ความหลากหลายของผักพื้นบ้านในมิติของการใช้ประโยชน์ และภูมิปัญญาของชุมชน กรณีศึกษาบ้านซะซอม อำเภอโขงเจียม จังหวัดอุบลราชธานี

บทคัดย่อ

                  บทความวิจัยนี้ มีวัตถุประสงค์เพื่อ 1) ศึกษาความหลากหลายของผักพื้นบ้านชุมชนบ้าน  ซะซอม อำเภอโขงเจียม จังหวัดอุบลราชธานี 2) ศึกษาการใช้ประโยชน์ผักพื้นบ้านและภูมิปัญญาบ้านซะซอม อำเภอโขงเจียม จังหวัดอุบลราชธานี และ 3) รวบรวมข้อมูลความหลากหลายผักพื้นบ้านของชุมชนบ้านซะซอม อำเภอโขงเจียม จังหวัดอุบลราชธานี โดยมีกลุ่มเป้าหมายคือ คุณพินิจนันท์ ทองเสริม ผู้จัดการกลุ่มกินข้าวเซาเฮือน ซะซอมโฮมสเตย์ และพ่อใหญ่เลี้ยง จันทร์จริง ปราชญ์ชาวบ้านบ้านซะซอม เครื่องมือที่ใช้ในการวิจัยประกอบด้วย แบบสัมภาษณ์เชิงลึกและแบบบันทึกการสังเกตอย่างมีส่วนร่วม วิเคราะห์ข้อมูลโดยใช้การวิเคราะห์เนื้อหา โดยการจำแนกถ้อยคำ หรือข้อความที่กลุ่มตัวอย่างแสดงความคิดเห็น แล้วนำมาตีความ สังเคราะห์ และวิเคราะห์ด้วยหลักแห่งเหตุผล สร้างข้อสรุปแบบอุปนัย อภิปรายถึงข้อเท็จจริงที่ค้นพบตามสภาพการณ์ ปรากฏการณ์ ความสัมพันธ์ และประเด็นสำคัญ เพื่อตอบคำถามการศึกษา

                   ผลการวิจัยพบว่า 1) ความหลากหลายของผักพื้นบ้านชุมชนบ้านซะซอม อำเภอโขงเจียม จังหวัดอุบลราชธานี มีทั้งหมด 105 ชนิด ได้แก่ ผักพื้นบ้านที่มีคุณลักษณะอื่น ๆ 32 ชนิด ผักพื้นบ้านที่เป็นไม้ยืนต้น 26 ชนิด ผักพื้นบ้านที่เป็นไม้เถา 21 ชนิด ผักพื้นบ้านที่เป็นไม้ล้มลุก 8 ชนิด ผักพื้นบ้านที่เป็นไม้พุ่ม 18 ชนิด พื้นที่ที่พบผักพื้นบ้านของชุมชนบ้านซะซอม ได้แก่ ผักพื้นบ้านที่พบในพื้นที่โคก 76 ชนิด ผักพื้นบ้านที่พบในพื้นที่ภู 11 ชนิด ผักพื้นบ้านที่พบในพื้นที่ทั้งทุ่งและโคก 8 ชนิด ผักพื้นบ้านที่พบในพื้นที่ทั้งโคกและภู 5 ชนิด ผักพื้นบ้านที่พบในพื้นที่ทาม 2 ชนิด ผักพื้นบ้านที่พบในพื้นที่ทั้งทามและทุ่ง 2 ชนิด และผักพื้นบ้านที่พบในพื้นที่ทุ่ง 1 ชนิด พืชเศรษฐกิจของชุมชนบ้านซะซอม ตามฤดูกาล พบว่ามีพืชผักพื้นบ้านทั้งหมด 9 ชนิด 2) การใช้ประโยชน์ผักพื้นบ้านและภูมิปัญญาบ้านซะซอม อำเภอโขงเจียม จังหวัดอุบลราชธานี มีการใช้ประโยชน์ในด้านต่าง ๆ มากมาย อาทิ นำมาบริโภคเพื่อประกอบอาหาร เป็นอาหารหลักในวิถีชีวิตประจำวัน หรือใช้ทั้งประกอบอาหารและเป็นสมุนไพรรักษาโรคเพื่อบำรุงสุขภาพด้วย แต่บางชนิดก็ใช้เป็นสมุนไพรรักษาโรค หรือเพื่อบำรุงสุขภาพได้เพียงอย่างเดียว นอกจากนี้ยังพบว่า ผักพื้นบ้านยังสามารถให้ประโยชน์ในเชิงเศรษฐกิจ โดยการนำไปขายเพื่อเพิ่มรายได้ให้กับคนในชุมชน 3) การรวบรวมข้อมูลความหลากหลายผักพื้นบ้านของชุมชนบ้านซะซอม อำเภอโขงเจียม จังหวัดอุบลราชธานี สามารถนำมารวบรวมเป็นคู่มือความหลากหลายของผักพื้นบ้านในมิติของการใช้ประโยชน์และภูมิปัญญาของชุมชนบ้านซะซอม ป้ายไวนิลปฏิทินผักพื้นบ้าน และป้ายไวนิลปฏิทินพืชเศรษฐกิจของชุมชนบ้าน ซะซอม เพื่อให้ชุมชนได้นำไปเป็นฐานข้อมูลให้กับนักท่องเที่ยว คนในชุมชน และผู้ที่สนใจ ได้รับทราบข้อมูลผักพื้นบ้านของชุมชน และร่วมกันอนุรักษ์ให้ผักพื้นบ้านคงอยู่คู่กับชุมชนตลอดไป