Spatial Archaeology of Sacred Landscape on the Eastern Phanom Dongrek Range

Authors

  • Sureeratana Bubpha Lecturer, Innovation in Cultural Heriatge Management Program, the faculty of Liberal Arts, Ubon Ratchathani Univerity, and PhD Candidate (Archéologie et Ethnologie), UMR 8068 - Technologie et Ethnologie des Mondes Préhistoriques, Université Paris Nanterre (Paris X), Paris, France.

Keywords:

spatial archaeology, sacred landscape, sacred place, Phnom Dongrek Range

Abstract

This article presents a synthesis of knowledge related to spatial archeology, land use and natural resources related to the sacred place and landscape on the eastern Phnom Dongrek mountain range. The objective is to consider the relationship between land use and sacred landscapes. The results of the study found a total of 10 archaeological sites in the research area, including 4 prehistoric archaeological sites and 6 historical archaeological sites. All archaeological sites are scattered throughout the highlands along the eastern Phnom Dongrek range, with the cultural chronology of the sites ranging from the prehistoric period in the Iron Age and the historical period in the Dvaravati culture and the ancient Khmer culture, respectively. Significant evidence indicates the site-function of these sites was as space for rituals/religious activities. All the sites are in the form of rock shelters with paintings and carvings, Buddha's footprint, and sanctuaries. It was found that the use of space in this area is influenced by the subsistence pattern and religious systems and beliefs. For this, the presence of dense ancient sites may be related to the settlements or religion that are consistent with the meaning of sacred landscape and sacred place. It should also be mentioned that another important factor is the ability to access resources and raw materials for the construction of religious sites in this area.

References

กรมศิลปากร, 2531. อดีตอีสาน. กรุงเทพฯ: มิตรสัมพันธ์.

กรมศิลปากร, 2539. ศิลปะถ้ำสมัยก่อนประวัติศาสตร์ในประเทศไทย. กรุงเทพฯ: โรงพิมพ์คุรุสภาลาดพร้าว.

กรมศิลปากร, 2559. ข้อมูลภูมิสารสนเทศของกรมศิลปากร. สืบค้นจาก http://gis.finearts.go. th/fineart/

กษมา เกาไศยานนท์, 2528. รูปเคารพพระนารายณ์บรรทมสินธุ์ในประเทศไทย. สารนิพนธ์ศิลป ศาสตรบัณฑิต (โบราณคดี) คณะโบราณคดี มหาวิทยาลัยศิลปากร.

จรรยา มาณะวิท (บรรณาธิการ), 2539. ทำเนียบโบราณสถานขอมในประเทศไทย เล่มที่ 4 ชัยภูมิ ร้อยเอ็ด ยโสธร ศรีสะเกษ อุบลราชธานี. กรุงเทพฯ: โรงพิมพ์คุรุสภาลาดพร้าว.

เด่นโชค มั่นใจ วีระพงษ์ ตันสุวรรณ และไชยกาล ไชยรังษี, 2543. ธรณีวิทยาบริเวณเทือกเขาพนมดงรัก. การประชุมเสนอผลงานกรมทรัพยากรธรณีและฝึกอบรมประจำปีงบประมาณ 2542 วันที่ 25-29 กรกฏาคม 2543.

ธิดา สาระยา, 2546. อาณาจักรเจนละ ประวัติศาสตร์อีสานโบราณ.พิมพ์ครั้งที่ 4.กรุงเทพฯ: มติชน.

พิเศษ เจียจันทร์พงษ์ เบญจมาส แพทอง และสมเดช ลีลามโนธรรม (บรรณาธิการ), 2544. วัฒนธรรม พัฒนาการทางประวัติศาสตร์ เอกลักษณ์และภูมิปัญญา จังหวัดศรีสะเกษ. กรุงเทพฯ: กรมศิลปากร.

พิเศษ เจียจันทร์พงษ์ และคนอื่นๆ (บรรณาธิการ), 2544. วัฒนธรรม พัฒนาการทางประวัติศาสตร์ เอกลักษณ์และภูมิปัญญา จังหวัดอุบลราชธานี. กรุงเทพฯ: กรมศิลปากร.

มิตรเอิร์ธ-Mitrearth, 2566. แผนที่ประเทศไทย. สืบค้นจาก http://www.mitrearth.org/ (เข้าถึงเมื่อ 7 พฤษภาคม 2566)

มูลนิธิ สอวน., 2557. ภูมิศาสตร์มนุษย์ (Human Geography). โครงการตำราวิทยาศาสตร์และคณิตศาสตร์มูลนิธิส่งเสริมโอลิมปิกวิชาการและพัฒนามาตรฐานวิทยาศาสตร์ศึกษาในพระอุปถัมภ์สมเด็จพระเจ้าพี่นางเธอ เจ้าฟ้ากัลยาณิวัฒนา กรมหลวงนราธิวาสราชนครินทร์ (สอวน.). กรุงเทพฯ: ด่านสุทธาการพิมพ์.

รุ่งโรจน์ ธรรมรุ่งเรือง และศานติ ภักดีคำ, 2557. ศิลปะเขมร. กรุงเทพฯ: มติชน.

วรรณพรรธน์ เฟรนซ์, 2562. ศรีภัทเรศวร ศิลปกรรมและประติมานวิทยาที่ปราสาทวัดพู. อุบลราชธานี: โรงพิมพ์มหาวิทยาลัยอุบลราชธานี.

ศรีศักร วัลลิโภดม, 2546. แอ่งอารยธรรมอีสาน. พิมพ์ครั้งที่ 4. กรุงเทพฯ: มติชน.

สุรพล ดำริห์กุล, 2549. แผ่นดินอีสาน. กรุงเทพฯ: เมืองโบราณ.

