นันโทปนันทสูตรคำหลวง: ความพิเศษ ความหมาย ความเชื่อ แห่งคำเรียกชื่อพญานาค

บทคัดย่อ

คำเรียกชื่อ “พญานันโทปนันทนาคราช” จำนวน 48 ชื่อ ซึ่งเกิดจากพระปรีชาสามารถของเจ้าฟ้าธรรมาธิเบศร์ ไชยเชษฐ์สุริยวงศ์ (เจ้าฟ้ากุ้ง) ผู้ทรงนิพนธ์ “นันโทปนันทสูตรคำหลวง” ผู้วิจัยพบพระอัจฉริยภาพของผู้สร้างนามหรือคำเรียกชื่อ “พญานันโทปนันทนาคราช”  ใน 3 มิติที่สำคัญ คือ 1) มิติด้านคำหลักซึ่งเป็นคำไวพจน์ที่หมายถึง “พญานันโทปนันทนาคราช” พบว่ามี 7 คำสำคัญ คือ 1.1 นิยมใช้คำว่า “นาค” (สัตว์ผู้ประเสริฐ)  1.2 “ผรณราชา” (ผู้เป็นใหญ่ในบรรดาสัตว์ที่แผ่พังพานได้)  1.3 “อุรคะ” (สัตว์ที่ต้องเคลื่อนไหวไปด้วยอก)      1.4  “อาสิวิส” (สัตว์ที่มีพิษบนศีรษะ)  1.5 “สัลปะ” (สัตว์เลื้อยคลานประเภทงู)  1.6  “ทวิชิวหา” (สัตว์ที่มีลิ้น 2แฉก) 1.7  “ภุชงฺค” (สัตว์ผู้ไปด้วยขนด)  มิติที่ 2 คือ มิติด้านการประกอบคำ ผู้วิจัยพบว่ามี 5 ลักษณะ คือ  2.1 ขึ้นต้น “พระญา”+ ลงท้ายด้วยชื่อพญานาค”  2.2  ขึ้นต้น “พระยา” + ลงท้ายด้วย “ราชา” 2.3 ขึ้นด้วยชื่อเฉพาะ + ลงท้ายด้วยคำว่า “นาค”  2.4  ขึ้นต้นด้วยชื่อเฉพาะ + ลงท้ายด้วย “ราชา” 2.5 ขึ้นต้นด้วยชื่อเฉพาะ + ลงท้ายด้วย “บาดาล”  มิติที่ 3 คือมิติด้านความหมายของคำเรียกชื่อ “พญานันโทปนันทนาคราช” ที่สะท้อนความเชื่อหรือทัศนคติเกี่ยวกับพญานาคในสมัยกรุงศรีอยุธยา โดยผู้วิจัยพบว่ามี 4 ลักษณะ คือ 3.1  ความเป็นผู้ยิ่งใหญ่  3.2  ความเป็นสัตว์ที่มีลิ้น 2 แฉก  3.3  ความเป็นพระราชาแห่งนาค  3.4  ความเป็นใหญ่ในภพบาดาล