อนุสรณ์สถานสมรภูมิภูพาน : กระบวนการมีส่วนร่วมในการออกแบบ และการสื่อความหมายแห่งการต่อสู้ของชนเผ่า บรู ดงหลวง

บทคัดย่อ

บทความนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อ (1) ศึกษากระบวนการออกแบบ โดยใช้การมีส่วนร่วมกับอาคารประเภทอนุสรณ์สถาน ด้วยกรณีศึกษาโครงการศาลาประวัติศาสตร์ ดงหลวง อ.ดงหลวง จ.มุกดาหาร รวมถึงศึกษาปัญหาอุปสรรคและปัจจัยสำเร็จในการออกแบบ (2) ศึกษาการสื่อความหมายของอาคารที่ออกแบบด้วยการมีส่วนร่วม ที่เหมาะสมต่อบริบทของเรื่องราวการต่อสู้ร่วมกับพรรคคอมมิวนิสต์ฯ ของชนเผ่าบรู ดงหลวง โดยใช้รูปแบบการวิจัยเชิงปฏิบัติการที่ผู้วิจัยร่วมอยู่ในทีมออกแบบ (participatory action research)

ผลจากการศึกษาพบว่า แบบอาคารเป็นที่พึงพอใจของทุกฝ่ายที่เกี่ยวข้อง โดยปัจจัยสำเร็จในกระบวนการออกแบบอย่างมีส่วนร่วมคือ การสื่อสารสองทางที่มีคุณภาพอันเกิดจากการเลือกใช้สื่อที่ตรงประเด็นกับผู้ร่วมกระบวนการ ทั้งสื่อสถานที่ สื่อบุคคล และสื่อกิจกรรม จนเกิดโจทย์ในการออกแบบที่ชัดเจน และสามารถนำโจทย์ดังกล่าวไปใช้กำกับทิศทางในการออกแบบ จนต่อเนื่องไปสู่การพัฒนารายละเอียดต่าง ๆ ในแบบด้วยความเข้าใจ

ทั้งนี้ การสื่อความหมายของอาคารที่ออกแบบนั้น เป็นกระบวนการที่ต่อเนื่องกัน ตั้งแต่การเริ่มต้นตั้งโจทย์ที่เป็นเกณฑ์สำคัญ การร่วมออกแบบ การร่วมให้ความเห็นที่มีต่อแบบ ตลอดจนกิจกรรมที่เปิดให้ผู้ใช้อาคารร่วมกระบวนการก่อสร้าง ซึ่งการสื่อความหมายที่ต่อเนื่องตลอดกระบวนการนั้นจะช่วยส่งผ่านความต้องการของโจทย์ที่เป็นนามธรรมไปสู่การก่อสร้างอย่างเป็นรูปธรรม และทำให้ผู้ใช้อาคารรับรู้ความหมายได้จริง