Landscape Archaeology of the Eastern Phnom Dongrek Range along the Thai-Cambodian Border
Keywords:
Landscape archaeology, settlement hierarchy, Phnom Dongrek Range, Thailand, CambodiaAbstract
This study reports on an archaeological study of the relationships between humans and topography in the eastern Phnom Dongrek Range along the Thai-Cambodian border. It covers an area of 4,238.5 square kilometers in Ubon Ratchathani province, Thailand and Preah Vihear province in Cambodia. This study aims to (1) investigate the settlement hierarchy for indicating its archaeological chronology and cultural development, and (2) to study the relationships between settlement patterns, land use patterns, and their topography, which can be suggestive of the cultural patterns in the past. A total of 45 archaeological sites were discovered in the research area. Topography was an important factor affecting human patterns in the past, especially regarding settlements, subsistence patterns, beliefs, and natural resources affecting the technological patterns in the construction of sacred places. Use of the area was distributed according to three different terrains: the mountain slopes and the crest areas in Ubon Ratchathani Province, and the lowlands in Preah Vihear Province. A settlement hierarchy was discovered spanning the period from Iron Age Prehistory and the ancient Khmer and Lan Xang periods.
Throughout the survey area, in terms of density, the archaeological sites located along slopes is the largest, with evidence from the Iron Age and the ancient Khmer and Lan Xang periods, while the least distribution of archaeological sites were found on the crests, with no Lan Xang era sites. Many ancient Khmer temple sites were found in the lowlands in Preah Vihear Province. As expected, the multitude of these Khmer sanctuary sites implies that ancient communities grew in number during the prosperity of the Khmer Empire and the spread of political and cultural significance from the lowlands in the southern part of the Phnom Dongrek Range entering the territory of Thailand through various mountain passes since the 15th century onwards. Many of these archaeological sites had a wide range of functions as both living spaces and sacred areas. Additionally, some sites are also used as activity areas or production sites.
References
กรมศิลปากร, 2531. อดีตอีสาน. กรุงเทพฯ: มิตรสัมพันธ์.
กรมศิลปากร, 2539. ศิลปะถ้ำสมัยก่อนประวัติศาสตร์ในประเทศไทย. กรุงเทพฯ: โรงพิมพ์คุรุสภาลาดพร้าว.
จรรยา มาณะวิท (บรรณาธิการ), 2539. ทำเนียบโบราณสถานขอมในประเทศไทย เล่มที่ 4 ชัยภูมิ ร้อยเอ็ด ยโสธร ศรีสะเกษ อุบลราชธานี. กรุงเทพฯ: โรงพิมพ์คุรุสภาลาดพร้าว.
จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย, 2534. ภูมิลักษณ์ประเทศไทย. กรุงเทพฯ: ด่านสุทธาการพิมพ์.
เด่นโชค มั่นใจ วีระพงษ์ ตันสุวรรณ และไชยกาล ไชยรังษี, 2543. ธรณีวิทยาบริเวณเทือกเขาพนมดงรัก. การประชุมเสนอผลงานกรมทรัพยากรธรณีและฝึกอบรมประจำปีงบประมาณ 2542 วันที่ 25-29 กรกฏาคม 2543.
ธิดา สาระยา, 2546. อาณาจักรเจนละ ประวัติศาสตร์อีสานโบราณ.พิมพ์ครั้งที่ 4.กรุงเทพฯ: มติชน.
ประภัสสร์ ชูวิเชียร, 2557. ศิลปะลาว. กรุงเทพฯ: มติชน.
พิเศษ เจียจันทร์พงษ์ เบญจมาส แพทอง และสมเดช ลีลามโนธรรม (บรรณาธิการ), 2544. วัฒนธรรม พัฒนาการทางประวัติศาสตร์ เอกลักษณ์และภูมิปัญญา จังหวัดศรีสะเกษ. กรุงเทพฯ: กรมศิลปากร.
