A History of Northern Economy: Long-distance Traders in Translocal Economy

Authors

  • Dr. Chaipong Samnieng Lecturer, Department of History, Faculty of Social Sciences, Naresuan University. email: [email protected]

Keywords:

Lanna Kingdom, long-distance Traders, translocal economy

Abstract

The Lanna Kingdom had commercial relations with northern states such as Shan, Chiang Tung/ Kengtung, Sipsongpanna/Xishuangbanna, and Luang Prabang through long-distance trade routes between Sipsongpanna in China and Mawlamyine in Burma. This kind of trade had emerged before the birth of the nation-state and created a merchant culture dependent on risk taking. Factors like commodities, trading passages, and actors involved were highly unpredictable, so it was challenging for the merchants to calculate the cost/benefit equation for each trading trip. Traders, therefore, adopted a risk mitigation strategy in order to ensure the risks that may occur were avoided or minimized. For example, in attempting to secure their business, traders married women living on the trading routes in order to install them as guardians of their business. They also built up the look kham system (adopting boys) with a similar task and created networks to share information among the merchant society, thus reducing trading risks. In addition, after the arrival of the nation-state, the maritime trade routes gradually replaced former continental trade. This disruption took Lanna’s commerce into a new era, where the Chinese Yunnanese’s trading power finally declined.

References

ภาษาไทย

กนกวรรณ จงเจริญยิ่งยง, 2551. “ประวัติศาสตร์เศรษฐกิจเมืองนครลำปาง.” ใน ไพโรจน์ ไชยเมืองชื่น (บรรณาธิการ), 2 ฟากแม่วัง 2 ฝั่งนครลำปาง. ลำปาง: เทศบาลนครลำปาง.

เคอร์ติส, ลิลเลียน จอห์นสัน, 2543. ชาวลาวทางตอนเหนือของประเทศสยาม ตอนที่ 1. (แปลโดย ชรัตน์

สิงหเดชากุล). กรุงเทพฯ: กรมศิลปากร.

จิระนันท์ พิตรปรีชา, 2533. “ยูนนานการค้าทางไกลในอดีต.” ศิลปวัฒนธรรม 10 (11).

ฉัตรทิพย์ นาถสุภา, 2527. เศรษฐกิจหมู่บ้านในอดีต. กรุงเทพฯ: สร้างสรรค์.

ชมัยโฉม สุนทรสวัสดิ์, 2521. การศึกษาเชิงประวัติศาสตร์เกี่ยวกับกิจการป่าไม้ภาคเหนือของไทยตั้งแต่ พ.ศ. 2439 ถึง พ.ศ. 2475. กรุงเทพฯ: บัณฑิตวิทยาลัย จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย.

ชวิศา ศิริ, 2550. “การค้าของอาณาจักรล้านนา ตั้งแต่พุทธศตวรรษที่ 19 ถึงต้นพุทธศตวรรษที่ 22.” วิทยานิพนธ์อักษรศาสตร์มหาบัณฑิต สาขาวิชาประวัติศาสตร์เอเชียตะวันออกเฉียงใต้ มหาวิทยาลัยศิลปากร.

ชัยพงษ์ สำเนียง, 2551. “พลวัตการสร้างและการรับรู้ประวัติศาสตร์เมืองแพร่ 2445-2550.” วิทยานิพนธ์

ศิลปศาสตรมหาบัณฑิต ภาควิชาประวัติศาสตร์ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่.

______, 2558. โครงการวิจัยความสัมพันธ์ไร้พรมแดน: การจัดการทรัพยากรสองริมฝั่งโขง ของชาวเชียง

แสน-เชียงของ และต้นผึ้ง-ห้วยทราย. กรุงเทพฯ: สำนักงานกองทุนสนับสนุนการวิจัย (สกว.).

______. 2564. กบฏเงี้ยว การเมืองของความทรงจำ ประวัติศาสตร์ขบวนการเคลื่อนไหวของ "คนล้านนา.กรุงเทพฯ : ศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร (องค์กรมหาชน).

______. 2565. เจ้า พ่อค้า ชาวนา นายทุนและเครือข่าย การก่อตัวของกลุ่มทุนในประวัติศาสตร์เศรษฐกิจล้านนา. กรุงเทพฯ: สยามปริทัศน์.

