, เมืองโบราณ ปีที่ 31 ฉบับที่ 4 ตุลาคม-ธันวาคม.

วัชรินทร์ ยงศิริ. (2548) กัมพูชาวันวารที่ผันเปลี่ยน. ศรีบูรณ์คอมพิวเตอร์การพิมพ์.

ศรีศักร วัลลิโภดม (2543) ทัศนะนอกรีต ภูมิศาสตร์-ภูมิลักษณ์ ตั้งบ้านแปงเมือง กรุงเทพฯ : สํานักพิมพ์เมืองโบราณ.

ศรีศักร วัลลิโภดม (2545) สังคมสองฝั่งโขงกับอดีตทางวัฒนธรรมที่ต้องลําเลิก, ศิลปวัฒนธรรม ปีที่ 23 ฉบับที่ 5 มีนาคม.

ศิราพร ณ ถลาง (2539) ในท้องถิ่นมีนิทานและการละเล่น การศึกษาคติชนในบริบททางสังคมไทย. กรุงเทพฯ : สํานักพิมพ์มติชน.

ศิราพร ณ ถลาง (2548) ทฤษฎีคติชนวิทยา วิธีวิทยาในการวิเคราะห์ตํานาน - นิทานพื้นบ้าน. กรุงเทพฯ : โครงการเผยแพร่งานทางวิชาการ คณะอักษรศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย

สุจิตต์ วงษ์เทศ (2542) คุลาตีไม้ในกฎมณเฑียรบาล. ศิลปวัฒนธรรม ปีที่ 20 ฉบับที่ 6 เมษายน.

ดาวน์โหลด

ฉบับ

ประเภทบทความ

บทความ