คตินิยมเชิงสัญลักษณ์บนผืนผ้าของชาวภูไทย อำเภอสหัสขันธ์ จังหวัดกาฬสินธุ์

บทคัดย่อ

การศึกษาในครั้งนี้ มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาคตินิยมเชิงสัญลักษณ์บนผืนผ้าของชาวภูไท อำเภอสหัสขันธ์ จังหวัดกาฬสินธุ์ โดยการศึกษานั้น ใช้วิธีการเก็บรวบรวมข้อมูลภาคสนามในพื้นที่ชุมชน และทำการวิเคราะห์ข้อมูลจากการสัมภาษณ์ในลักษณะการสนทนากลุ่ม จากสมาชิกกลุ่มทอผ้าศูนย์ดำรงธรรมประจำหมู่บ้านสิงห์สะอาด ตำบลสหัสขันธ์  อำเภอสหัสขันธ์ จังหวัดกาฬสินธุ์พบว่า สัญลักษณ์ต่างๆที่ถ่ายทอดลงมาบนผืนผ้า  ประกอบด้วยสัญลักษณ์ที่เป็นรูปทรงธรรมชาติและเรขาคณิต  ซึ่งลวดลายต่างๆประกอบขึ้นเป็นสัญลักษณ์แทนความหมายในด้านความเป็นมงคลชีวิต  จำแนกสัญลักษณ์บนผืนผ้าได้ 4 ประเภท ได้แก่ 1) ลวดลายพรรณพฤกษา ซึ่งมีแรงบันดาลใจมาจากพืชต่างๆ มีความหมายในเชิงความรัก ความสดชื่น ความเจริญรุ่งเรือง การสักการะบูชา  2) สัญลักษณ์ลวดลายเกี่ยวกับของใช้  ซึ่งมีแรงบันดาลใจมาจากของใช้รอบตัว มีความหมายในเชิงความเจริญรุ่งเรื่อง  3) สัญลักษณ์ลวดลายเกี่ยวกับดวงดาว ซึ่งมีแรงบันดาลใจจากดวงดาวบนท้องฟ้า มีความหมายในเชิงความเจริญ ความมีอำนาจ ความก้าวหน้า และความเฉลียวฉลาด  4) สัญลักษณ์เกี่ยวกับสัตว์ ซึ่งได้แรงบันดาลใจมาจากสัตว์ต่าง ๆ รอบตัวที่มีการพบเห็น  มีความหมายในเชิงการนับถือ น่าเคารพบูชา มีความศักดิ์สิทธิ์ การพัฒนาลวดลายต่าง ๆ ที่เกิดขึ้นนั้น มีลักษณะเป็นการสืบทอดสัญลักษณ์ตามคตินิยมแบบดั้งเดิม และการปรับปรุงและพัฒนารูปแบบสัญลักษณ์ใหม่ เช่นการพัฒนาลวดลายไดโนเสาร์ ซึ่งเป็นลักษณะของสัตว์ที่มีการขุดค้นพบใหม่ ซึ่งกลุ่มชาติพันธุ์ชาวภูไทดั้งเดิมไม่เคยรู้จักมาก่อน  และลายผ้าต่าง ๆ ที่ทำขึ้น เป็นสัญลักษณ์ที่มีการเชื่อมโยงกับคติและความนิยมของชุมชน และเกิดความงานในเชิงศิลปะหัตถกรรมพื้นบ้านนั่นเอง