ชีค, เอ็ม. เอ., 2557. “จากจีนสู่อินเดียที่อยู่ใต้การปกครองของอังกฤษโดยผ่านทางเชียงใหม่.” ใน รัตติกาล

สร้อยทอง และสำเนียง ศรีเกตุ (แปลและเรียบเรียง), สยามและลาวในสายตามิชชันนารีชาวอเมริกัน (หน้า 441-450). กรุงเทพฯ: กรมศิลปากร.

ชูสิทธิ์ ชูชาติ, 2523. วิวัฒนาการเศรษฐกิจหมู่บ้านในภาคเหนือของประเทศไทย พ.ศ. 2394-2475. กรุงเทพฯ: มหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒ.

______, 2525. พ่อค้าวัวต่าง: ผู้บุกเบิกการค้าขายในหมู่บ้านภาคเหนือของประเทศไทย (พ.ศ. 2398-2503). เชียงใหม่: วิทยาลัยครูเชียงใหม่.

______, 2545. พ่อค้าวัวต่าง: ผู้บุกเบิกการค้าขายในหมู่บ้านภาคเหนือของประเทศไทย (พ.ศ. 2398-2503). เชียงใหม่: ศูนย์ศึกษาภูมิปัญญาท้องถิ่น.

เตือนใจ ไชยศิลป์, 2536. “ล้านนาในการรับรู้ของชนชั้นปกครองสยาม พ.ศ. 2437-2476.” วิทยานิพนธ์ศิลปศาสตร์มหาบัณฑิต คณะศิลปศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์.

ธงชัย วินิจจะกูล, 2530. ประวัติศาสตร์การสร้าง “ตัวตน” อยู่เมืองไทย. กรุงเทพฯ: ธรรมศาสตร์.

ธรรศ ศรีรัตนบัลล์, 2553. ไทยใหญ่แม่ฮ่องสอน: การสร้างสรรค์ความเป็นไทยใหญ่จากปฏิสัมพันธ์ระหว่าง

ไทยใหญ่เดิมและไทยใหญ่พลัดถิ่น ทศวรรษ 2520-2550. เชียงใหม่: บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยเชียงใหม่.

นคร พันธุ์ณรงค์, 2516. “การเจรจาและข้อตกลงระหว่างรัฐบาลสยามกับรัฐบาลอังกฤษ เกี่ยวกับหัวเมืองชายแดนลานนาไทยและพม่าสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว พ.ศ. 2428-2438.” วิทยานิพนธ์การศึกษามหาบัณฑิต มหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒ.

______, 2540. ปัญหาชายแดนไทย-พม่า. กรุงเทพฯ: สำนักงานกองทุนสนับสนุนการวิจัย.

นิติ ภวัครพันธุ์, 2558. เรื่องเล่าเมืองไต : พลวัตของเมืองชายแดนไทย-พม่า. เชียงใหม่: ศูนย์อาเซียนศึกษา

มหาวิทยาลัยเชียงใหม่.

นิธิ เอียวศรีวงศ์, 2538. ปากไก่และใบเรือ ว่าด้วยการศึกษาประวัติศาสตร์-วรรณกรรมต้นรัตนโกสินทร์. พิมพ์ครั้งที่ 2. กรุงเทพฯ: อมรินทร์.

ปฤษฐา รัตนพฤกษ์, 2547. โครงการ "เศรษฐกิจไร้พรมแดน: ปรากฎการณ์ยุคหลังสมัยใหม่? ประวัติศาสตร์

เชิงชาติพันธ์วรรณนา เครือข่ายความสัมพันธ์ระหว่างชุมชนพ่อค้าระยะไกลชาวเนปาลในเอเชียใต้และเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ ระยะที่ 2": รายงานวิจัยฉบับสมบูรณ์. กรุงเทพฯ: สำนักงานกองทุนสนับสนุนการวิจัย.

ประชุมพงศาวดารฉบับกาญจนาภิเษก เล่ม 8, 2539. กรุงเทพฯ: กองวรรณกรรมและประวัติศาสตร์ กรมศิลปากร, จัดพิมพ์เป็นที่ระลึกเนื่องในมหามงคลสมัยฉลองสิริราชสมบัติครบ 50 ปี.

ปริศนา ศิรินาม, 2516. “ความสัมพันธ์ระหว่างไทยและประเทศราชในหัวเมืองลานนาไทยสมัยรัตนโกสินทร์

ตอนต้น.” วิทยานิพนธ์การศึกษามหาบัณฑิต ภาควิชาประวัติศาสตร์ วิทยาลัยวิชาการประสานมิตร.

