Ecovillage: เกณฑ์การออกแบบและประเมินโครงการชุมชนยั่งยืน

บทคัดย่อ

การเคหะแห่งชาติได้ริเริ่มจัดทำเกณฑ์การออกแบบและก่อสร้างโครงการชุมชนน่าอยู่น่าสบายอย่างยั่งยืน หรือ Ecovillage ขึ้นเป็นครั้งแรกใน ปี พ.ศ. 2555 แต่หลังจากได้ทดลองนำเกณฑ์ Ecovillage ไปเป็นแนวทางในการออกแบบและจัดทำโครงการพักอาศัยผู้มีรายได้น้อย พบว่าในบางหัวข้อ ยังไม่สามารถนำไปใช้ได้จริงกับกลุ่มผู้มีรายได้น้อย ด้วยข้อจำกัดด้านบริบททางสังคม งบประมาณโครงการ ความรู้ความเข้าใจของบุคลากร และการบริหารโครงการของการเคหะแห่งชาติ ดังนั้น การเคหะแห่งชาติจึงได้นำเกณฑ์ Ecovillage เดิมมาพัฒนาปรับปรุง โดยได้ทำการศึกษาปัญหาที่เกิดจากการใช้งานเกณฑ์ Ecovillage เดิม การศึกษาเกณฑ์ชุมชนยั่งยืนทั้งในและต่างประเทศ การทดลองใช้เกณฑ์ Ecovillage เดิมมาประเมินโครงการจริงของการเคหะแห่งชาติและโครงการเอกชน และประสานงานกับคณะทำงานและเจ้าหน้าที่ของการเคหะแห่งชาติ เพื่อระบุปัญหาและข้อจำกัดที่เกิดขึ้นจากการใช้เกณฑ์ Ecovillage เดิม รวมทั้งการจัดทำแบบสอบถามเจ้าหน้าที่ของการเคหะแห่งชาติเกี่ยวกับความคิดเห็นต่อผลประโยชน์ ความเป็นไปได้ในการนำไปใช้ และค่าใช้จ่ายที่จะเกิดขึ้นจากการใช้เกณฑ์แต่ละข้อ ทั้งนี้ ผลจากกระบวนการดังกล่าวทำให้สามารถนำมาใช้กำหนดเป็นเกณฑ์ขั้นต่ำที่โครงการควรมี ซึ่งจะช่วยให้การออกแบบ ก่อสร้าง และบริหารจัดการโครงการที่พักอาศัยของการเคหะแห่งชาติดำเนินไปในทิศทางเดียวกัน และสามารถใช้ได้จริงกับทุกโครงการของการเคหะแห่งชาติ โดยยังคงไว้ซึ่งผลประโยชน์ทางด้านสิ่งแวดล้อมและการประหยัดพลังงาน

คณะผู้วิจัยได้เลือกแบบบ้านมาตรฐานของการเคหะแห่งชาติมาทำการจำลองโมเดลการใช้พลังงาน วิเคราะห์ต้นทุนค่าก่อสร้างที่เกิดขึ้น ประกอบกับข้อคิดเห็นต่างๆ จากการสนทนากลุ่มเพื่อระดมความเห็นกับคณะทำงานของการเคหะ- แห่งชาติ และการอภิปรายร่วมกับผู้ทรงคุณวุฒิ ผู้เชี่ยวชาญภายนอก เพื่อทำการปรับปรุงและพัฒนาเกณฑ์ในขั้นสมบูรณ์ โดยการพัฒนาเกณฑ์ใหม่นี้ได้คำนึงถึง 4 ประการ ได้แก่ 1. ไม่สร้างภาระด้านเวลา หรือเอกสารให้แก่สถาปนิกและวิศวกรผู้ออกแบบของการเคหะ 2. หลีกเลี่ยงการคำนวณทางฟิสิกส์ที่ซับซ้อนเกินกว่าที่ผู้ออกแบบอาคารทั่วไปจะทำได้ 3. เน้นการใช้ระบบการประเมินตนเองแทนการใช้ผู้เชี่ยวชาญภายนอกมาตรวจประเมิน และ 4. ไม่ใช้โปรแกรมคอมพิวเตอร์เฉพาะทางในการจำลองประสิทธิภาพ โดยทางคณะผู้วิจัย มีความเห็นว่าเกณฑ์ใหม่นี้ต้องเป็นลักษณะแบบ Prescriptive หรือเช็คลิสต์สิ่งที่ต้องดำเนินการเป็นข้อๆ ไป และต้องเป็นรูปแบบที่ผู้ออกแบบสามารถทำการประเมินแบบได้ด้วยตัวเอง ผลการทดสอบเกณฑ์ใหม่นี้พบว่าสามารถช่วยลดการใช้พลังงานลงได้ 18-38% โดยมีค่าก่อสร้างเพิ่มขึ้นไม่เกิน 9% มีระยะเวลาคืนทุน 1-8 ปี