การศึกษาอัตลักษณ์การทอเสื่อกกจันทบูรในอดีต : กรณีศึกษาพิพิธภัณฑ์วัฒนธรรมท้องถิ่น และหอจดหมายเหตุแห่งชาติจันทบุรี
Article Sidebar
Main Article Content
บทคัดย่อ
“การทอเสื่อกกจันทบูร” เป็นอัตลักษณ์และภูมิปัญญาท้องถิ่นที่มีคุณค่าทางวัฒนธรรม แต่เอกสารรวบรวมข้อมูลการทอเสื่อกกจันทบูรมีจำนวนน้อย เช่น ในส่วนพิพิธภัณฑ์ท้องถิ่นที่จัดแสดงประวัติและต้นกำเนิดของเสื่อกกจันทบูรมีเอกสารหลัก 1 เล่ม การวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์ในการศึกษาตัวแปรที่สามารถสื่อสารอัตลักษณ์และภูมิปัญญาในอดีต รวบรวมเป็นผลการศึกษาสำหรับผู้สนใจนำไปใช้ประโยชน์ทางการออกแบบ กำหนดพื้นที่ในการศึกษา คือ จังหวัดจันทบุรี ใช้วิธีเก็บรวบรวมข้อมูล 2 รูปแบบ 1) การทบทวนวรรณกรรม เนื่องจากมีเอกสารอยู่น้อยมากจึงศึกษาจากหนังสือ เอกสารจากส่วนราชการ และเอกสารจดหมายเหตุที่มีการกล่าวถึงเรื่องราวการทอเสื่อกกจันทบูร ในหอจดหมายเหตุแห่งชาติจันทบุรี 2) การสำรวจเชิงประจักษ์ และการสัมภาษณ์มัคคุเทศก์ประจำพิพิธภัณฑ์วัฒนธรรมท้องถิ่นในจังหวัดจันทบุรี วางกรอบแนวความคิดในการวิจัยเป็นการศึกษาตรวจสอบสามเส้าด้านข้อมูล ทำการตรวจสอบแหล่งที่มาของข้อมูล 3 แหล่ง คือ บุคคล เวลา และสถานที่ ก่อนวิเคราะห์ข้อมูลเพื่อเพิ่มความน่าเชื่อถือของผลวิเคราะห์ จึงวิเคราะห์แยกประเภทข้อมูลเป็นหมวดหมู่ เพื่อสรุปตัวแปรที่สามารถสื่อสารอัตลักษณ์และภูมิปัญญาการทอเสื่อกกจันทบูรในอดีต พบว่าอัตลักษณ์ของเสื่อกกจันทบูรในอดีตสามารถสื่อสารผ่านตัวแปรต่างๆ 10 ตัวแปร คือ ความยอมรับการทอเสื่อกกจันทบูรว่าเป็นภูมิปัญญาของชาวจันทบุรี เอกลักษณ์ของพันธุ์กก วิธีการขึ้นเงาของเส้นกก ความสามารถกันเชื้อราของเส้นใยกก สีและการย้อมสีเส้นกก วิธีการทอเสื่อกก ลวดลายในการทอเสื่อกก ความยอมรับในชนิดผลิตภัณฑ์จากเสื่อกก ตราสินค้ารับประกันคุณภาพของผลิตภัณฑ์จากเสื่อกก และการบรรจุหีบห่อของผลิตภัณฑ์จากเสื่อกก นำมาแบ่งตัวแปรเป็น 2 รูปแบบ คือ รูปแบบอัตลักษณ์ที่จับต้องได้และรูปแบบอัตลักษณ์ที่จับต้องไม่ได้ เพื่อสรุปเป็นแนวทางการนำอัตลักษณ์และภูมิปัญญาการทอเสื่อกกจันทบูรในอดีตไปใช้ประโยชน์ทางการออกแบบ โดยแนะนำให้ใช้รูปแบบอัตลักษณ์ที่จับต้องได้ และยกตัวอย่างการออกแบบเครื่องประดับที่ใช้แรงบันดาลใจจากเอกลักษณ์ของพันธุ์กก สีและการย้อมสีเส้นกก