ปลายอ้อ ชนะนนท์, 2530. นายทุนพ่อค้ากับการก่อและขยายตัวของระบบทุนนิยมในภาคเหนือของไทย พ.ศ. 2464-2523. กรุงเทพฯ: สถาบันวิจัยสังคม จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย.

พรรณนิภา อพิชพงศ์, 2535. “เจ้า ไพร่ กับความเปลี่ยนแปลงในสังคมล้านนา ระหว่าง พ.ศ. 2427-2476.”

วิทยานิพนธ์การศึกษามหาบัณฑิต วิชาเอกประวัติศาสตร์ มหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒ ประสานมิตร.

แมคคาร์ธี, เจมส์, 2562. บันทึกการเดินทางสำรวจประเทศสยาม. (แปลและเรียบเรียงโดย พรพรรณ ทองตัน). กรุงเทพฯ: กรมศิลปากร.

ยอดยิ่ง รักสัตย์, 2532. “การเปลี่ยนแปลงทางการเมืองและเศรษฐกิจในภาคเหนือของประเทศไทยกับกบฏเงี้ยว พ.ศ. 2445.” วิทยานิพนธ์อักษรศาสตร์มหาบัณฑิต สาขาประวัติศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย.

โยซิยูกิ มาซูฮารา, 2546. ประวัติศาสตร์เศรษฐกิจของราชอาณาจักรลาวล้านช้างสมัยคริสต์ศตวรรษที่ 14-

จาก “รัฐการค้าภายในทวีป”ไปสู่ “รัฐกึ่งเมืองท่า”. กรุงเทพฯ: มติชน.

รัตนาพร เศรษฐกุล, 2527. “ความสัมพันธ์ระหว่างเมืองเชียงใหม่และเชียงตุงจนถึงคริสต์ ศตวรรษที่ 19.” มนุษยศาสตร์ 1 (2).

______, 2546. หนึ่งศตวรรษเศรษฐกิจชุมชนหมู่บ้านภาคเหนือ. กรุงเทพฯ: สร้างสรรค์.

รัตนาพร เศรษฐกุล และกอบกาญจน์ พจน์ชนะชัย, 2556. จากพ่อค้าและแรงงานป่าไม้สู่กรรมกรก่อสร้างและลูกจ้างทั่วไป: ความสัมพันธ์ทางเศรษฐกิจและสังคมระหว่างชาวล้านนาและชาวไทใหญ่. เชียงใหม่: มหาวิทยาลัยพายัพ.

“รายงานตรวจราชการเมืองแพร่ของพระองค์เจ้าเพ็ญพัฒนพงษ์ ลงวันที่ 18 กุมภาพันธ์.”, 2445. หจช. ร.5 ม 2.14 /86. สำนักหอจดหมายเหตุแห่งชาติ.

รีด, แอนโทนี, 2548. เอเชียตะวันออกเฉียงใต้ในยุคการค้า 1450-1680. เชียงใหม่: ซิลค์เวอร์ม.

วราภรณ์ เรืองศรี, 2552. “การค้าของรัฐดินแดนตอนใน: ตรวจสอบความคิดเรื่องรัฐจารีตและความสำคัญของการค้า” วารสารสังคมศาสตร์ 21 (2).

______, 2557. คาราวานและพ่อค้าทางไกล: การก่อเกิดรัฐสมัยใหม่ในภาคเหนือของไทยและดินแดนตอนในของเอเชียตะวันออกเฉียงใต้. เชียงใหม่: ศูนย์อาเชียนศึกษา มหาวิทยาลัยเชียงใหม่.

วินัย พงศ์ศรีเพียร, 2542. ประวัติศาสตร์ปริทัศน์. พิพิธนิพนธ์เชิดชูเกียรติ์ พลโทดำเนิร เลขะกุล เนื่องในโอกาสมีอายุครบ 7 รอบ พ.ศ. 2542.

วินัย พงศ์ศรีเพียร และชัยพงษ์ สำเนียง, 2564. “เชียงใหม่และหริภุญชัยในฐานะศูนย์กลางทางเศรษฐกิจและการค้าของล้านนา.” ใน ล้านนามหาปกรณัม ความทรงจำแห่งอภินวบุรี-ศรีหริภุญชัย ประวัติศาสตร์เพื่อการท่องเที่ยวเชิงวัฒนธรรม (หน้า 163-177). นครปฐม: กองทุนพระเจ้าวรวงศ์เธอ กรมหมื่นพิทยลาภพฤฒิยากร.

