ความหลากหลายด้านสถาปัตยกรรมในยุคสุโขทัย: เจดีย์ระฆังและพุ่มข้าวบิณฑ์

บทคัดย่อ

        บทความนี้ เป็นการศึกษารูปแบบสถาปัตยกรรมเจดีย์ในยุคสมัยสุโขทัยในรูปแบบเจดีย์ทรงระฆังและทรงพุ่มข้าวบิณฑ์เพื่อให้เกิดความกระจ่างชัด ซึ่งได้แยกประเด็นในการศึกษาดังนี้ ประเด็นแรก เป็นการศึกษาถึงต้นกำเนิดเจดีย์และพัฒนาการของการออกแบบก่อสร้างเจดีย์ประธานทรงระฆังและพุ่มข้าวบิณฑ์ และประการต่อมา เป็นการวิเคราะห์ถึงข้อสันนิษฐานของแหล่งที่มาของพุทธศิลป์ว่า มีความเกี่ยวข้องและได้รับอิทธิพลมาจากรูปแบบศิลปกรรมของเจดีย์ที่มีมาก่อนและร่วมสมัยสุโขทัยอย่างไร เพื่อหาความเหมือนและความแตกต่างกันทางด้านสถาปัตยกรรมที่มีความหลากหลายของการออกแบบพุทธศิลป์ อย่างไรก็ดี สถาปัตยกรรมเจดีย์ทรงระฆังและทรงพุ่มข้าวบิณฑ์ในยุคสุโขทัยนั้น มีรูปแบบสถาปัตยกรรมทางพุทธศิลป์ที่มีความสัมพันธ์กับข้อมูลทางประวัติศาสตร์ ซึ่งได้แสดงให้เห็นว่า มีการรับเอาอิทธิพลทางคติ ความเชื่อ ความศรัทธา แรงบันดาลใจทางวัฒนธรรม และศิลปกรรม มาจากสถาปัตยกรรมเจดีย์ในศิลปะยุคสมัยต่าง ๆ ทั้งก่อนและร่วมสมัยสุโขทัย เช่น ลังกา (ศรีลังกา) ทวารวดี  พุกาม (พม่า) ล้านนา แล้วนำมาคิดค้นและออกแบบสถาปัตยกรรมเจดีย์เป็นเอกลักษณ์เฉพาะศิลปะสุโขทัย ซึ่งนับว่าสะท้อนให้เห็นความเป็นศิลปะเฉพาะสกุลช่างสุโขทัยอย่างงดงาม