พิเศษ เจียจันทร์พงษ์ และคนอื่นๆ (บรรณาธิการ), 2544. วัฒนธรรม พัฒนาการทางประวัติศาสตร์ เอกลักษณ์และภูมิปัญญา จังหวัดอุบลราชธานี. กรุงเทพฯ: กรมศิลปากร.
รุ่งโรจน์ ธรรมรุ่งเรือง, 2548. ปราสาทขอมในดินแดนไทย. กรุงเทพฯ: มติชน.
รุ่งโรจน์ ธรรมรุ่งเรือง และศานติ ภักดีคำ, 2557.ศิลปะเขมร. กรุงเทพฯ: มติชน.
ศรีศักร วัลลิโภดม, 2546. แอ่งอารยธรรมอีสาน. พิมพ์ครั้งที่ 4. กรุงเทพฯ: มติชน.
ศรีศักร วัลลิโภดม, อภิญญ์เพ็ญ และวลัยลักษณ์ ทรงศิริ, 2551. เขาพระวิหาร ระเบิดเวลาจากยุคอาณานิคม. กรุงเทพฯ: มติชน.
ศักดิ์ชัย สายสิงห์, 2555. เจดีย์ พระพุทธรูป ฮูปแต้ม สิม ศิลปะลาวและอีสาน. กรุงเทพฯ: มิวเซียมเพลส.
ศักดิ์ชัย สายสิงห์, 2556. ศรีศิขเรศวร: ปราสาทพระวิหาร. กรุงเทพฯ: มติชน.
สำนักศิลปากรที่ 9 อุบลราชธานี, 2562. รายงานการสำรวจเบื้องต้นโครงการอนุรักษ์และพัฒนาแหล่งโบราณคดีผาแต้มและแหล่งภาพเขียนสีพื้นที่อีสานตะวันออก (กิจกรรมดำเนินงานปีที่ 1 ในจังหวัดอุบลราชธานี พ.ศ. 2562) (เอกสารอัดสำเนา).
สำนักศิลปากรที่ 9 อุบลราชธานี, 2563(ก). โบราณสถานภูปราสาท ตำบลสีวิเชียร อำเภอน้ำยืน จังหวัดอุบลราชธานี. อุบลราชธานี: ม.ท.พ.
สำนักศิลปากรที่ 9 อุบลราชธานี, 2563(ข). รายงานการสำรวจแหล่งโบราณคดี โบราณสถาน ในพื้นที่อำเภอน้ำขุ่น อำเภอน้ำยืน จังหวัดอุบลราชธานี (เอกสารอัดสำเนา).
สุรพล ดำริห์กุล, 2549. แผ่นดินอีสาน. กรุงเทพฯ: เมืองโบราณ.
สุริยวุฒิ สุขสวัสดิ์, ม.ร.ว., 2536. ปราสาทพระวิหาร ศาสนบรรพตที่โดดเด่นที่สุดในภาคพื้นเอเชียอาคเนย์. กรุงเทพฯ: เมืองโบราณ.
สุริยวุฒิ สุขสวัสดิ์, ม.ร.ว., 2537. ศิลปะร่วมแบบเขมรในประเทศไทย. กรุงเทพฯ: มติชน.
สุรีรัตน์ บุบผา, 2562. “ลำดับอายุของการตั้งถิ่นฐานทางโบราณคดีเขตเทือกเขาพนมดงรักฝั่งตะวันออก”. ดำรงวิชาการ. 8 (1): หน้า 11-40.
Anschuetz, Kurt F., Richard H. Wilshuchen, and Cherie L. Scheick. (2001). “An Archaeology of Landscapes: Perspectives and Directions”. Journal of Archaeological Research. 9 (2): pp. 157-211.
Aston, M, 1998. Interpreting the Landscape. London: Rutledge.
David, Bruno and Julian Thomas, 2016. Handbook of Landscape Archaeology. London: Routledge.
Higham, C. and Rachanie Thosarat, 2012. Early Thailand: from Prehistory to Sukhothai. Bangkok: River Books.
Hooke. D, 2001. The Landscape of Anglo-Saxon, England. Leicester: University of Leicester Press.
