การพัฒนารูปแบบการบริหารจัดการด้านอาหารและโภชนาการ โดยใช้แนวทางอาหารของแม่ ในเขตพื้นที่ตำบลควนรู อำเภอรัตภูมิ จังหวัดสงขลา: การวิจัยเชิงปฏิบัติการแบบมีส่วนร่วม
คำสำคัญ:
แนวทางอาหารของแม่, การบริหารจัดการด้านอาหารและโภชนาการ, การวิจัยเชิงปฏิบัติการแบบมีส่วน ร่วมบทคัดย่อ
การศึกษาครั้งนี้ มีวัตถุประสงค์เพื่อพัฒนารูปแบบการบริหารจัดการด้านอาหารและโภชนาการโดยใช้แนวทางอาหารของแม่ (Ampansirirat and Suwanraj, 2016) ประกอบด้วย อาหารสะอาด ปลอดภัย ถูกหลักโภชนาการ และ ทำด้วยความรัก ผู้วิจัยใช้การวิจัยเชิงปฏิบัติการแบบมีส่วนร่วม (participatory action research) ของชุมชนตำบลควนรู อำเภอรัตภูมิ จังหวัดสงขลา ประกอบด้วย 2 รอบ ๆ ละ 3 ระยะ คือ 1) การประเมินสถานการณ์ปัญหาทางโภชนาการ เก็บข้อมูลจากตัวแทนแม่ ระดับครัวเรือนใน 4 กุล่มช่วงวัย คือ เด็กก่อนวัยเรียน วัยเรียน หญิงตั้งครรภ์ และผู้สูงอายุ จำนวน 110 ครัวเรือน โดยใช้แบบสอบถาม การสนทนากลุ่ม การสัมภาษณ์และการสังเกต วิเคราะห์ข้อมูลเชิงปริมาณโดยความถี่ ร้อยละ ข้อมูลเชิงคุณภาพใช้การวิเคราะห์เชิงเนื้อหา และ 2) ระยะวางแผนและพัฒนาเครื่องมือปฏิบัติการ โดยกำหนดแนวปฏิบัติร่วมและการพัฒนาภาคีเครือข่าย โดยการประชุมระดมสมองและค้นหาต้นแบบแม่ตัวอย่าง ตามแนวทางอาหารของแม่ แต่ละหมู่บ้าน แนวทางการคัดเลือกผลงานเรียงความ และวาดภาพ หัวข้ออาหารของแม่ 3) ระยะดำเนินการจัดการด้านอาหารและโภชนาการตามแนวทางอาหารของแม่ ผู้ร่วมวิจัยประกอบด้วย ผู้บริหารองค์การบริหารส่วนตำบล อาสาสมัครสาธารณสุขประจำหมู่บ้าน พยาบาลวิชาชีพ ผู้บริหารโรงเรียนประถมศึกษา ครู ครูพี่เลี้ยงประจำศูนย์พัฒนาเด็กก่อนวัยเรียน ตัวแทนผู้ปกครอง ตัวแทนชมรมผู้สูงอายุ จำนวน 30 คน ผลการวิจัยพบว่า รูปแบบการบริหารจัดการด้านอาหารและโภชนาการโดยใช้แนวทางอาหารของแม่ ในเขตพื้นที่ตำบลควนรู อำเภอรัตภูมิ จังหวัดสงขลา ประกอบด้วย 1) การพัฒนาศักยภาพส่วนบุคคล ประกอบด้วย การสร้างความตระหนักในบทบาทของแม่ และอบรมให้ความรู้ 2) การจัดการสิ่งแวดล้อมให้เอื้อต่อพฤติกรรมโภชนาการที่พึงประสงค์ 3) การสร้างระบบและกลไกการสื่อสารด้านอาหารของแม่อย่างครบวงจร 4) การสร้างแกนนำด้านอาหารของแม่ทั้งระดับครัวเรือนและชุมชน และการสร้างเครือข่ายเฝ้าระวังภาวะโภชนาการ 5) การสร้างนโยบายสาธารณะ โดยบรรจุประเด็นอาหารของแม่ในแผนพัฒนาท้องถิ่น ดังนั้นการพัฒนารูปแบบการบริหารจัดการด้านอาหารและโภชนาการโดยใช้แนวทางอาหารของแม่ มีจุดเด่นที่การมีส่วนร่วมของภาคีเครือข่ายทางสุขภาพในชุมชน จึงเป็นแนวทางในการบริหารจัดการเพื่อป้องกันและส่งเสริมภาวะโภชนาการที่ยั่งยืน