Article Details
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
ต้นฉบับที่ได้รับการตีพิมพ์ในวารสารศิลปกรรมบูรพา (Burapha Arts Journal) คณะศิลปกรรมศาสตร์ มหาวิทยาลัยบูรพา ถือเป็นกรรมสิทธิ์ของมหาวิทยาลัยบูรพา ห้ามนำข้อความทั้งหมดหรือบางส่วนไปพิมพ์ซ้ำเว้นเสียแต่ว่าจะได้รับอนุญาตจากมหาวิทยาลัยฯ เป็นลายลักษณ์อักษร
References
กนกกร พลกิจ, จุไรรัตน์ สรรพสุข, ณิชชากัญญ์ วงษ์จันเพ็ชร, ปิยะวัฒน์ ศุภอุดมวิบูลย์ และสำอาง ธรรมลิขิต. ปราชญ์ภูมิปัญญาเสื่อกก จังหวัดจันทบุรี. สัมมนาวิชาการภายใต้กรอบการวิจัย เพื่อเพิ่มมูลค่าผลผลิต มูลค่าสินค้า และบริการกลุ่มโอทอป (OTOP) วิสาหกิจชุมชนและวิสาหกิจขนาดกลางและขนาดย่อม (SME) โรงแรมริมน้ำกลางจันทร์ จังหวัดจันทบุรี. สัมภาษณ์วันที่ 21 สิงหาคม 2560.
กระทรวงมหาดไทย. (2523). ประวัติมหาดไทยส่วนภูมิภาค จังหวัดจันทบุรี. กรุงเทพฯ: โรงพิมพ์ส่วนท้องถิ่นกรมการปกครอง.
คณะกรรมการฝ่ายประมวลเอกสารและจดหมายเหตุ ในคณะกรรมการอำนวยการจัดงานเฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวฯ. (2542). วัฒนธรรม พัฒนาการทางประวัติศาสตร์ เอกลักษณ์และภูมิปัญญาจังหวัดจันทบุรี. กรุงเทพฯ: ม.ป.ท.
จุฑาพร เพ็ชรินทร์, สิราลักษณ์ ลิ้มประเสริฐ และสมรัตน์ บุญถนอม. นักวิชาการวัฒนธรรมชำนาญการ สำนักงานวัฒนธรรมจังหวัดจันทบุรี. สัมมนาวิชาการภายใต้กรอบการวิจัย เพื่อเพิ่มมูลค่าผลผลิต มูลค่าสินค้า และบริการกลุ่มโอทอป(OTOP) วิสาหกิจชุมชนและวิสาหกิจขนาดกลางและขนาดย่อม (SME) โรงแรมริมน้ำกลางจันทร์ จังหวัดจันทบุรี. สัมภาษณ์วันที่ 21 สิงหาคม 2560.
ชาคริต สิทธิฤทธิ์. (2559, พฤษภาคม - สิงหาคม). จับต้องไม่ได้ : ความไม่หลากหลาย ในความหลากหลายของมรดกทางวัฒนธรรม. วารสารมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์ มหาวิทยาลัยราชภัฏสุราษฎร์ธานี. 8(2): 143-150.
ชุมนุมเรื่องจันทบุรี. (2514). ม.ป.ท.: พิมพ์เป็นอนุสรณ์ในงานพระราชทานเพลิงศพ นางวรรณ จันทวิมล ณ สุสานหลวงวัดเทพศิรินทราวาส.
เทื้อน ทองแก้ว. (ม.ป.ป.). กำเนิดเสื่อสมเด็จ. ม.ป.ท.: ม.ป.พ.
