ปัญหาทางกฎหมายในการจัดตั้ง การสิ้นสภาพและการยุบพรรคการเมือง

บทคัดย่อ

การศึกษาวิจัยนี้ มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาปัญหา รวมทั้งแนวคิด ทฤษฎี กฎหมายในการจัดตั้ง การสิ้นสภาพและการยุบพรรคการเมืองไทย โดยการวิเคราะห์เปรียบเทียบกับต่างประเทศ การวิจัยในครั้งนี้ใช้การผสมผสานการวิจัยเอกสาร วิจัยเชิงสำรวจและการสัมภาษณ์เจาะลึก  การวิจัยเอกสารเป็นการสังเคราะห์เอกสารด้านกฎหมายที่เกี่ยวกับการจัดตั้ง การสิ้นสภาพและการยุบพรรคการเมืองของไทยและต่างประเทศ การวิจัยเชิงสำรวจด้วยการเก็บรวบรวมข้อมูลจากกลุ่มตัวอย่างสมาชิกพรรคการเมือง จำนวน 410 คน จาก 72 พรรคการเมือง เครื่องมือที่ใช้ในการวิจัยเป็นแบบสอบถามทั้งหมด 3 ตอน สถิติที่ใช้ในการวิจัย ได้แก่ ค่าเฉลี่ย และค่าเบี่ยงเบนมาตรฐาน และการสัมภาษณ์เจาะลึกจากผู้แทนจากองค์กรที่เกี่ยวข้อง จำนวน 14 คน โดยให้ความสำคัญในการศึกษาและวิเคราะห์การวิจัยเอกสารมากเป็นพิเศษ

               ผลการวิจัยพบว่า ประวัติศาสตร์ บรรยากาศทางการเมือง และลักษณะของคนในชาติ มีส่วนสำคัญต่อการกำเนิดพรรคการเมือง ในประเทศต้นแบบการปกครองระบอบประชาธิปไตย พรรคการเมืองได้รับสถานะโดยอัตโนมัติ ผลการวิจัยแสดงให้เห็นว่าการรัฐประหารของไทยมีส่วนสำคัญต่อแนวคิดและพระราชบัญญัติประกอบรัฐธรรมนูญว่าด้วยพรรคการเมือง พ.ศ.2560 โดยกฎหมายทำให้การจัดตั้งพรรคการเมืองของไทยทำได้ยากและมีแนวโน้มที่จะสิ้นสภาพและถูกยุบได้ง่ายกว่าต่างประเทศ ดังนั้น เพื่อให้แนวคิดของกฎหมายว่าด้วยพรรคการเมืองเป็นไปตามทฤษฎีระบบรัฐสภาและสากลประเทศ มีความชัดเจนและไม่มีปัญหาในการตีความกฎหมาย จึงมีข้อเสนอแนะตามนัยแนวคิดและกฎหมายที่เหมาะสมได้แก่ 1. แก้ไขบทนิยามคำว่า“พรรคการเมือง”และ“กฎเกณฑ์การจัดตั้งพรรคการเมือง”เพื่อเปิดโอกาสให้ประชาชนสามารถพัฒนาพรรคการเมืองไปโดยธรรมชาติทางการเมือง ส่วนการจดทะเบียนจัดตั้งพรรคการเมืองเป็นทางเลือกหนึ่งของประชาชนในการจัดตั้งพรรคการเมือง 2. เพื่อให้สอดคล้องต่อบทนิยามพรรคการเมือง จึงเห็นควรให้พรรคการเมืองสลายตัวไปตามหลักทฤษฎี หรือเจตจำนงในการจัดตั้ง ทั้งนี้ พรรคการเมืองอาจถูกลบชื่อออกจากทะเบียนเมื่อไม่ปฏิบัติตามเงื่อนไขที่กฎหมายกำหนด 3. พรรคการเมืองเป็นองค์กรทางการเมืองที่มีความสำคัญเป็นอย่างยิ่ง การยุบพรรคการเมืองมีผลกระทบต่อระบบการเมือง และเสรีภาพทางการเมืองของปัจเจกบุคคล กฎเกณฑ์การยุบพรรคการเมืองควรมีความชัดเจน การยุบพรรคการเมืองที่เหมาะสม ได้แก่ (1) กระทำการล้มล้างการปกครองระบอบประชาธิปไตย, (2) กระทำการเป็นปฏิปักษ์ต่อการปกครองระบอบประชาธิปไตยอย่างร้ายแรง, (3) บทลงโทษต้องกำหนดให้เป็นเรื่องเฉพาะตัว