ลำดับอายุของการตั้งถิ่นฐานทางโบราณคดีเขตเทือกเขาพนมดงรักฝั่งตะวันออก

บทคัดย่อ

การศึกษาลำดับอายุของการตั้งถิ่นฐานในพื้นที่เทือกเขาพนมดงรักฝั่งตะวันออกต่อเนื่องกับที่ราบลอนลาดในเขตจังหวัดศรีสะเกษนั้นมีการสำรวจทั้งภาคสนามและเอกสารที่เกี่ยวข้อง ซึ่งได้พบการตั้งถิ่นฐานของประชากรโบราณตั้งแต่ยุคก่อนประวัติศาสตร์ตอนปลายต่อเนื่องสู่ยุคประวัติศาสตร์ จำนวน 38 แห่ง โดยปรากฏการตั้งถิ่นฐานตั้งแต่ยุคก่อนประวัติศาสตร์ตอนปลาย (สมัยเหล็ก) สืบเนื่องเข้าสู่ยุคประวัติศาสตร์ในวัฒนธรรมเจนละ วัฒนธรรมทวารวดี วัฒนธรรมเขมร วัฒนธรรมล้านช้าง และวัฒนธรรมรัตนโกสินทร์ ซึ่งหลักฐานเหล่านี้ต่างบ่งชี้ว่าเมื่อมีพัฒนาการเข้าสู่สังคมที่มีความซับซ้อนในช่วงประวัติศาสตร์แล้วนั้นการตั้งถิ่นฐานได้กระจายลงมาสู่พื้นที่ราบมากขึ้นอย่างชัดเจน โดยมีชุมชนบางแห่งที่อาจมีสถานะเป็นศูนย์กลาง กระจายอยู่ตามจุดต่างๆ ทั้งนี้แม้การเพิ่มจำนวนมากขึ้นอย่างชัดเจนของชุมชนยุคประวัติศาสตร์ โดยเฉพาะอย่างยิ่งชุมชนในวัฒนธรรมเขมรพี่พบเป็นจำนวนมากในเขตที่ราบนั้นจะบ่งชี้ถึงความสัมพันธ์กับการเพิ่มจำนวนประชากรและตอบสนองต่อความต้องการพื้นที่การผลิตโดยเฉพาะการเพาะปลูกข้าวแต่ก็ยังพบว่าเขตพื้นที่สูงนั้นยังคงมีการใช้พื้นที่อย่างต่อเนื่องที่สัมพันธ์กับคติทางศาสนา อย่างไรก็ตาม การใช้พื้นที่ควบคู่กันทั้งในเขตที่สูงและที่ราบลอนลาดนั้นเป็นแบบแผนการตั้งถิ่นฐานและการเลือกใช้พื้นที่ที่ปรากฏมาตั้งแต่ยุคก่อนประวัติศาสตร์และต่อเนื่องเข้าสู่สมัยประวัติศาสตร์ ทว่าข้อสังเกตประการหนึ่งที่พบคือการใช้พื้นที่ในเขตที่สูงช่วงยุคก่อนประวัติศาสตร์สัมพันธ์กับทั้งการใช้พื้นที่เพื่ออยู่อาศัยหรือเพื่อกิจกรรมทางศาสนาเพียงอย่างใดอย่างหนึ่ง หรือผสมผสานระหว่างพื้นที่อยู่อาศัยกับพื้นที่กิจกรรมศาสนา ในขณะที่ช่วงยุคประวัติศาสตร์นั้นมีการใช้พื้นที่เพื่อพิธีกรรมทางศาสนาเป็นหลักมากกว่าเพื่อจุดประสงค์อื่น ทั้งไม่ปรากฏว่ามีการใช้พื้นที่ในเขตที่สูงเพื่อการอยู่อาศัยเป็นหลักเพียงอย่างเดียวดังที่เคยปรากฏในช่วงก่อนประวัติศาสตร์