ธนู อนัญญพร. หัวหน้ากลุ่มงานส่งเสริมการพัฒนาชุมชน สำนักงานพัฒนาชุมชนจังหวัดจันทบุรี. สัมมนาวิชาการภายใต้กรอบการวิจัย เพื่อเพิ่มมูลค่าผลผลิต มูลค่าสินค้า และบริการกลุ่มโอทอป (OTOP) วิสาหกิจชุมชนและวิสาหกิจขนาดกลางและขนาดย่อม (SME) โรงแรมริมน้ำกลางจันทร์ จังหวัดจันทบุรี. สัมภาษณ์วันที่ 21 สิงหาคม 2560.
นงภัส ศรีสงคราม. (2547). การสื่อสารทางวัฒนธรรมด้านอัตลักษณ์และสัญยะวิทยาของชาวไทยโซ่ง หมู่บ้านดอนเตาอิฐ จังหวัดกาญจนบุรี. ปริญญานิพนธ์ นศ.ม (นิเทศศาสตร์). กรุงเทพฯ: บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยธุรกิจบัณฑิต. ถ่ายเอกสาร.
นภสร โศรกศรี. วัฒนธรรมจังหวัด สำนักงานวัฒนธรรมจังหวัดจันทบุรี. สัมมนาวิชาการภายใต้กรอบการวิจัย เพื่อเพิ่มมูลค่าผลผลิต มูลค่าสินค้า และบริการกลุ่มโอทอป (OTOP) วิสาหกิจชุมชนและวิสาหกิจขนาดกลางและขนาดย่อม (SME) โรงแรมริมน้ำกลางจันทร์ จังหวัดจันทบุรี. สัมภาษณ์วันที่ 21 สิงหาคม 2560.
ฝ่ายการค้าภายในจังหวัดฉะเชิงเทรา กรมการค้าภายใน กระทรวงพาณิชย์. (2535). การผลิตและการตลาดเสื่อกก. [เอกสารพิมพ์ดีด]. ฉะเชิงเทรา: ผู้แต่ง.
ปิยะวัฒน์ เวทย์การี. มัคคุเทศก์ประจำพิพิธภัณฑ์พระตำหนักวังสวนบ้านแก้ว และพระตำหนักแดง จังหวัดจันทบุรี. สัมภาษณ์วันที่ 6 กรกฏาคม 2560 และวันที่ 22 สิงหาคม 2561
ปัทมา ศรีน้ำเงิน. ผู้ช่วยคณบดีฝ่ายวิจัยและบริการวิชาการแก่สังคมคณะวิทยาศาสตร์และศิลปศาสตร์ มหาวิทยาลัยบูรพา วิทยาเขตจันทบุรี. สัมภาษณ์วันที่ 10 เมษายน 2562
พวงผกา ธรรมฉัตร. (ม.ป.ป.). หนังสือส่งเสริมการอ่าน บันทึกไว้ให้ลูกหลาน. จันทบุรี: ม.ป.พ.
วันตา เทือกขันตี. (ม.ป.ป.). หนังสือเรื่องรู้จักเมืองจันท์. จันทบุรี: สำนักศิลปวัฒนธรรม สถาบันราชภัฏรำไพพรรณี.
สุภางค์ จันทวานิช. (2553). การวิเคราะห์ข้อมูลเชิงคุณภาพ. กรุงเทพฯ: สำนักพิมพ์จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย.
เสื่อสมเด็จ. (ม.ป.ป.). (แผ่นพับ). จันทบุรี: วังสวนบ้านแก้ว.
เอื้อมพร หลินเจริญ. (2561). เทคนิคการวิเคราะห์ข้อมูลเชิงคุณภาพ. วารสารการวัดผลการศึกษามหาวิทยาลัยมหาสารคาม. 17(1), 17-29.
อรัญ วานิชกร. (2557, มกราคม-มิถุนายน). จับต้องไม่ได้ : องค์ความรู้ ภูมิปัญญาไทย: การออกแบบและสร้างสรรค์ผลิตภัณฑ์ร่วมสมัย. วารสารสถาบันวัฒนธรรมและศิลปะ. 15(2): 22.