สภาพปัจจุบัน ปัญหาและแนวทางการอนุรักษ์สืบทอด “โขน” ในกลุ่มเด็กและเยาวชน จังหวัดพระนครศรีอยุธยา

บทคัดย่อ

การวิจัยครั้งนี้มีวัตถุประสงค์ (1) เพื่อศึกษาสภาพปัจจุบัน และปัญหาการอนุรักษ์ สืบสาน “โขน” และ (2) เพื่อศึกษาแนวทางการอนุรักษ์ และสืบทอด “โขน” ในกลุ่มเด็กและเยาวชน จังหวัดพระนครศรีอยุธยา การวิจัยนี้เป็นการวิจัย เชิงคุณภาพ โดยใช้เทคนิคการเก็บข้อมูลจากเอกสาร และการสัมภาษณ์เชิงลึกกับผู้ให้ข้อมูลหลักจำนวน 5 คน ประกอบด้วย (1) ครูภูมิปัญญาท้องถิ่นด้านโขนและผู้เชี่ยวชาญด้านโขน 2 คน (2) ผู้เชี่ยวชาญด้านการศึกษา ประวัติศาสตร์ การจัดการเรียนรู้โขน 3 คน เครื่องมือในการวิจัย เป็นแบบสัมภาษณ์กึ่งโครงสร้าง และใช้เทคนิคการวิเคราะห์เนื้อหา ผลการวิจัย พบว่า 1) สภาพปัจจุบัน และปัญหาของการอนุรักษ์ สืบสาน “โขน” ได้มีการส่งเสริม อนุรักษ์ ฟื้นฟู ผ่านเครือข่ายความร่วมมือระหว่างหน่วยงานภาครัฐและเอกชน และสถาบันการศึกษาในพื้นที่ อาทิ มูลนิธิส่งเสริมศิลปาชีพ กระทรวงวัฒนธรรม จังหวัดร่วมกับสำนักงานการท่องเที่ยวและกีฬาจังหวัดพระนครศรีอยุธยา และหน่วยงานสถาบันการศึกษา เช่น วิทยาลัยนาฏศิลป์อ่างทอง ร่วมกับสถาบันบัณฑิตพัฒนศิลป์ ผลิตบัณฑิตและจัดการเรียนการสอนด้านการแสดงโขน และสถาบันการศึกษา ส่งนักเรียนร่วมโชว์และแสดงในงานต่าง ๆ ส่วนปัญหาของการอนุรักษ์ สืบสาน “โขน” พบว่า (1) การขาดแคลนบุคลากรเฉพาะทาง (2) การแสดงโขนในแต่ละครั้งมีค่าใช้จ่ายสูง (3) โขนถูกสร้างให้เข้าถึงยาก น่ากลัว (4) ปัญหาอื่น ๆ เช่น ผู้บริหาร หรือครูผู้สอน ที่รับผิดชอบเรื่องโขน เกษียณอายุราชการ หรือโยกย้าย ส่งผลต่อการสานต่องานและกิจกรรมด้านโขนในโรงเรียน เป็นต้น 2) แนวทางการอนุรักษ์ สืบสาน “โขน” สำหรับเด็กและเยาวชน พบว่า (1) ควรออกแบบบูรณาการกิจกรรมการเรียนการสอนในโรงเรียน เช่น บรรจุวิชาโขนเป็นวิชาเลือกหรือกิจกรรมพัฒนาผู้เรียนในหลักสูตรการศึกษา จัดกิจกรรมค่ายโขนสำหรับเยาวชน และสอดแทรกบูรณาการเนื้อหาโขนในกลุ่มสาระการเรียนรู้อื่นๆ (2) จัดตั้งชมรม ชุมนุม หรือค่ายโขนในโรงเรียน (3) จัดทำแหล่งเรียนรู้ หรือสื่อการเรียนรู้เกี่ยวกับโขนในรูปแบบสื่อดิจิทัลและมัลติมีเดียที่น่าสนใจ และ(4) การสนับสนุนจากผู้ปกครอง ชุมชน และหน่วยงานต่าง ๆ จะช่วยสร้างความตระหนักรู้และสืบทอดศิลปะโขนไปสู่เด็กและเยาวชนรุ่นต่อไป