การศึกษาเชิงเปรียบเทียบหลักธรรมคำสอนที่ส่งผลต่อแนวคิดในการออกแบบสร้างสรรค์ศิลปกรรมในพุทธศาสนาของนิกายเถรวาทและนิกายมหายาน : กรณีศึกษาวัดถ้ำอชันต้า รัฐมหารัชฏะ ประเทศอินเดีย

บทคัดย่อ

วิทยานิพนธ์เรื่อง “การศึกษาเชิงเปรียบเทียบหลักธรรมคำสอนที่ส่งผลต่อการออกแบบสร้างสรรค์งานศิลปกรรมทางพุทธศาสนาในนิกายเถรวาทและนิกายมหายาน: กรณีศึกษาถ้ำอชันตา รัฐมหารัชฏะ ประเทศอินเดีย” มีวัตถุประสงค์ 3 ประการ คือ 1) เพื่อศึกษาหลักธรรมคำสอนที่ส่งผลต่อแนวคิดในการออกแบบสร้างสรรค์งานศิลปกรรมทางพุทธศาสนาในนิกายเถรวาทกรณีศึกษาถ้ำอชันตา รัฐมหารัชฏะ ประเทศอินเดีย 2) เพื่อศึกษาหลักธรรมคำสอนที่ส่งผลต่อแนวคิดในการออกแบบสร้างสรรค์งานศิลปกรรมทางพุทธศาสนาในนิกายมหายานกรณีศึกษาถ้ำอชันตา รัฐมหารัชฏะ ประเทศอินเดีย 3) เพื่อศึกษาเชิงเปรียบเทียบหลักธรรมคำสอนที่ส่งผลต่อแนวคิดในการออกแบบสร้างสรรค์งานศิลปกรรมทางพุทธศาสนา ในนิกายเถรวาทและนิกายมหายาน กรณีศึกษาถ้ำอชันตา รัฐมหารัชฏะ ประเทศอินเดีย

ผลการวิจัย พบว่ามีหลักธรรมคำสอนในนิกายเถรวาทและนิกายมหายานที่ส่งผลต่อแนวคิดในการออกแบบสร้างสรรค์งานศิลปกรรมทางพุทธศาสนาให้มีลักษณะที่เหมือนกันและแตกต่างอย่างมีพัฒนาการร่วมกัน โดยหลักธรรมคำสอนที่ส่งผลต่อแนวคิดในการออกแบบสร้างสรรค์งานศิลปกรรมทางพุทธศาสนาในนิกายเถรวาทและมหายานให้มีลักษณะเหมือนกัน ได้แก่ พุทธประสงค์ให้พุทธบริษัทหมั่นปฏิบัติธรรมถวายเป็นพุทธบูชาจักได้อานิสงค์สูงสุดและเพื่อให้พุทธศาสนามั่นคงสถาพรสืบต่อไป, พุทธานุญาติให้ภิกษุจำพรรษาได้ในถ้ำคูหา, พุทธโอวาทให้พุทธบริษัทหมั่นจาริกสักการะเจติยะเพื่อจักได้ไปสวรรค์, ไตรสิกขา คือ ทาน ศีล ภาวนาและวิมุตติอย่างยิ่ง จักสามารถไปนิพพานได้, สัมมาสมาธิในอริยสัจ4, ไตรลักษณ์, นิรมานกาย, พุทธประวัติและชาดก, พุทธเกษตรของนิกายเถรวาท, ธรรมกายของนิกายเถรวาทและธรรมกายของนิกายมหายาน, การปฏิบัติธรรมแบบอานาปานสติและตถาคตครรภ์ของนิกายมหายานและหลักธรรมคำสอนที่ส่งผลต่อแนวคิดในการออกแบบสร้างสรรค์งานศิลปกรรมทางพุทธศาสนาในนิกายเถรวาทและนิกายมหายานให้มีความแตกต่างกันอย่างมีพัฒนาการร่วมกัน ได้แก่ การเกิดขึ้นของพระพุทธเจ้า, พระธยานิพุทธเจ้า, การให้ความสำคัญในการสร้างบารมีของพระโพธิสัตว์, สุขาวดีพุทธเกษตรในแบบมหายาน, ธรรมกายและสัมโภคกายของมหายาน จะเห็นว่าในยุคเถรวาทหรือยุคแรก เน้นหลักธรรมคำสอนที่ส่งผลให้ศิลปกรรมมีความงดงามบริสุทธิ์เรียบง่ายเพื่อการสื่อสารถึงนัยยะสำคัญของหลักธรรมคำสอนดั้งเดิมอย่างตรงไปตรงมาและรักษาแก่นแห่งสัจจะธรรมให้คงอยู่อย่างมั่นคงสืบไป ส่วนในยุคมหายานหรือยุคที่สอง นอกจากถือหลักธรรมคำสอนอันบริสุทธิ์ดั้งเดิมดังในยุคเถรวาทร่วมกันแล้ว ยังเกิดแนวคิดในการออกแบบประยุกต์สร้างสรรค์เพื่อการอธิบายขยายความ แจกแจงใส่รายละเอียดเพิ่มเติมลงไปในหลักธรรมคำสอนอย่างลึกซึ้ง ด้วยจินตนาการการออกแบบสร้างสรรค์และความสามารถในชั้นเชิงช่างทางศิลปะอันเยี่ยมยอดและเปี่ยมด้วยจิตอันบริสุทธิ์แห่งศรัทธาในสัจจะธรรมแห่งองค์พระสัมมาสัมพุทธเจ้าเท่าที่ศักยภาพอันสูงสุดของมนุษย์พึงกระทำได้