ความสำเร็จของละครโทรทัศน์กับการสร้างปฏิสัมพันธ์ทางสังคมกึ่งความจริง กรณีศึกษาละครโทรทัศน์บุพเพสันนิวาส
คำสำคัญ:
ละครโทรทัศน์, ปฏิสัมพันธ์ทางสังคมกึ่งความจริง, บุพเพสันนิวาสบทคัดย่อ
ละครโทรทัศน์บุพเพสันนิวาส ได้ออกอากาศตอนจบเมื่อเดือนเมษายน 2561 ด้วยผลค่าความนิยมของผู้ชมที่มีต่อรายการโทรทัศน์ (TV Rating) เฉลี่ยที่ 18.6 นับเป็นละครโทรทัศน์ที่ได้รับความนิยมเป็นอย่างมาก แม้กระทั่งผลการสำรวจค่าความนิยมรายการละครโทรทัศน์จนถึงเดือนพฤศจิกายน 2562 ที่ผ่านมา ก็ยังไม่มีรายการละครโทรทัศน์เรื่องใดที่มีผลค่าความนิยมของผู้ชมสูงเท่าละครเรื่องบุพเพสันนิวาส หากวัดความสำเร็จของละครเรื่องบุพเพสันนิวาสจากผลรางวัล ละครเรื่องนี้ได้รับรางวัลจากสถาบันต่าง ๆ ทั้งในและต่างประเทศอย่างต่อเนื่อง แม้ละครดังกล่าวจะจบไปกว่า 1 ปีแล้วก็ตาม แต่ปรากฏการณ์ความนิยมในละครเรื่องบุพเพสันนิวาสที่เกิดขึ้นยังคงสามารถนำมาใช้ในการศึกษากระแสความนิยมละครบุพเพสันนิวาสหรือออเจ้า ฟีเวอร์ที่เกิดขึ้น และยังคงมีคุณค่าในการศึกษาเชิงวิชาการ โดยเฉพาะการศึกษาแรงจูงใจที่ทำให้ผู้ชมเลือกรับชมละครโทรทัศน์เรื่องบุพเพสันนิวาส และปัจจัยที่ก่อให้เกิดปฏิสัมพันธ์ทางสังคมกึ่งความจริง (Parasocial interaction) และความสัมพันธ์ทางสังคมกึ่งความจริง (Parasocial relationship) การศึกษาครั้งนี้ใช้ระเบียบวิธีวิจัยเชิงคุณภาพ (Qualitative research) การเก็บข้อมูลใช้วิธีการสัมภาษณ์แบบเจาะลึก (in-depth interview) การสังเกตแบบมีส่วนร่วม (Participant observation) ผ่านกิจกรรมของกลุ่มแฟนคลับ สื่อสังคมออนไลน์ และยังมีการศึกษาข้อมูลจากเอกสารที่เกี่ยวข้อง (Documentary source) ผลการวิจัยพบว่า บุพเพสันนิวาสเป็นละครที่ตอบสนองแรงจูงใจของผู้ชม และมีปัจจัยด้านการนำเสนอที่ทำให้ผู้ชมเกิดปฏิสัมพันธ์ทางสังคมกึ่งความจริง โดยเฉพาะสิ่งที่ปรากฏทางกายภาพ (Physical appearance) ของตัวละคร นอกจากนี้ยังสร้างความสัมพันธ์ทางสังคมกึ่งความจริงให้เกิดขึ้นกับผู้ชม ทั้งการจัดสรรความสนใจ การเอาใจใส่ และท้ายสุดคือ ผู้ชมเกิดการแสดงออกทางกายภาพ
References
กานต์พิชชา วงษ์ขาว. (2550). สื่อละครโทรทัศน์เกาหลีกับการเผยแพร่วัฒนธรรมเกาหลีในสังคมไทย.
วิทยานิพนธ์วารสารศาสตรมหาบัณฑิต. คณะวารสารศาสตร์และสื่อสารมวลชน มหาวิทยาลัย
ธรรมศาสตร์.
ณัฐิยา ศิรกรวิไล. (2560). การดัดแปลงบทประพันธ์เป็นบทละครโทรทัศน์ในยุคทีวีดิจิตอล!! (ออนไลน์).
เข้าถึงได้จาก https://www.facebook.com/NuttiyaSirakornwilai/posts/1525901184135504
(สืบค้นข้อมูล 18 ตุลาคม 2562).
