พัฒนาการของเมืองโบราณพิชัย: จากการขุดค้นทางโบราณคดี
คำสำคัญ:
เมืองโบราณพิชัย, การขุดค้น, การตั้งถิ่นฐานบทคัดย่อ
การขุดค้นทางโบราณคดีเมืองโบราณพิชัยในปีพุทธศักราช 2553 พบว่าเมืองโบราณพิชัยไม่ปรากฏร่องรอยของชุมชนในสมัยสุโขทัยที่ชัดเจน แต่ปรากฏหลักฐานของชุมชนในสมัยอยุธยาในช่วงพุทธศตวรรษที่ 20-22 เนื่องจากพบเศษภาชนะดินเผาประเภทสังคโลกมากที่สุด จึงถือว่าในสมัยอยุธยาเป็นช่วงที่เมืองพิชัยมีความสำคัญที่สุด ซึ่งสอดคล้องกับหลักฐานจากพงศาวดาร และเมื่อเมืองพิชัยเริ่มหมดความสำคัญลงเพราะมีการย้ายชุมชนลงไปอยู่ยังบริเวณบ้านท่าอิฐหรือตัวเมืองอุตรดิตถ์ในปัจจุบัน และหลักฐานทางโบราณคดีที่พบน้อยลง จึงสันนิษฐานได้ว่าเมืองพิชัยถูกทิ้งร้างไปในราวพุทธศตวรรษที่ 24
เอกสารอ้างอิง
กฤษณา พิณศรี, ปริวรรต ธรรมาปรีชากร และอุษา ง้วนเพียรภาค. เครื่องถ้วยสุโขทัย: พัฒนาการของเครื่องถ้วยไทย. กรุงเทพฯ: อมรินทร์พริ้นติ้ง กรุ๊ป, 2535.
กฤษดา พิณศรี, ปริวรรต ธรรมาปรีชากร และสว่าง เลิศฤทธิ์. ศิลปะเครื่องถ้วยในประเทศไทย. พิมพ์ครั้งที่ 2. กรุงเทพฯ: โอสถสภา, 2539.
โก มูไก. “การศึกษาการแพร่กระจายของการบริโภคเครื่องถ้วยสังคโลกบริเวณภาคกลางของประเทศไทยในช่วงพุทธศตวรรษที่ 18–22.” วิทยานิพนธ์ปริญญาปรัชญาดุษฎีบัณฑิต สาขาวิชาโบราณคดีสมัยประวัติศาสตร์ สาขาวิชาโบราณคดี บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยศิลปากร, 2553.
จิราภรณ์ อรัณยะนาค และคณะ. เครื่องทองกรุวัดราชบูรณะ ศิลปะของแผ่นดิน. กรุงเทพฯ: สํานักพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ กรมศิลปากร, 2550.
จุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว, พระบาทสมเด็จพระ. พระราชหัตถเลขาคราวเสด็จมณฑลฝ่ายเหนือใน รัชกาลที่ 5. กรุงเทพฯ: กรมศิลปากร, 2508.
ชาญวิทย์ เกษตรศิริ. อยุธยา: ประวัติศาสตร์และการเมือง. กรุงเทพฯ: มูลนิธิโครงการตําราสังคมศาสตร์และมนุษยศาสตร์, 2548.
ณัฏฐภัทร จันทวิช. เครื่องถ้วยจีนที่พบจากแหล่งโบราณคดีในประเทศไทย. กรุงเทพฯ: กรมศิลปากร, 2537.
ดํารงราชานุภาพ, สมเด็จฯ กรมพระยา. เที่ยวตามทางรถไฟ. พระนคร: สุทธิสารการพิมพ์, 2509.
ดํารงราชานุภาพ, พงศาวดารเรื่องไทยรบพม่า. กรุงเทพฯ: มติชน, 2545.
ทรัพยากรธรณี, กรม. การจําแนกเขตเพื่อการจัดการด้านธรณีวิทยาและทรัพยากรธรณีจังหวัดอุตรดิตถ์. กรุงเทพฯ: กรมทรัพยากรธรณี, 2551.
ทิพากรวงศ์, เจ้าพระยา. (ขํา บุนนาค). พระราชพงศาวดารกรุงรัตนโกสินทร์รัชกาลที่ 1. พิมพ์ครั้งที่ 5. กรุงเทพฯ: องค์การค้าของคุรุสภา, 2526.
ทิพากรวงศ์, เจ้าพระยา. (ขํา บุนนาค). พระราชพงศาวดารกรุงรัตนโกสินทร์ รัชกาลที่ 2. กรุงเทพฯ: องค์การค้าของคุรุสภา, 2504.
ทิพากรวงศ์, เจ้าพระยา. (ขํา บุนนาค). พระราชพงศาวดารกรุงรัตนโกสินทร์ รัชกาลที่ 3. พิมพ์ครั้งที่ 6. กรุงเทพฯ: กองวรรณกรรมและประวัติศาสตร์ กรมศิลปากร, 2538.
