ภูมิปัญญาเรือนเครื่องผูก : การถ่ายทอดองค์ความรู้และแนวทางการออกแบบบ้านพักอาศัยขนาดเล็กจากไม้ไผ่สำหรับจัดจำหน่าย ของกลุ่มวิสาหกิจชุมชนป่าชุมชนตำบลลุ่มสุ่ม อำเภอไทรโยค จังหวัดกาญจนบุรี

บทคัดย่อ

      งานวิจัยนี้มุ่งสร้างองค์ความรู้ด้านภูมิปัญญาเรือนเครื่องผูกเพื่อใช้ในการออกแบบบ้านพักอาศัยขนาดเล็กจากไม้ไผ่ สําหรับกลุ่มวิสาหกิจชุมชนป่าชุมชน ตําบลลุ่มสุ่ม อําเภอไทรโยค จังหวัดกาญจนบุรี โดยมีเป้าหมายในการถ่ายทอดภูมิปัญญา ท้องถิ่นและทักษะการออกแบบบ้านที่เหมาะสมกับสภาพภูมิอากาศร้อนชื้น ซึ่งได้รวบรวมข้อมูลด้านภูมิปัญญาจากไม้ไผ่ อัตลักษณ์ประจําถิ่น รูปแบบเรือนเครื่องผูก และสถาปัตยกรรมร้อนชื้น รวมถึงพัฒนาแบบบ้านพักอาศัยจากไม้ไผ่เพื่อนําความรู้ ไปถ่ายทอดและใช้ประโยชน์ในชุมชน โดยมีการเลือกกลุ่มตัวอย่างแบบเจาะจง (purposive selection) แบ่งเป็น 3 กลุ่ม คือ
(1) กลุ่มผู้ให้ข้อมูลสําคัญในการสัมภาษณ์เชิงลึก จํานวน 10 คน ได้แก่ กลุ่มผู้นําชุมชน (2) กลุ่มผู้เข้าร่วมกิจกรรมในการวิจัยเชิงปฏิบัติการแบบมีส่วนร่วม จํานวน 30 คน (3) ผู้เข้าร่วมการอภิปรายกลุ่มย่อย จํานวน 10 คน ได้แก่ ตัวแทนชุมชนและตัวแทนผู้เข้าร่วมกิจกรรม จากการเก็บรวบรวมข้อมูลภูมิปัญญาเรือนเครื่องผูกในชุมชนที่ได้มีการสร้างบ้านไม้ไผ่เพื่ออยู่อาศัยและการสร้างเพื่อจําหน่าย พบภูมิปีญญาเรือนเครื่องผูก ดังนี้ 1. การคัดเลือกพันธุ์ไม้ไผ่ที่เหมาะสม 2. การจัดการไม้ไผ่ให้คงทนก่อนนํามาใช้งาน 3. ลําดับการก่อสร้างบ้านไม้ไผ่ 4. การก่อสร้างฐานรากและเสาบ้าน 5. การก่อสร้างโครงสร้างบ้าน 6. การก่อสร้างพื้นบ้าน 7. การก่อสร้างหลังคาบ้าน 8. การก่อสร้างผนังบ้าน 9. การยึดชิ้นส่วนองค์อาคาร และการประยุกต์งานระบบไฟฟ้าและระบบสุขาภิบาลเข้าสู่เรือนเครื่องผูกเพื่อตอบสนองการใช้งานและการจัดจําหน่าย หลังจากนั้นได้ออกแบบบ้านไม้ไผ่เพื่อจัดจําหน่าย 3 รูปแบบ ที่ประยุกต์จากภูมิปัญญาเรือนเครื่องผูกของชุมชนร่วมกับร่วมกับเทคโนโลยีการก่อสร้างและความต้องการผู้บริโภค

       หลังจากสร้างองค์ความรู้และออกแบบบ้านไม้ไผ่ มีการถ่ายทอดความรู้ในการสร้างบ้านไม้ไผ่ให้กับชุมชน ทําการสํารวจความพึงพอใจต่อบ้านพักอาศัยขนาดเล็กจากไม้ไผ่และความพึงพอใจต่อการถ่ายทอดองค์ความรู้ เพื่อเป็นแนวทางในการนํางานวิจัยไปใช้ประโยชน์ออกแบบบ้านพักอาศัยขนาดเล็กจากไม้ไผ่สําหรับการจัดจําหน่ายที่อนุรักษ์เทคนิคการก่อสร้างแบบดั้งเดิมควบคู่ไปกับการประยุกต์ใช์เทคโนโลยีการก่อสร้างแบบสําเร็จรูป (Prefabrication) และระบบโมดูลาร์ (Modular) เพื่อเพิ่มประสิทธิภาพการผลิตและการใช้ทรัพยากรอย่างคุ้มค่า ลดเศษวัสดุเหลือทิ้ง งานวิจัยยังส่งเสริมศักยภาพชุมชนในการ
สร้างรายได้และความมั่นคงทางเศรษฐกิจ พร้อมสร้างแนวทางสําหรับการต่อยอดองค์ความรู้การพัฒนาที่ยั่งยืนในท้องถิ่น