นันทวรรณ เนียมวีระ. (2558). ปัจจัยที่มีผลต่อความสำเร็จในการประชาสัมพันธ์ละครโทรทัศน์.
วิทยานิพนธ์วารสารศาสตรมหาบัณฑิต. คณะวารสารศาสตร์และสื่อสารมวลชน มหาวิทยาลัย
ธรรมศาสตร์.
ปรวัน แพทยานนท์. (2557). ตัวละครและสไตล์การแสดงในบริบทสังคมและวัฒนธรรมไทย : กรณีศึกษา
ภาพยนตร์ไทยที่ได้รับรางวัลภาพยนตร์สุพรรณหงส์ (ออนไลน์). เข้าถึงได้จาก http://ir.swu.ac.th/
xmlui/handle/123456789/4009 (สืบค้นข้อมูล 20 ตุลาคม 2562).
เปิดเคล็ดลับความสำเร็จ’ละครช่อง3′ ทำอย่างไรให้ดัง ปัง เปรี้ยง!!!.. (ออนไลน์). (2561). เข้าถึงได้จาก
https://www.matichon.co.th/entertainment/news_287996. (สืบค้นข้อมูล 18 ตุลาคม 2562).
พรธาดา สุวัธนวนิช และอภิรักษ์ ชัยปัญหา. (2560). ความเป็นชายในวรรณคดีไทย (ออนไลน์). ในกิจกรรม
เล่าสู่กันฟังเรื่องหนังสือ ครั้งที่ 20. วันพฤหัสบดีที่ 27 กรกฎาคม 2560 ณ ห้องสมุด สุข กาย ใจ ศูนย์
มานุษยวิทยาสิรินธร. เข้าถึงได้จาก http://channel.sac.or.th/th/website/video/playlist/
p6hUbzIx/2718 (สืบค้นข้อมูล 20 ตุลาคม 2562).
Rassarin (นามแฝง). (2562). เจาะลึกเรตติ้ง “บุพเพสันนิวาส” ปรากฏการณ์ที่ทำให้คนรุ่นใหม่หวนกลับมา
ดู TV และขึ้นแท่นละครแห่งชาติ. เข้าถึงได้จาก https://www.brandbuffet.in.th/2018/04/
buppesannivas-love-destiny-rating-in-detail/ (สืบค้นข้อมูล 18 ตุลาคม 2562).
วรนุช ตันติวิทิตพงศ์. (2551). พฤติกรรมความคลั่งไคล้ศิลปินนักร้องเกาหลีของวัยรุ่นไทย. วิทยานิพนธ์
นิเทศศาสตรมหาบัณฑิต. คณะนิเทศศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย.
วัชชิรานนท์ ทองเทพ. (2561). ผู้เขียนบทละคร "บุพเพสันนิวาส" แนะเขียนบทละครโทรทัศน์อย่างไรให้ดึงดูด
ใจในยุคดิจิทัล (ออนไลน์). เข้าถึงได้จาก https://www.bbc.com/thai/thailand-43413965. (สืบค้นข้อมูล 20 ตุลาคม 2562).
ศิริพรรณ กิจก้องเจริญ. (2545). กุญแจไขความสำเร็จเคล็ดไม่ลับละครดังเรื่อง "ลายมนุษย์". สารนิพนธ์
วารสารศาสตรบัณฑิต. คณะวารสารศาสตร์และสื่อสารมวลชน มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์.
อโนชา ศิลารัตน์ตระกูล. (2549). ปัจจัยการสร้างละครเพื่อการแข่งขันในตลาดละครโทรทัศน์: กรณีศึกษา
สถานีวิทยุโทรทัศน์ไทยทีวีสีช่อง 3 อ.ส.ม.ท. และสถานีโทรทัศน์สีกองทัพบกช่อง 7. วิทยานิพนธ์
วารสารศาสตรมหาบัณฑิต. คณะวารสารศาสตร์และสื่อสารมวลชน มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์.
Adam, A., and B. Sizemore. (2013). Parasocial Romance: A Social Exchange Perspective.
Interpersona: An International Journal on Personal Relationships, 7(1), pp. 12-25.
Alan M. Rubin. (2009). Television uses and gratifications: The interactions of viewing patterns
and motivations. Journal of Broadcasting, 27(1), pp. 37-51.
