อัตลักษณ์และการเปลี่ยนแปลงด้านสถาปัตยกรรมของเรือนโคราช: กรณีศึกษาบ้านโคกกระชาย อ.ครบุรี จ.นครราชสีมา

บทคัดย่อ

บทความนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อระบุอัตลักษณ์เรือนโคราชของบ้านโคกกระชาย ถอดองค์ความรู้ภูมิปัญญาการปลูกสร้างเรือน พร้อมทั้งวิเคราะห์การเปลี่ยนแปลงด้านสถาปัตยกรรม โดยสำรวจรังวัดเรือนกรณีศึกษา 6 หลัง และสัมภาษณ์ ผู้อยู่อาศัย ช่างก่อสร้าง และปราชญ์ชาวบ้าน จากนั้นจึงวิเคราะห์ข้อมูลด้วยหลักการวิเคราะห์รูปลักษณ์ จากการศึกษาพบว่า เรือนโคราชของชาวโคกกระชายมีลักษณะเฉพาะที่แตกต่างจากพื้นที่อื่น โดยมีรูปแบบเรือนที่สัมพันธ์กับองค์ประกอบโครงสร้าง ได้แก่ เรือนสองจั่วและเรือนสามจั่ว ซึ่งองค์ประกอบโครงหลังคาแสดงให้เห็นถึงการผสมผสานเทคนิคการก่อสร้างรูปแบบเก่าและใหม่เข้าด้วยกันอย่างลงตัว และมีเทคนิคการติดตั้งที่แตกต่างจากที่อื่น นอกจากนั้นยังพบลักษณะเฉพาะของฝาเรือนที่แสดงให้เห็นถึงพัฒนาการด้านรูปแบบและระบบการติดตั้ง ลักษณะเฉพาะดังกล่าวเกิดจาก การที่ช่างสร้างที่พักอาศัยตามแบบแผนเรือนโคราชและได้มีการปรับเปลี่ยนดัดแปลงด้วยภูมิปัญญาของช่างท้องถิ่น เพื่อให้เข้ากับบริบทพื้นที่และวิถีชีวิต จึงเกิดลักษณะสถาปัตยกรรมที่เป็นอัตลักษณ์ประจำถิ่น ทั้งนี้ การเปลี่ยนแปลงด้านเศรษฐกิจสังคมและวัฒนธรรม ประกอบกับการเกิดขึ้นของวัสดุและเทคโนโลยีการก่อสร้างสมัยใหม่ส่งผลต่อการเปลี่ยนแปลงทางด้านรูปแบบเรือน โครงสร้าง และองค์ประกอบทางสถาปัตยกรรมโดยตรง