การศึกษาลวดลายตู้พระธรรมสมัยอยุธยาตอนปลายถึงรัชกาลที่ 2 ในหอสมุดสันติวัน

บทคัดย่อ

หอสมุดสันติวันปัจจุบันตั้งอยู่ในเขตสังฆาวาสของวัดพระเชตุพนวิมลมังคลารามฯ เป็นสถานที่สำหรับพระสงฆ์สามเณรใช้ในการศึกษาร่ำเรียนอภิธรรม และเป็นที่เก็บหนังสือ ตำรา พระไตรปิฎกใบลานเก่า รวมถึงในปัจจุบันยังเป็นที่เก็บตู้พระธรรมหลายสมัยเป็นจำนวนมาก ทั้งนี้ที่ผ่านมายังไม่มีการศึกษาเพื่อกำหนดอายุสมัยของตู้พระธรรมเหล่านี้ ดังนั้นบทความวิจัยฉบับนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อกำหนดอายุสมัยตู้พระธรรมผ่านการศึกษารูปแบบลวดลายประดับ โดยนำกลุ่มตู้ตัวอย่างสมัยอยุธยาตอนปลายถึงกรุงรัตนโกสินทร์ตอนต้นราวรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัยมาทั้งหมด 4 ตู้ คือ ตู้นิรนาม 2, ตู้ สว.13, ตู้ สว.18, ตู้ สว.29
ผลจากการศึกษาสามารถกำหนดอายุสมัยได้ดังนี้ ตู้นิรนาม 2 กำหนดอายุอยู่ในสมัยอยุธยาตอนปลายสังเกตได้จากการเขียนภาพทิวทัศน์ที่มีลายเส้นอ่อนช้อย มีชีวิตชีวา ตู้ สว.13 กำหนดอายุอยู่ในสมัยอยุธยาตอนปลาย–กรุงธนบุรี สังเกตจากการออกช่อกระหนกที่พลิ้วไหวนุ่มนวล และมีลายกาบบนกาบล่างที่ถูกยืดสูงขึ้นซึ่งพัฒนามาจากลายกาบไผ่ ต่อมาตู้ สว.18 กำหนดอายุอยู่ในสมัยรัชกาลที่ 1 สังเกตจากขนาดเถาลายก้านขดที่มีขนาดที่เรียวเล็กและขนาดของกระหนกเปลวยังไม่อวบอ้วนรวมถึงมีการเว้นระยะช่องไฟที่ค่อนข้างห่างมาก สุดท้าย ตู้ สว.29 กำหนดอายุอยู่ในสมัยรัชกาลที่ 2 สังเกตจากขนาดของกระหนกเปลวเริ่มมีลักษณะอวบอ้วนขึ้นเล็กน้อย ลายเส้นมีความแข็งแรงมีการจัดวางผูกลายเป็นระเบียบอย่างชัดเจน เป็นช่วงสุดท้ายที่ยังแสดงถึงวิธีการเขียนลวดลายลายเส้นที่ยังคงหลงเหลือกลิ่นอายจากอยุธยาตอนปลาย