Bartsch, Anne, and Reinhold Viehoff. (2010). The Use of Media Entertainment and Emotional
Gratification. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 5(December), pp. 2247-2255.
Biddle, Stuart J. H., and Nanette Mutrie. (2008). Psychology of Physical Activity Determinants,
well-beingand interventions. 2nd edition. Abingdon: Routledge.
Carveth, Rodney, and Alison Alexander. (2009). Soap opera viewing motivations and the cultivation
process. Journal of Broadcasting & Electronic Media, 29(3), pp. 259-273.
Cohen, J. (1999). Favorite characters of teenage viewers of Israeli serials. Journal of
Broadcasting and Electronic Media, 43, pp. 327–345.
Conway, Joseph C., and Alan M. Rubin. (1991). Psychological Predictors of Television Viewing
Motivation. Communication Research, 18, 4(August 1, 1991), pp. 443 – 463.
Drew D. Shade, Sarah Kornfield and Mary Beth Oliver. (2015). The Uses and Gratifications of Media
Migration: Investigating the Activities, Motivations, and Predictors of Migration Behaviors
Originating in Entertainment Television. Journal of Broadcasting & Electronic Media,
(2), pp. 318-341.
Elmhirst, Sophie. (2018). From Game of Thrones to The Crown: the woman who turns actors
into stars. The Guardian. Retrieved 15 October, 2019 from https://www.theguardian.com/
news/2018/apr/26/game-of-thrones-the-crown-nina-gold-casting-director
Erickson, S. (2017). Teenage Dreams: An Examination of Adolescent Romantic Parasocial
Attachments. Doctoral dissertation (Communication). University of Michigan.
Frederick, E. L., C.H. Lim, G. Clavio, and P. Walsh. (2012). Why We Follow: An Examination of
Parasocial Interaction and Fan Motivations for Following Athlete Archetypes on Twitter.
International. Journal of Sport Communication, 5, pp. 481-502.
Giles, David. (2010). Illusions of Immortality: A Psychology of Fame and Celebrity. New York:
Palgrave Macmillan-3PL.
Giles, David C. (2002). Parasocial Interaction: A Review of the Literature and a Model for Future
Research. Media Psychology, 4(3), 279-305. Retrieved 15 October, 2019 from DOI: 10.1207/
S1532785XMEP0403_04
Giles, David. (2011). Parasocial Interaction: A Model for Studying Relationships with Media Figures.
In the British Psychology Society's centenary conference. Glasgow, UK.
Harrington, C.L., & Bielby, D.D. (1995). Soap fans: Pursuing pleasure and making meaning in
everyday life. Philadelphia: Temple University Press.
Hartmann, T., C. Klimmt, and P. Vorderer. (2001). Avatare: Parasoziale Beziehungen zu virtuellen
Akteuren. Medien & Kommunikationswissenschaft, 49(3), pp. 350-368.
Horton, D., and Wohl, R. R. (1956). Mass Communication and Parasocial Interaction: Observations
on Intimacy at a Distance. Psychiatry, 19, pp. 215-229.
Irwin, D. S. (2012). Displaced on broadway: The modern evolution of the witch archetype on
Broadway (Order No. 1522124). Retrieved 15 October, 2019 from https://search.proquest.com
/docview/1314415148?accountid=15637
Kelly, Millicent. (2004). The Relationship Between Physical Appearance & Attraction. in Chapter
Holt Psychology Principles in Practice: Online Textbook.
Klimmt, C., Hartmann, T., and Schramm, H. (2006). Parasocial interactions and relationships.
Psychology of entertainment, pp. 291-313.
Knoll, J., Schramm, H., Schallhorn, C., and Wynistorf, S. (2015). Good guy vs. bad guy: The
influence of parasocial interactions with media characters on brand placement effects.
International Journal of Advertising, 34(5), pp. 720-743.
Makichuk, Jim. (2011). What to do when you can't write. Retrieved 15 October, 2019 from
http://myfilmproject09.blogspot.com/2011/04/
Martha P. Nochimson. (2002). Screen Couple Chemistry: The Power of 2. Texas: University of
Texas Press.
McQuail, D. (Ed.). (1972). Sociology of mass communications: Selected readings (Vol. 961).
London: Penguin (Non-Classics).
Morin, E. (2005). The cinema, or, the imaginary man. Minneapolis: University of Minnesota Press.
Perse, E. M., and R. B. Rubin. (1989). Attribution in social and parasocial relationships.
