บทบาทและการเปลี่ยนแปลงของย่านสะพานเหล็ก กรุงเทพมหานคร

บทคัดย่อ

การศึกษาบทบาทและการเปลี่ยนแปลงของย่านสะพานเหล็ก กรุงเทพมหานคร เป็นการวิจัยเชิงคุณภาพ มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาพัฒนาการ ระบบกิจกรรม วิถีชีวิต และการใช้พื้นที่ของย่านสะพานเหล็ก เพื่อนำมาสรุปถึงบทบาทและการเปลี่ยนแปลงแต่ละช่วงเวลา โดยการเก็บรวบรวมข้อมูล การลงสำรวจพื้นที่ การสัมภาษณ์บุคคลทั่วไปและบุคคลสำคัญ รวมไปถึงภาพถ่าย เพื่อสามารถเปรียบเทียบการเปลี่ยนแปลงของพื้นที่ได้ ผลการวิจัยพบว่า ย่านสะพานเหล็กมีบทบาทในแต่ละช่วงเวลาตั้งแต่อดีตจนถึงปัจจุบันที่แตกต่างกัน คือ ในยุคเริ่มต้นย่านสะพานเหล็กยังคงมีกิจกรรมที่ไม่หลากหลาย กิจกรรมที่เกิดขึ้นส่วนใหญ่จะกระจุกตัวอยู่ตามเส้นทางสัญจรทางน้ำอย่างบริเวณริมคลองโอ่งอ่าง ทำให้มีบทบาทหลักด้านที่อยู่อาศัย และบทบาทรองด้านพาณิชยกรรม และเมื่อเมืองเกิดการขยายตัวอย่างรวดเร็วและพัฒนาเส้นทางคมนาคมทางบก ส่งผลให้เกิดการเปลี่ยนแปลงการใช้ประโยชน์ที่ดินและอาคาร จากพื้นที่อยู่อาศัยกลายเป็นพื้นที่พาณิชยกรรมและพื้นที่อยู่อาศัยกึ่งพาณิชยกรรม ส่งผลให้ในยุครุ่งเรืองทางการค้าของย่านสะพานเหล็ก มีบทบาทหลักด้านพาณิชยกรรม ที่มีทั้งการค้าและการบริการครอบคลุมทั้งพื้นที่ เนื่องจากเป็นพื้นที่ที่อยู่ติดกับถนนทำให้มีการเข้าถึงได้สะดวก และบทบาทรองด้านการอยู่อาศัยกึ่ง พาณิชยกรรมส่วนใหญ่จะเป็นลักษณะของตึกแถวที่มีการพักอาศัยและประกอบกิจกรรมพาณิชยกรรม ซึ่งการค้าขายที่มีจำนวนมากเป็นสาเหตุให้เกิดปัญหาการรุกล้ำพื้นที่คลอง ทำให้ยุคปัจจุบันของย่านสะพานเหล็กเกิดการเปลี่ยนแปลงจากนโยบายและโครงการของภาครัฐ โดยบทบาทหลักยังคงเป็นด้านพาณิชยกรรม หากแต่เป็นช่วงซบเซา สาเหตุเกิดจากการรื้อตลาดสะพานเหล็กที่มีการรุกล้ำพื้นที่คลองโอ่งอ่างออกไปแทนที่ด้วยพื้นที่สาธารณะ และบทบาทรองด้านการอยู่อาศัยกึ่งพาณิชยกรรม ส่วนใหญ่เป็นกลุ่มคนดั้งเดิมในพื้นที่ที่ยังทำการค้าขายอยู่ อีกหนึ่งบทบาทที่เกิดขึ้นใหม่ คือ บทบาทการเป็นพื้นที่สาธารณะ ผู้คนสามารถเข้ามาใช้ทำกิจกรรมพักผ่อน ออกกำลังกาย และจัดงานเทศกาลต่าง ๆ โดยการเปลี่ยนแปลงความสัมพันธ์ระหว่างคน กิจกรรม และการใช้พื้นที่ ส่งผลต่อการเปลี่ยนแปลงบทบาทของย่านสะพานเหล็กในแต่ละยุคที่แตกต่างกัน