วีระเทพ ศรีมงคล, 2530. การจัดเก็บภาษีอากรในล้านนา พ.ศ. 2427-2445. กรุงเทพฯ: มหาวิทยาลัยศิลปากร.

ศุภการ สิริไพศาล, 2560. มังกรเลื่อมลายนาค จีนกับโลกเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ก่อนสมัยใหม่. กรุงเทพฯ: สำนักงานสนับสนุนการวิจัย.

สรัสวดี อ๋องสกุล, 2539. ประวัติศาสตร์ล้านนา. พิมพ์ครั้งที่ 2. กรุงเทพฯ: อมรินทร์.

______, 2551. ประวัติศาสตร์ล้านนา. พิมพ์ครั้งที่ 4 (ฉบับปรับปรุงและเพิ่มเติม). กรุงเทพฯ: อมรินทร์.

สุเทพ สุนทรเภสัช, 2548. มานุษยวิทยากับประวัติศาสตร์ : รวมความเรียงว่าด้วยการประยุกต์ใช้แนวความคิดและทฤษฎีทางมานุษยวิทยาในการศึกษาข้อมูลทางประวัติศาสตร์. กรุงเทพฯ: เมืองโบราณ.

เสถียร ลายลักษณ์ และคณะ (ผู้รวบรวม), 2478. ประชุมกฎหมายประจำศก เล่ม 18. พระนคร: โรงพิมพ์เดลิเมล์.

อรรถจักร์ สัตยานุรักษ์, 2538. การเปลี่ยนแปลงโลกทัศน์ของชนชั้นนำไทย ตั้งแต่รัชกาลที่ 4-พ.ศ. 2475.

กรุงเทพฯ: จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย.

อานันท์ กาญจนพันธุ์, 2527. พัฒนาการของชีวิตและวัฒนธรรมล้านนา. เชียงใหม่: ศูนย์หนังสือมหาวิทยาลัยเชียงใหม่.

______, 2533. “วัฒนธรรมพ่อเลี้ยง: เลี้ยงใครใครเลี้ยง.” สมุดสังคมศาสตร์ 12 (3-4): 152-174.

อุษณีย์ ธงไชย, 2526. “ความสัมพันธ์ระหว่างอยุธยาและล้านนา พ.ศ.1839-2101.” วิทยานิพนธ์ปริญญา

มหาบัณฑิต สาขาวิชาประวัติศาสตร์ คณะอักษรศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย.

ฮอลล์, ดี.จี.อี, 2549. ประวัติศาสตร์เอเชียตะวันออกเฉียงใต้: สุวรรณภูมิ-อุษาคเนย์ภาคพิสดาร. (แปลโดย วรุณยุพา สนิทวงศ์ ณ อยุธยา และคณะ). กรุงเทพฯ: มูลนิธิโครงการตำราสังคมศาสตร์และมนุษยศาสตร์.

ฮาลเลตต์, โฮลต์ ซามูเอล, 2565. ท่องล้านนาบนหลังช้างของโฮลต์ ฮาลเลตต์ พ.ศ. 2427. (แปลโดย สุทธิศักดิ์ ปาลโพธิ์). กรุงเทพฯ: ริเวอร์ บุ๊คส์.

ภาษาอังกฤษ

Yang B., 2004. “Horse, silver, and crowries: Yunan in global perspective.” Journal of World

History (15 September): 281-322.

Grabowsky V. & Turton A., 2003. The gold and silver road of trade and friendship: The McLeod and Richardson diplomatic missions to Tai states in 1837. Chiang Mai: Silkworm books Press.

Hallett H.S., 1988. A thousand miles on an elephant in the Shan state. Bangkok: White

Lotus.

Smyth H.W., 2001. Five years in Siam from 1891 to 1896: Volume 2. London: Adamant Media Corporation.

Koizumi J., 1992. “The communication of Suai from Northeast Siam in the middle of the

nineteenth century.” Journal of Southeast Asian Studies. 23 (September 1992): 276-307.

Thongchai Winichakul, 1994. Siam mapped: A history of the geo-body of a nation. Honolulu: University of Hawaii Press.

Suehiro A., 1989. Capital accumulation in Thailand, 1855-1985. Tokyo: The Centre for East

Asian Cultural Studies.

Suthep Soonthornpasuch, 1977. Islamic identity in Chiengmai city: A historical and

structural comparison of two communities. Berkley: University of California.

Downloads

Published

2022-12-27