Communication Research, 16, pp. 59–77.
Qamar, A. (2017). Student’s Motivation for News Media Consumption: A New Learning Approach.
PUTAJ-Humanities and Social Sciences, 24(2), pp. 159-170.
Reeves, B., & Nass, C. I. (1996). The media equation: How people treat computers, television, and
new media like real people and places. Cambridge: Cambridge university press.
Rubin, A. (1979). Television use by children and adolescents. Human Communication Research,
, pp. 109-120.
Rubin, A. M. 2009. The uses-and-gratifications perspective on media effects. In Media effects:
Advances in theory and research. 3rd ed. Edited by: Bryant, J. and Oliver, M. B. pp. 165–
New York, NY: Routledge.
Rubin, Alan M. and Elizabeth M. Perse. (1987). Audience Activity and Soap Opera Involvement:
A Uses and Effects Investigation. Human Communication Research, 14,2(1 December
, pp. 246–268.
Rubin, A. M., Perse, E. M., and Powell, R. A. (1985). Loneliness, parasocial interaction, and local
television news viewing. Human Communication Research, 12, pp. 155-180.
Schmid, H., & Klimmt, C. (2011). A magically nice guy: Parasocial relationships with Harry Potter
across different cultures. International Communication Gazette, 73(3), pp. 252-269.
Shefner-Rogers, C. L., Rogers, E. M., and Singhal, A. (1998). Parasocial interaction with the
television soap operas “Simplemente Maria” and “Oshin”. Keio Communication Review,
(3), p. 18.
Smith, A. C. T., and B. Stewart. (2007). The traveling fan: Understanding the mechanisms of sport
fan consumption in a sport tourism setting. Journal of Sport & Tourism, 12(3-4), pp. 155-
Stever, G. S. (2017). Evolutionary theory and reactions to mass media: Understanding parasocial
attachment. Psychology of Popular Media Culture, 6(2), pp. 95-102.
Timberg, B. (1983). The rhetoric of the camera in television soap opera. Journal of American Culture, 6(3), pp. 76-81.
Todorov, A., and J.S. Uleman. (2002). Spontaneous Trait Inferences Are Bound to Actors’ Faces:
Evidence From a False Recognition Paradigm. Journal of Personality and Social
Psychology, 83(5), pp. 1051–1065.
Tsay, M., and Bodine, B. M. (2012). Exploring parasocial interaction in college students as a
multidimensional construct: Do personality, interpersonal need, and television motive predict
their relationships with media characters?. Psychology of Popular Media Culture, 1(3),
p. 185.
Wann, D. L. (1995). Preliminary validation of the sport fan motivation scale. Journal of Sport and
Social Sciences, 19(4), pp. 377-396.
Bibliography
Adam, A., and B. Sizemore. (2013). Parasocial Romance: A Social Exchange Perspective.
Interpersona: An International Journal on Personal Relationships, 7(1), pp. 12-25.
Alan M. Rubin. (2009). Television uses and gratifications: The interactions of viewing patterns
and motivations. Journal of Broadcasting, 27(1), pp. 37-51.
Anocha Silaratrakul. (2006). Factors of creating dramas for competition in the television drama market: a case study of Thai Television Station, Channel 3, MCOT and Channel 7. Master’s thesis. Faculty of Journalism and Mass Communication, Thammasat University. (In Thai).
Bartsch, Anne, and Reinhold Viehoff. (2010). The Use of Media Entertainment and Emotional
Gratification. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 5(December), pp. 2247-2255.
Biddle, Stuart J. H., and Nanette Mutrie. (2008). Psychology of Physical Activity Determinants,
well-beingand interventions. 2nd edition. Abingdon: Routledge.
Carveth, Rodney, and Alison Alexander. (2009). Soap opera viewing motivations and the cultivation
process. Journal of Broadcasting & Electronic Media, 29(3), pp. 259-273.
Cohen, J. (1999). Favorite characters of teenage viewers of Israeli serials. Journal of
Broadcasting and Electronic Media, 43, pp. 327–345.
Conway, Joseph C., and Alan M. Rubin. (1991). Psychological Predictors of Television Viewing
Motivation. Communication Research, 18, 4(August 1, 1991), pp. 443 – 463.