ทิพากรวงศ์, เจ้าพระยา. (ขํา บุนนาค). พระราชพงศาวดารกรุงรัตนโกสินทร์ รัชกาลที่ 4. พิมพ์ครั้งที่ 6. กรุงเทพฯ: อมรินทร์พริ้นติ้งแอนด์พับลิชชิ่ง, 2548.
ธวัช บุรีรักษ์. ภูมิศาสตร์กายภาพ. กรุงเทพฯ: อักษรวัฒนา, 2520.
นริศรานุวัดติวงศ์, สมเด็จฯ เจ้าฟ้ากรมพระยา. จดหมายระยะทางไปพิษณุโลก. กรุงเทพฯ: โรงพิมพ์พระจันทร์, 2506.
นิธิ เอียวศรีวงศ์ และอาคม พัฒิยะ. ศรีรามเทพนคร. พิมพ์ครั้งที่ 2. กรุงเทพฯ: มติชน, 2545.
บวรเวท รุ่งรุจี, ปฏิพัฒน์ พุ่มพงษ์แพทย์ และสามารถ ทรัพย์เย็น. อุทยานประวัติศาสตร์สุโขทัย การขุดค้นทางโบราณคดีในอุทยานประวัติศาสตร์สุโขทัย. กรุงเทพฯ: กรมศิลปากร, 2531.
บริษัทปรียะธุรกิจจําากัด. รายงานการขุดลอกคูนน้ำวัดมหาธาตุ โครงการขุดลอกบูรณะ และปรับปรุงสภาพภูมิทัศน์อุทยานเมืองเก่าพิจิตร จังหวัดพิจิตร.ปีงบประมาณ 2543 เสนอสํานักงานโบราณคดีและพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติที่ 5 จังหวัดสุโขทัย กรมศิลปากร, 2543.
ประชุมพงศาวดารฉบับกาญจนาภิเษก เล่ม 1, 2, 3. กรุงเทพฯ: กองวรรณกรรมและประวัติศาสตร์ กรมศิลปากร, 2542.
ประโชติ สังขนุกิจ. “การขุดค้นบ้านเตาไห.” ศิลปากร. 32, 5 (พฤศจิกายน– ธันวาคม 2531): 34–41.
ประยุทธ สิทธิพันธ์. “เสด็จมณฑลฝ่ายเหนือ.” ประวัติศาสตร์ประพาสต้น. กรุงเทพฯ: โรงพิมพ์บํารุงนุกูลกิจ, 2523.
พระราชพงศาวดารกรุงเก่า ฉบับหลวงประเสริฐ. พิมพ์ครั้งที่ 20. นนทบุรี: สํานักพิมพ์มหาวิทยาลัยสุโขทัยธรรมาธิราช, 2549.
พระราชพงศาวดารฉบับพระราชหัตถเลขา เล่ม 1, 2. พิมพ์ครั้งที่ 8. กรุงเทพฯ: กองวรรณคดีและประวัติศาสตร์ กรมศิลปากร, 2535.
พัฒนาที่ดิน, กรม. แผนการใช้ที่ดินจังหวัดอุตรดิตถ์. กรุงเทพฯ: กรมพัฒนาที่ดิน, 2525.
พิเศษ เจียจันทร์พงศ์. “กําแพงเพชรไม่ใช่เมืองชากังราว เมืองชากังราวอยู่ที่ไหน.” ศิลปวัฒนธรรม. 17, 8 (มิถุนายน 2539): 180-187.
เพ็ญศักดิ์ (จักษุจินดา) โฮวิทซ์. เครื่องเคลือบจากเรือโบราณเกาะกระดาด. กรุงเทพฯ: ภาควิชาโบราณคดี มหาวิทยาลัยศิลปากร, 2522.
เยเรเมียส ฟาน ฟลีต. รวมบันทึกประวัติศาสตร์อยุธยาของฟาน ฟลีต (วัน วลิต). แปลโดย นันทา วรเนติวงศ์, วนาศรี สามนเสน. กรุงเทพฯ: กรมศิลปากร, 2546.
มงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว, พระบาทสมเด็จพระ. เที่ยวเมืองพระร่วง. กรุงเทพฯ:มูลนิธิมหามกุฏราชวิทยาลัย, 2519.
รัชนก โตสุพันธุ์ และสถาพร เที่ยงธรรม. โบราณคดีวิเคราะห์ 2: เครื่องถ้วยบุรีรัมย์และเครื่องถ้วยสุโขทัย. กรุงเทพฯ: กรมศิลปากร, 2539.
วาทีนี คุ้มแสง. “การศึกษาพัฒนาการทางวัฒนธรรมของชุมชนโบราณบริเวณลุ่มแม่น้ำน่านตอนล่างในช่วงก่อนพุทธศตวรรษที่ 24”. วิทยานิพนธ์ปริญญามหาบัณฑิต สาขาวิชาโบราณคดีสมัยประวัติศาสตร์ ภาควิชาโบราณคดี บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยศิลปากร, 2546.