Hu, Di., 2011. “Advancing Theory? Landscape Archaeology and Geographical Information Systems”. PIA (Papers from the Institute of Archaeology). Volume 21: pp. 80-90.
Kuna, Matin and Dagnar Dreslerová, 2007. “Landscape Archaeology and ‘Community Areas’ in the Archaeology of Central Europe”. In: Hicks, D., McAtackney, L. Fairclough, G (eds): Envisioning Landscape: Situations and Standpoints in Archaeology and Heritage. Walnut Creek: Left Coast Press, pp. 146-171.
Santoni, Marielle, Christine Hawixbrock, and Viengkeo Souksavatdy, 2017. The French archaeological mission and Vat Phou: Research on an exceptional historic site in Laos. 27p. hal-03144441.
Papantoniou, Giorgos and Athanasios K. Vionis (2017). “Landscape Archaeology and Sacred Space in the Eastern Mediterranean: A Glimpse from Cyprus”. Land: pp. 1-18.
Renfrew, C., and Paul Bahn, 2012. Archaeology: Theories, Methods, and Practice. 6th Edition. London: Thames and Hudson Ltd.
ข้อมูลอิเล็กทรอนิคส์
กรมศิลปากร, 2559. ข้อมูลภูมิสารสนเทศของกรมศิลปากร. สืบค้นจาก http://gis.finearts.go. th/fineart/
สำนักบริหารพื้นที่อนุรักษ์ที่ 9, สำนักอนุรักษ์สัตว์ป่า กรมอุทยานแห่งชาติ สัตว์ป่า และพันธุ์พืช. สืบค้นจาก http://portal.dnp.go.th/p/UbonRatchathani (เข้าถึงเมื่อ 29 มีนาคม 2563)
สำนักอุทยานแห่งชาติ, 2565. อุทยานแห่งชาติเขาพระวิหาร. สืบค้นจาก http://portal.dnp.go.th/Content/nationalpark?contentId=950 (เข้าถึงเมื่อ 31 มกราคม 2565)
สำนักอุทยานแห่งชาติ, 2565. อุทยานแห่งชาติภูจองนายอย. สืบค้นจาก http://portal.dnp.go.th/Content/nationalpark?contentId=958 (เข้าถึงเมื่อ 31 มกราคม 2565)
EFEO, 1990. Archaeological Sites in Cambodia [CISARK; Carte Interactive des Sites Archéologiques Khmers (Interactive Map for Archaeological Khmer Sites)], École française d'Extrême-Orient; EFEO (French Institute for Oriental Studies). Retrieved May 1, 2020, from http://cisark.mcfa.gov.kh/index.php
Fischer, Xavier, 2018. DEM.Net Elevation API. Retrieved August 27, 2021, from
https://elevationapi.com/playground_3dbbox
Ross, Russell R., ed., 1987. Cambodia: A Country Study. Washington: GPO for the Library of Congress. Retrieved March 27, 2020, from http://countrystudies.us/ cambodia/36.htm
โปรแกรม Google Earth
ข้อมูลสัมภาษณ์และเอื้อเฟื้อข้อมูล
รุ่งโรจน์ ภิรมย์อนุกูล. รองศาสตราจารย์ ดร., ภาควิชาประวัติศาสตร์ คณะมนุษยศาสตร์ มหาวิทยาลัยรามคำแหง. (9 สิงหาคม 2564) สัมภาษณ์.
SHIMODA, Ichita. Associate Professor, PhD., World Heritage Program, Graduate School of Comprehensive Human Sciences, University of Tsukuba. (July 31, 2020) Interview.
Downloads
Published
Issue
Section
License
Copyright (c) 2022 Damrong Journal of The Faculty of Archaeology Silpakorn University
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
บทความนี้เป็นผลงานของข้าพเจ้าแต่เพียงผู้เดียว และ/หรือเป็นผลงานของข้าพเจ้าและผู้ร่วมงาน ตามชื่อที่ระบุในบทความจริง และเป็นผลงานที่มิได้ถูกนำเสนอหรือตีพิมพ์ที่ใดมาก่อน