การศึกษาอัตลักษณ์ไทหล่มเพื่อเป็นแนวทางการออกแบบปรับปรุงพิพิธภัณฑ์พื้นบ้านวัดโพธิ์ทองน้ำครั่งแหล่งท่องเที่ยววัฒนธรรมทางวัตถุโบราณ จังหวัดเพชรบูรณ์

บทคัดย่อ

       บทความนี้มีวัตถุประสงค์ เพื่อศึกษาอัตลักษณ์ และวัฒนธรรมเชิงวัตถุของชาวไทหล่ม อำเภอหล่มเก่า จังหวัดเพชรบูรณ์ เพื่อศึกษาแนวคิด และความต้องการการออกแบบปรับปรุงพิพิธภัณฑ์แบบชุมชนมีส่วนร่วม และเพื่อเสนอแนะแนวทางการออกแบบตกแต่งภายในพิพิธภัณฑ์ โดยมีวิธีเก็บข้อมูล 4 ส่วน ดังนี้ 1) การศึกษาเอกสาร ประวัติศาสตร์ วิถีชีวิต และวัฒนธรรมไทหล่ม    2) การสัมภาษณ์เชิงลึก ด้านแนวคิดการออกแบบปรับปรุงพิพิธภัณฑ์ร่วมกับผู้นำชุมชน จำนวน 10 คน 3) การเก็บแบบสอบถาม ด้านความต้องการการออกแบบปรับปรุงพิพิธภัณฑ์ จำนวน 100 คน     และ 4) การประเมินผลการออกแบบพิพิธภัณฑ์จากกลุ่มประชากร จำนวน 50 คน และผู้เชี่ยวชาญ จำนวน 10 คน
      จากผลการศึกษา พบว่า อัตลักษณ์ไทหล่มที่มีคุณค่า มี 2 ประเภท     ดังนี้   1. อัตลักษณ์วัฒนธรรมที่ไม่ใช่วัตถุ  แบ่งเป็น 2 ประเภท  ได้แก่ อัตลักษณ์วัฒนธรรมการแห่ปราสาทผึ้งและอัตลักษณ์วัฒนธรรมการแทงหยวก               2. อัตลักษณ์วัฒนธรรมที่เป็นวัตถุ แบ่งเป็น 2 ประเภท   ดังนี้   1. อัตลักษณ์สถาปัตยกรรมบ้านเรือนและสถาปัตยกรรมทางศาสนา ได้แก่ เรือนไม้พื้นถิ่นไทหล่มรูปแบบผสมไทย-ลาว และสิมวัดโบราณ ศิลปะจิตรกรรมฝาผนังโบราณแบบศิลปะล้านช้างของวัดศรีมงคล (บ้านนาทราย)     2. อัตลักษณ์ภูมิปัญญาผ้าซิ่นหัวแดงตีนก่านที่มีลวดลายธรรมชาติอันเป็นเอกลักษณ์     โดยชุมชนมีแนวคิดการพัฒนาพิพิธภัณฑ์ 6 หลักการ ดังนี้ 1. การออกแบบที่มีจุดเด่นทางอัตลักษณ์และสร้างการจดจำได้ง่าย   2. การออกแบบที่สร้างพื้นที่เชื่อมโยงชุมชน   3. การออกแบบที่ใช้งานได้สะดวก   4. การออกแบบที่ดูแลรักษาง่ายและมีความปลอดภัย  5. การออกแบบที่เรียบง่ายจากวัสดุในท้องถิ่น   6. การออกแบบที่ลดต้นทุนการก่อสร้างและการดูแล         โดยมีแนวทางการออกแบบปรับปรุงพิพิธภัณฑ์พื้นบ้านตามวิถีชีวิตไทหล่ม ออกแบบจัดแสดงวัตถุและข้อมูลประเพณีให้มีความสวยงาม แบบการรักษาความเป็นของแท้ของวัตถุโบราณ      โดยเน้นการจัดแสดงวัตถุให้มีจุดเด่นที่น่าสนใจ มีพื้นที่รองรับการทำกิจกรรมร่วมกันในชุมชน ปรับปรุงการตกแต่งภายใน   โดยการใช้ลวดลายและรูปทรงที่ถอดจากประเพณีการแห่ปราสาทผึ้ง ประเพณีผีตาโม่   และประเพณีสงกรานต์ไทหล่ม ด้วยการใช้วัสดุไม้โทนสีธรรมชาติ และการใช้แสงธรรมชาติเพื่อลดงบประมาณการดูแลพิพิธภัณฑ์