โบราณคดีและชาติพันธุ์ในเขตหมู่บ้านชาวญัฮกุรที่ อ.เทพสถิต จ.ชัยภูมิ

บทคัดย่อ

บทความนี้เป็นการนำเสนอผลงานวิจัยของโครงการสำรวจหลักฐานทางโบราณคดีและเส้นทางการค้าโบราณในขอบที่ราบสูงโคราชในเขต อ.เทพสถิต จ.ชัยภูมิ ซึ่งมีวัตถุประสงค์หลักเพื่อศึกษาประวัติความเป็นมาของชาวญัฮกุร ซึ่งเป็นกลุ่มคนที่พูดภาษามอญโบราณคล้ายภาษาสมัยทวารวดี โดยใช้วิธีการทางด้านโบราณคดีและประวัติศาสตร์ชาติพันธุ์ 

ผลจากการศึกษาพบว่า ในพื้นที่ อ.เทพสถิตเริ่มมีการตั้งถิ่นฐานครั้งแรกเมื่อพุทธศตวรรษที่ 17 เป็นต้นมา โดยแหล่งโบราณคดีสามารถแบ่งออกเป็น 2 สมัยหลักคือ สมัยแรกมีอายุระหว่างพุทธศตวรรษที่ 17-19 พบใกล้กับช่องเขาที่หมู่บ้านไร่ มีชื่อว่า ช่องชิด ซึ่งช่องเขานี้เป็นทางขึ้นลงระหว่างที่ราบสูงโคราชกับที่ราบภาคกลาง โบราณวัตถุประเภทหลักที่พบได้แก่เครื่องปั้นดินเผาแบบเขมร และเครื่องปั้นดินเผาจีนสมัยราชวงศ์ซ่งใต้ สะท้อนถึงการเติบโตของการค้าของอาณาจักรเขมร แต่หลักฐานที่พบในสมัยนี้ไม่สามารถบอกได้ว่าสัมพันธ์กับชาวญัฮกุร ส่วนสมัยที่สองมีอายุตรงกับสมัยรัชกาลที่ 5 แห่งกรุงรัตนโกสินทร์ โบราณวัตถุสำคัญที่พบในเขตหมู่บ้านเก่าของชาวญัฮกุรคือเครื่องปั้นดินเผาสมัยราชวงศ์ชิงและเหรียญสมัยรัชกาลที่ 5 
ธิดา สาระยา สันนิษฐานว่าชาวญัฮกุรคือประชากรของรัฐทวารวดีที่อพยพหนีภัยสงครามจากการรุกรานของอาณาจักรเขมรขึ้นไปอยู่บนภูเขา แต่จากการสำรวจทางโบราณคดีนั้นไม่พบชุดหลักฐานที่สัมพันธ์กับวัฒนธรรมทวารวดีแต่อย่างใด โดยพบเพียงโบราณวัตถุในวัฒนธรรมเขมรเท่านั้น ดังนั้น เป็นไปได้ว่าเมื่อราวพุทธศตวรรษที่ 17 เมื่อการค้าขยายตัว กลุ่มชนกลุ่มหนึ่งซึ่งอาจเป็นชาวญัฮกุรได้รวมตัวตั้งเป็นหมู่บ้านเพื่อเข้าไปเป็นส่วนหนึ่งของเครือข่ายการค้าของอาณาจักรเขมร โดยทำหน้าที่ติดต่อกับชุมชนโบราณในเขต อ.บำเหน็จณรงค์ จ.ชัยภูมิ และ อ.ลำสนธิ จ.ลพบุรี