เหรียญอาหรับอิสลามที่พบในประเทศไทย: การศึกษาวิเคราะห์จารึกและกำหนดอายุ

บทคัดย่อ

การค้นพบเหรียญอาหรับอิสลามในแหล่งโบราณคดีร่วมสมัยทวารวดีและศรีวิชัยนับเป็นหลักฐานความสัมพันธ์ทางการค้าระหว่างชาวพื้นเมืองในดินแดนประเทศไทยในสมัยโบราณกับพ่อค้าชาวอาหรับ-เปอร์เซียที่มีบทบาทสำคัญในเครือข่ายการค้าทางทะเลของโลกในราวคริสต์ศตวรรษที่ 8-11 แต่จากการศึกษาที่ผ่านมาพบอุปสรรคในการศึกษาเหรียญอาหรับอิสลามทั้งในเชิงปริมาณและคุณภาพ รวมถึงข้อจำกัดด้านภาษาในการถอดคำอ่านจารึกบนเหรียญซึ่งส่งผลต่อการวิเคราะห์และกำหนดอายุสมัยที่ถูกต้อง การศึกษาชิ้นนี้จึงมีวัตถุประสงค์เพื่อตรวจสอบวิเคราะห์ชนิด รูปแบบ และอ่านจารึกบนเหรียญอาหรับอิสลามเพื่อกำหนดอายุสมัย โดยอาศัยข้อมูลจากรายงานการสำรวจขุดค้นทางโบราณคดี และพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติต่างๆ จำนวนทั้งหมด 11 เหรียญ จากผลการศึกษาสามารถจำแนกได้ 3 กลุ่ม 1) เหรียญเงินสมัยปลายราชวงศ์อุมัยยะฮ์จำนวน 1 เหรียญ กำหนดอายุช่วงกลางคริสต์ศตวรรษที่ 8 พบที่เมืองโบราณเวียงสระ 2) เหรียญทองแดงสมัยต้นราชวงศ์อับบาสิยะฮ์ที่พบในบริเวณเมืองโบราณอู่ทองจำนวน 9 เหรียญ และ 3) เหรียญเงินสมัยราชวงศ์อับบาสิยะฮ์ที่พบในบริเวณแหล่งโบราณคดีแหลมโพธิ์ จำนวน 1 เหรียญ ที่สามารถกำหนดอายุในช่วงต้นคริสต์ศตวรรษที่ 9 สอดคล้องกับอายุสมัยของแหล่งโบราณคดีที่พบและกิจกรรมการค้าทางทะเลของพ่อค้านักเดินเรือชาวอาหรับ-เปอร์เซียจากเมืองท่าหลักในอ่าวเปอร์เซียและทะเลแดง สู่อาณาบริเวณรอบมหาสมุทรอินเดีย จนถึงเอเชียอาคเนย์และจีนที่ถูกบันทึกไว้ในเอกสารอาหรับโบราณร่วมสมัย