อัตลักษณ์ทางกายภาพของชุมชนกาดกองต้า จังหวัดลำปาง

บทคัดย่อ

ชุมชนกาดกองต้าเป็นชุมชนการค้าริมน้ำเก่าแก่ที่เคยเจริญรุ่งเรืองในอดีต ปัจจุบันชุมชนได้เปลี่ยนสภาพเป็น
ที่อยู่อาศัยและยังคงอาคารที่มีรูปแบบสถาปัตยกรรมจากอิทธิพลของหลายเชื้อชาติ รวมถึงเป็นชุมชนเก่าแก่ที่อยู่
ท่ามกลางการพัฒนาและการเปลี่ยนแปลง หากไม่มีการวางแผนอย่างเป็นระบบรวมถึงการจัดการที่ดีพอ พื้นที่อาจถูก
คุกคาม ทำให้อัตลักษณ์ถูกลดทอนคุณค่าและจางหายไปในที่สุด ดังนั้นจึงเกิดการศึกษา อัตลักษณ์ทางกายภาพของ
ชุมชนกาดกองต้า จังหวัดลำปาง โดยมีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาองค์ประกอบทางกายภาพ และองค์ประกอบที่ไม่ใช่
กายภาพที่เกี่ยวข้องกับชุมชนกาดกองต้า จากการทบทวนวรรณกรรมร่วมกับผลการศึกษาพัฒนาการและ
การเปลี่ยนแปลงชุมชนกาดกองต้า การลงสำรวจพื้นที่ภาคสนาม ประกอบกับการใช้เกณฑ์การประเมินคุณค่าทาง
สถาปัตยกรรมและการสัมภาษณ์เชิงลึก นำมาสู่บทสรุปอัตลักษณ์ทางกายภาพของชุมชนกาดกองต้า ซึ่งผลจากการ
วิจัยพบว่า ชุมชนกาดกองต้ามีการตั้งถิ่นฐานเลียบริมแม่น้ำวังฝั่งตะวันออกและเคยมีความเจริญรุ่งเรืองในฐานะ
ศูนย์กลางการค้าไม้ของล้านนา โดยมีประวัติศาสตร์ความเป็นมา ที่ตั้ง ลักษณะทางเศรษฐกิจ สังคมและวัฒนธรรม
แสดงผ่านรูปแบบการตั้งถิ่นฐานที่โดดเด่นตามแนวเส้นทางคมนาคม สอดคลอ้ งกับการวางตวั ของกล่มุ อาคารเรือนแถว
ที่มีความต่อเนื่องและขนานกับแม่น้ำวังและถนนตลาดเก่า ส่งผลให้เกิดลักษณะแผนผังแบบเกาะตัวตามยาว โดยมี
เส้นทางสัญจรเป็นตัวกำหนดลักษณะการวางตัวของเรือนแถว ในขณะที่สถาปัตยกรรมพื้นถิ่นในพื้นที่มีความเฉพาะตัว
อันสะท้อนถึงการผสมผสานของวัฒนธรรมผ่านการออกแบบกับการใช้สอยประโยชน์อาคารเพื่ออยู่อาศัยและค้าขาย
สามารถถ่ายทอดให้เห็นถึงประวัติศาสตร์ในชุมชนซึ่งมีความเชื่อมโยงกับวิถีชีวิตของคนอดีตทับซ้อนกันหลายยุคสมัย
และความเป็นย่านการค้าเก่าของจังหวัดลำปางได้อย่างชัดเจน ทั้งนี้จึงกล่าวได้ว่า องค์ประกอบทางด้านเศรษฐกิจ
ด้านสังคมและวัฒนธรรม เป็นสิ่งที่ช่วยส่งเสริมให้องค์ประกอบด้านกายภาพมีความโดดเด่นและชัดเจนมากยิ่งขึ้น สังเกต
ได้จากความโดดเด่นของลักษณะทางกายภาพที่พบ มักมีความสัมพันธ์และเชื่อมโยงกับคนในชุมชน โดยปรากฏให้เห็น
และบุคคลทั่วไปสามารถเกิดการรับรู้ผ่านผังชุมชน รูปแบบการตั้งถิ่นฐาน ภูมิทัศน์ชุมชน ลักษณะทางสถาปัตยกรรม
ที่มีความเฉพาะ สะท้อนออกมาเป็นอัตลักษณ์ทางกายภาพของชุมชนกาดกองต้าได้อย่างชัดเจน ซึ่งผลจากการศึกษา
สามารถใช้เป็นแนวทางในการศึกษาอัตลักษณ์ของชุมชนที่มีบริบทความเป็นชุมชนเก่าแก่ หรือชุมชนตลาดเก่าที่คล้ายคลึงกัน และจะช่วยกระตุ้นให้ผู้อ่านตระหนักถึงคุณค่าและเป็นการสร้างแรงจูงใจในการอนุรักษ์ ตลอดจน
หน่วยงานที่เกี่ยวข้องสามารถใช้ข้อมูลในการประกอบการวางแผนอนุรักษ์หรือพัฒนาชุมชนให้มีศักยภาพ และคงรักษา
อัตลักษณ์ของชุมชนให้สืบต่อไป