สุริยวุฒิ สุขสวัสดิ์, ม.ร.ว., 2536ก. ปราสาทเขาพนมรุ้ง ศาสนบรรพตที่งดงามที่สุดในประเทศไทย. กรุงเทพฯ: มติชน.

สุริยวุฒิ สุขสวัสดิ์, ม.ร.ว., 2536ข. ปราสาทพระวิหาร ศาสนบรรพตที่โดดเด่นที่สุดในภาคพื้นเอเชียอาคเนย์. กรุงเทพฯ: เมืองโบราณ.

สุริยวุฒิ สุขสวัสดิ์, ม.ร.ว., 2537. ศิลปะร่วมแบบเขมรในประเทศไทย. กรุงเทพฯ: มติชน.

สุรีรัตน์ บุบผา, 2562. “ลำดับอายุของการตั้งถิ่นฐานทางโบราณคดีเขตเทือกเขาพนมดงรักฝั่งตะวันออก”. ดำรงวิชาการ. 8 (1): หน้า 11-40.

สุรีรัตน์ บุบผา, 2565ก. รายงานการวิจัยเรื่องภูมิทัศน์ทางโบราณคดีเทือกเขาพนมดงรักฝั่งตะวันออกตามแนวชายแดนไทย-กัมพูชา ในพื้นที่จังหวัดอุบลราชธานีและจังหวัดพระวิหาร. คณะศิลปศาสตร์ มหาวิทยาลัยอุบลราชธานี (ประจำปีงบประมาณ 2563).

สุรีรัตน์ บุบผา, 2565ข. “ภููมิิทััศน์์ทางโบราณคดีีเทือกเขาพนมดงรักฝั่่งตะวัันออกตามแนวชายแดนไทย-กัมพูชา”. ดำรงวิชาการ. 21 (1): หน้า 49-90.

สำนักศิลปากรที่ 9 อุบลราชธานี, 2562. รายงานการสำรวจเบื้องต้นโครงการอนุรักษ์และพัฒนาแหล่งโบราณคดีผาแต้มและแหล่งภาพเขียนสีพื้นที่อีสานตะวันออก (กิจกรรมดำเนินงานปีที่ 1 ในจังหวัดอุบลราชธานี พ.ศ. 2562) (เอกสารอัดสำเนา).

สำนักศิลปากรที่ 9 อุบลราชธานี, 2563ก. โบราณสถานภูปราสาท ตำบลสีวิเชียร อำเภอน้ำยืน จังหวัดอุบลราชธานี. อุบลราชธานี: ม.ท.พ.

สำนักศิลปากรที่ 9 อุบลราชธานี, 2563ข. รายงานการสำรวจแหล่งโบราณคดี โบราณสถาน ในพื้นที่อำเภอน้ำขุ่น อำเภอน้ำยืน จังหวัดอุบลราชธานี (เอกสารอัดสำเนา).

สำนักศิลปากรที่ 10 นครราชสีมา, 2564ก. มหัศจรรย์ Unseen! ภาพสลักโบราณยุคก่อนประวัติศาสตร์ในพื้นที่จังหวัดศรีสะเกษ. สืบค้นจาก https://www.facebook.com/

ArchaeoFAD10 (เข้าถึงเมื่อ 6 พฤษภาคม 2566)

สำนักศิลปากรที่ 10 นครราชสีมา, 2564ข. รายงานผลการสำรวจแหล่งโบราณคดีเพิงผาเขียน เขาพนมดบ เขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าพนมดงรัก ตำบลบักดอง อำเภอขุนหาญ จังหวัดศรีสะเกษ (เอกสารอัดสำเนา). สืบค้นจาก https://www.finearts.go.th/storage/contents/

/11/ file/idlx9VwdQe8VFhFoXjd4ZB6mOtEDgzxXqistTVq6.pdf (เข้าถึงเมื่อ 6 พฤษภาคม 2566)

สำนักศิลปากรที่ 11 อุบลราชธานี, ม.ป.ป. บัญชีโบราณสถานที่ยังไม่ขึ้นทะเบียนในเขตจังหวัดอุบลราชธานี ยโสธร มุกดาหาร อำนาจเจริญ ศรีสะเกษ (เอกสารอัดสำเนา). กลุ่มโบราณคดีและกลุ่มอนุรักษ์โบราณสถาน สำนักศิลปากรที่ 11 อุบลราชธานี.

Anschuetz, Kurt F., Richard H. Wilshuchen, and Cherie L. Scheick. (2001). “An Archaeology of Landscapes: Perspectives and Directions”. Journal of Archaeological Research. 9 (2): pp. 157-211.

Clarke, D. L., 1977. Spatial Archaeology. Boston: Academic Press.

David, Bruno and Julian Thomas, 2016. Handbook of Landscape Archaeology. London: Routledge.

Old Elk, Hunter, 2020. Sacred Sites, Places, & Landscapes: All You Need To Know. Wyoming: Buffalo Bill Center of the West. Retrieved May 4, 2023, from https://centerofthewest.org/2020/09/18/sacred-sites-places-landscapes-all-you-need-to-know/

Papantoniou, Giorgos and Athanasios K. Vionis (2017). “Landscape Archaeology and Sacred Space in the Eastern Mediterranean: A Glimpse from Cyprus”. Land: pp. 1-18.

Patnaik, Sunil Kumar, 2008. “The Pilgrimage, Rituals and Worship - A Study on Puri as

Tirtha Kshetra”. Orissa Review. pp. 101-105.

UNESCO, 2008. Operational Guidelines for the Implementation of the World Heritage Convention. Paris: UNESCO World Heritage Centre. Retrieved May 4, 2023, from https://whc.unesco.org/archive/opguide08-en.pdf#annex3

Downloads

Published

2024-06-27