กลยุทธ์ในการแก้ปัญหาความยากจนของประชาชนบนพื้นฐานของศาสตร์พระราชา

บทคัดย่อ

ในบรรดาปัจจัยที่เป็นอุปสรรคต่อการพัฒนาประเทศ ความยากจนของประชาชนอาจถูกพิจารณาได้ว่าเป็นอุปสรรคที่มีความสำคัญมากที่สุด ความยากจนที่ตัวเงิน (Income Poverty) เป็นอุปสรรคสำคัญต่อการกระตุ้นเศรษฐกิจเพราะคนขาดกำลังซื้อ ในขณะที่ความยากจนที่ตัวคน (Human Poverty) เป็นอุปสรรคต่อกระบวนการผลิตเพราะคนขาดทักษะ ความรู้ความสามารถ และมีปัญหาด้านสุขภาพเนื่องจากไม่สามารถเข้าถึงสวัสดิการของรัฐ ทุกรัฐบาลที่ผ่านมาพยายามหาและใช้มาตรการต่าง ๆ นานา ในการแก้ปัญหาความยากจนของประชาชน แต่ผลการแก้ปัญหากลับกลายเป็นการเพิ่มปัญหา กล่าวคือ คนรวยยิ่งรวยขึ้น ในขณะที่คนจนกลับจนลง

สิ่งที่นำเสนอในบทความนี้ คือบทวิเคราะห์บริบทความยากจนในประเทศไทย เริ่มต้นด้วยการทบทวนสถานการณ์ความยากจนและสาเหตุของความยากจน จากนั้นจึงเป็นการวิเคราะห์ความสำเร็จ/ความล้มเหลวของการแก้ปัญหาและเหตุปัจจัย ผลการวิเคราะห์สามารถกล่าวโดยสรุปได้ว่าการแก้ปัญหาความยากจนของประชาชนไม่ประสบผลสำเร็จเท่าที่ควรเพราะ (1) ความไม่เข้าใจอย่างถ่องแท้ว่าสาเหตุแห่งความยากจนคืออะไร (2) มาตรการในการแก้ปัญหาไม่เหมาะสมกับบริบทของสังคมไทย (3) ประชาชนขาดการมีส่วนร่วม และ (4) ยึดติดทฤษฎีมากกว่าการปฏิบัติ

การจะแก้ปัญหาความยากจนให้ประสบผลสำเร็จต้องมีการปรับเปลี่ยนมาตรการต่าง ๆ ดังกล่าวให้มีความถูกต้อง เหมาะสม เป็นไปได้มากที่สุด ผลจากการศึกษานี้ได้พัฒนากลยุทธ์ในการแก้ปัญหาความยากจนบนพื้นฐานของศาสตร์พระราชา 8 กลยุทธ์ ดังนี้ (1) กลยุทธ์ “เข้าใจ เข้าถึง พัฒนา” (2) กลยุทธ์การพัฒนาด้วยการบูรณาการ “ศาสตร์ชาวบ้าน” กับ “ศาสตร์สากล” (3) กลยุทธ์การสร้างความสมดุลระหว่าง “ภูมิกายภาพ” และ “ภูมิสังคม” ในพื้นที่ (4) กลยุทธ์การแก้ปัญหาด้วยการมองแบบองค์รวม  (5) กลยุทธ์การแก้ปัญหาความยากจนด้วยการแก้ปัญหา “ความยากจนที่ตัวคน” มากกว่า “ความยากจนที่ตัวเงิน” (6) กลยุทธ์การแก้ปัญหาความยากจนตามแนวปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง (7) กลยุทธ์การแก้ปัญหาความยากจนโดยให้ประชาชนในชุมชนเป็นเสาหลัก และ (8) กลยุทธ์การแก้ปัญหาความยากจนด้วยเทคโนโลยีที่เหมาะสม