วินัย พงศรีเพียร, บรรณาธิการ. ศรีชไมยาจารย์ พิพิธนิพนธ์เชิดชูเกียรติศาสตราจารย์ ดร.ประเสริฐ ณ นคร และ ศาสตราจารย์ วิสุทธ์บุษยกุล เนื่องในโอกาสมีอายุครบ 84 ปี ใน พ.ศ. 2546. กรุงเทพฯ: เฟื่องฟ้า, 2546.
ศิลปากร, กรม. ผลการดําเนินงานทางโบราณคดีกําแพงเมืองโบราณสุพรรณบุรี วัดพระศรีรัตนมหาธาตุสุพรรณบุรี. กรุงเทพฯ: กรมศิลปากร, 2545.
ศิลปากร, กรม. วัฒนธรรม พัฒนาการทางประวัติศาสตร์ เอกลักษณ์และภูมิปัญญาจังหวัดอุตรดิตถ์. กรุงเทพฯ: โรงพิมพ์คุรุสภา, 2542.
ศิลปากร, กรม. ทะเบียนโบราณวัตถุสถานทั่วราชอาณาจักร. กรุงเทพฯ: กรมศิลปากร, 2516.
ศรีศักร วัลลิโภดม. เมืองโบราณในอาณาจักรสุโขทัย. พิมพ์ครั้งที่ 2. กรุงเทพฯ: เมืองโบราณ, 2552.
สันติ เล็กสุขุม. ศิลปะสุโขทัย. พิมพ์ครั้งที่ 2. กรุงเทพฯ: เมืองโบราณ, 2549.
สันติ เล็กสุขุม. ศิลปะอยุธยา: งานช่างหลวงแห่งแผ่นดิน. พิมพ์ครั้งที่ 3. กรุงเทพฯ: เมืองโบราณ, 2550.
สายันต์ ไพรชาญจิตร์. โบราณคดีเครื่องถ้วยสยาม: แหล่งเตาเมืองน่านและพะเยา. นครปฐม: สถาบันวิจัยและพัฒนา มหาวิทยาลัยศิลปากร, 2551.
สายันต์ ไพรชาญจิตร์. สังคโลก – สุโขทัย – อยุธยากับเอเชีย. สมุทปราการ: มูลนิธิโตโยต้าประเทศไทย, 2545.
สายันต์ ไพรชาญจิตร์, ศิริพันธ์ ยับสันเทียะ และอัจฉรา แข็งสารีกิจ. โบราณคดีสีคราม 2 : เครื่องถ้วยจากทะเล. กรุงเทพฯ: โครงการโบราณคดีใต้น้ำ กองโบราณคดี กรมศิลปากร, 2533.
สุเนตร ชุตินธรานนท์. พม่ารบไทย. พิมพ์ครั้งที่ 10. กรุงเทพฯ: มติชน, 2554.
หวน พินธุพันธุ์. อุตรดิตถ์ของเรา. พิษณุโลก: มหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒพิษณุโลก, 2521.
ห้างหุ้นส่วนจํากัด สามเพชร. รายงานการบูรณะกําแพงเมืองกําแพงเพชร. ม.ป.ท., 2540.
ห้างหุ้นส่วนจํากัด เหมลักษณ์ก่อสร้าง. โครงการอนุรักษ์และพัฒนาพระราชวังจันทน์ งานขุดค้น ขุดแต่งกําแพงเมืองพิษณุโลก บริเวณวัดโพธิญาณ ตําบลหัวรอ อําาเภอเมือง จังหวัดพิษณุโลก. ปีงบประมาณ2552 เสนอสํานักศิลปากรที่ 6 สุโขทัย กรมศิลปากร, 2552.
อมรา ศรีสุชาติ. ลําดับเหตุการณ์สําาคัญในประวัติศาสตร์สุโขทัย. กรุงเทพฯ: สมาพันธ์, 2546.
Hein, Don. The Sawankhalok Ceramic Industry: from DomesticEnterprise to Regional Entrepreneur. Doctoral Thesis Deakin University, 2001.
Hein, Don and Prachote Sangkhanukit. “Report on the Excavation of the Ban Tao Hai Klins Phitsanulok, Thailand.” In Research Centre for Southeast Asia Ceramics Papers 1. Adelaide: Research Centre for Southeast Asia Ceramics University of Adelaide, 1984.
ดาวน์โหลด
ฉบับ
ประเภทบทความ
สัญญาอนุญาต
บทความนี้เป็นผลงานของข้าพเจ้าแต่เพียงผู้เดียว และ/หรือเป็นผลงานของข้าพเจ้าและผู้ร่วมงาน ตามชื่อที่ระบุในบทความจริง และเป็นผลงานที่มิได้ถูกนำเสนอหรือตีพิมพ์ที่ใดมาก่อน