Drew D. Shade, Sarah Kornfield and Mary Beth Oliver. (2015). The Uses and Gratifications of Media
Migration: Investigating the Activities, Motivations, and Predictors of Migration Behaviors
Originating in Entertainment Television. Journal of Broadcasting & Electronic Media,
(2), pp. 318-341.
Elmhirst, Sophie. (2018). From Game of Thrones to The Crown: the woman who turns actors
into stars. The Guardian. Retrieved 15 October, 2019 from https://www.theguardian.com/
news/2018/apr/26/game-of-thrones-the-crown-nina-gold-casting-director
Erickson, S. (2017). Teenage Dreams: An Examination of Adolescent Romantic Parasocial
Attachments. Doctoral dissertation (Communication). University of Michigan.
Frederick, E. L., C.H. Lim, G. Clavio, and P. Walsh. (2012). Why We Follow: An Examination of
Parasocial Interaction and Fan Motivations for Following Athlete Archetypes on Twitter.
International. Journal of Sport Communication, 5, pp. 481-502.
Giles, David. (2010). Illusions of Immortality: A Psychology of Fame and Celebrity. New York:
Palgrave Macmillan-3PL.
Giles, David C. (2002). Parasocial Interaction: A Review of the Literature and a Model for Future
Research. Media Psychology, 4(3), 279-305. Retrieved 15 October, 2019 from DOI: 10.1207/
S1532785XMEP0403_04
Giles, David. (2011). Parasocial Interaction: A Model for Studying Relationships with Media Figures.
In the British Psychology Society's centenary conference. Glasgow, UK.
Harrington, C.L., & Bielby, D.D. (1995). Soap fans: Pursuing pleasure and making meaning in
everyday life. Philadelphia: Temple University Press.
Hartmann, T., C. Klimmt, and P. Vorderer. (2001). Avatare: Parasoziale Beziehungen zu virtuellen
Akteuren. Medien & Kommunikationswissenschaft, 49(3), pp. 350-368.
Horton, D., and Wohl, R. R. (1956). Mass Communication and Parasocial Interaction: Observations
on Intimacy at a Distance. Psychiatry, 19, pp. 215-229.
Irwin, D. S. (2012). Displaced on broadway: The modern evolution of the witch archetype on
Broadway (Order No. 1522124). Retrieved 15 October, 2019 from https://search.proquest.com
/docview/1314415148?accountid=15637
Kan Pitcha Wongkhao. (2007). Korean TV drama media and dissemination of Korean culture in Thai society. Master’s thesis. Faculty of Journalism and Mass Communication, Thammasat University. (In Thai).
Kelly, Millicent. (2004). The Relationship Between Physical Appearance & Attraction. in Chapter
Holt Psychology Principles in Practice: Online Textbook.
Klimmt, C., Hartmann, T., and Schramm, H. (2006). Parasocial interactions and relationships.
Psychology of entertainment, pp. 291-313.
Knoll, J., Schramm, H., Schallhorn, C., and Wynistorf, S. (2015). Good guy vs. bad guy: The
influence of parasocial interactions with media characters on brand placement effects.
International Journal of Advertising, 34(5), pp. 720-743.
Makichuk, Jim. (2011). What to do when you can't write. Retrieved 15 October, 2019 from
http://myfilmproject09.blogspot.com/2011/04/
Martha P. Nochimson. (2002). Screen Couple Chemistry: The Power of 2. Texas: University of
Texas Press.
McQuail, D. (Ed.). (1972). Sociology of mass communications: Selected readings (Vol. 961).
London: Penguin (Non-Classics).
Morin, E. (2005). The cinema, or, the imaginary man. Minneapolis: University of Minnesota Press.
Nanthawan Niemwira. (2015). Factors Affecting the Success of Television Drama Public Relations. Master’s thesis. Faculty of Journalism and Mass Communication, Thammasat University. (In Thai).
Natthiya Sirikornwilai. (2018). The Adaptation of Composition to Television Drama in the Digital TV Age !!. Retrieved 18 October, 2019 from http://www.facebook.com/NuttiyaSirakornwilai/
posts/1525901184135504. (In Thai).
Opening Secrets of Success' on Channel 3 Drama How to make a Slammer !!!. (2018). Retrieved 18 October, 2019 from https://www.matichon.co.th/entertainment/news_287996. (In Thai)
Perse, E. M., and R. B. Rubin. (1989). Attribution in social and parasocial relationships.
Communication Research, 16, pp. 59–77.
Porawan Pattayanon. (2013). Character and acting styles of thai films in thai culture and social
context: Case study of Thailand national film association awards (Subhanahongsa wards).
Retrieved 20 October, 2019 from http://ir.swu.ac.th/xmlui/handle/123456789/4009 (In Thai).
Pornthada Suwatthanavanich, and Aphirak Chaipang. (2017). Manhood in Thai literature. In 20th
Book Talk Activity. Thursday 27 July 2017 at the Suk kai Jai Library Sirindhorn Anthropology
Center. Retrieved 20 October, 2019 from http://channel.sac.or.th/th/website/video/playlist/
p6hUbzIx/2718 (In Thai).
Qamar, A. (2017). Student’s Motivation for News Media Consumption: A New Learning Approach.
PUTAJ-Humanities and Social Sciences, 24(2), pp. 159-170.
Rassarin (pseud). (2019). Investigation Rating "Love Destiny darama", The phenomenon that made the young generation return watching TV and become a national drama. Retrieved 18 October, 2019 from https://www.brandbuffet.in.th/2018/04/buppesannivas-love-destiny-rating-in-detail/ (In Thai).
Reeves, B., & Nass, C. I. (1996). The media equation: How people treat computers, television, and
new media like real people and places. Cambridge: Cambridge university press.
Rubin, A. (1979). Television use by children and adolescents. Human Communication Research,
, pp. 109-120.
Rubin, A. M. 2009. The uses-and-gratifications perspective on media effects. In Media effects:
Advances in theory and research. 3rd ed. Edited by: Bryant, J. and Oliver, M. B. pp. 165–
New York, NY: Routledge.
Rubin, Alan M. and Elizabeth M. Perse. (1987). Audience Activity and Soap Opera Involvement:
A Uses and Effects Investigation. Human Communication Research, 14,2(1 December
, pp. 246–268.
Rubin, A. M., Perse, E. M., and Powell, R. A. (1985). Loneliness, parasocial interaction, and local
television news viewing. Human Communication Research, 12, pp. 155-180.
Schmid, H., & Klimmt, C. (2011). A magically nice guy: Parasocial relationships with Harry Potter
across different cultures. International Communication Gazette, 73(3), pp. 252-269.
Shefner-Rogers, C. L., Rogers, E. M., and Singhal, A. (1998). Parasocial interaction with the
television soap operas “Simplemente Maria” and “Oshin”. Keio Communication Review,
(3), p. 18.
Siriphan Kitkongcharoen. (2002). The key to success, no secret, the famous drama "Human nature". Master’s thesis. Faculty of Journalism and Mass Communication, Thammasat University. (In Thai).
Smith, A. C. T., and B. Stewart. (2007). The traveling fan: Understanding the mechanisms of sport
fan consumption in a sport tourism setting. Journal of Sport & Tourism, 12(3-4), pp. 155-
Stever, G. S. (2017). Evolutionary theory and reactions to mass media: Understanding parasocial
attachment. Psychology of Popular Media Culture, 6(2), pp. 95-102.
Timberg, B. (1983). The rhetoric of the camera in television soap opera. Journal of American Culture, 6(3), pp. 76-81.
Todorov, A., and J.S. Uleman. (2002). Spontaneous Trait Inferences Are Bound to Actors’ Faces:
Evidence From a False Recognition Paradigm. Journal of Personality and Social
Psychology, 83(5), pp. 1051–1065.
Tsay, M., and Bodine, B. M. (2012). Exploring parasocial interaction in college students as a
multidimensional construct: Do personality, interpersonal need, and television motive predict
their relationships with media characters?. Psychology of Popular Media Culture, 1(3),
p. 185.
Wann, D. L. (1995). Preliminary validation of the sport fan motivation scale. Journal of Sport and
Social Sciences, 19(4), pp. 377-396.
Waranuch Tantiwitphong. (2008). The crazy behavior of Korean singers and artists of Thai teenagers. Master’s thesis. Faculty of Communication Art, Chulalongkorn University. (In Thai).
Watchchiranon Thongthep. (2018). Drama writer "Love Destiny" suggests how to write TV dramas to be appealing to the Digital era. Retrieved 20 October, 2019 from https://www.bbc.com/thai/thailand-43413965. (In Thai).
Downloads
เผยแพร่แล้ว
ฉบับ
บท
License
ลิขสิทธิ์เป็นของวารสาร....
