การทบทวนวรรณกรรมจริยธรรมการใช้ปัญญาประดิษฐ์ในการวิจัยระดับอุดมศึกษา
Article Sidebar
Main Article Content
บทคัดย่อ
การศึกษานี้จึงมีวัตถุประสงค์หลักเพื่อสังเคราะห์ประเด็นสำคัญด้านจริยธรรมของปัญญาประดิษฐ์ในการวิจัยสถาบันอุดมศึกษา วิเคราะห์กรอบจริยธรรมปัญญาประดิษฐ์และแนวทางการกำกับดูแลจริยธรรมการใช้ปัญญาประดิษฐ์ในการวิจัยสถาบันอุดมศึกษา พร้อมทั้งเสนอแนะแนวทางการพัฒนาจริยธรรมปัญญาประดิษฐ์ในการวิจัยในสถาบันอุดมศึกษา โดยใช้วิธีการทบทวนวรรณกรรมอย่างเป็นระบบจากฐานข้อมูลทางวิชาการที่เชื่อถือได้ ในช่วงปี ค.ศ. 2016-2024 และสังเคราะห์วรรณกรรมแบบพรรณา
ผลการศึกษาพบว่า จริยธรรมในการใช้ปัญญาประดิษฐ์ในการวิจัยในระดับอุดมศึกษาประสบกับความท้าทายทั้งความโปร่งใส ความลำเอียงและความรับผิดชอบ แต่กลับยังขาดกรอบจริยธรรมและแนวปฏิบัติที่ชัดเจนและเฉพาะเจาะจงในการกำกับดูแลการวิจัย ทำให้สถาบันอุดมศึกษาจำเป็นต้องพัฒนานโยบายจริยธรรมเชิงรุกและจัดตั้งคณะกรรมการจริยธรรมการใช้ปัญญาประดิษฐ์ โดยให้ความสำคัญการพัฒนากรอบจริยธรรมและแนวทางปฏิบัติสำหรับการใช้ปัญญาประดิษฐ์ในการวิจัย การจัดตั้งคณะกรรมการคณะกรรมการจริยธรรมการใช้ปัญญาประดิษฐ์ในระดับสถาบัน พัฒนาหลักสูตรและจัดการอบรมด้านจริยธรรมปัญญาประดิษฐ์ สนับสนุนการวิจัยเกี่ยวกับจริยธรรมการใช้ปัญญาประดิษฐ์ และ ส่งเสริมความร่วมมือระหว่างสถาบันเพื่อการพัฒนาแนวปฏิบัติที่มีประสิทธิภาพร่วมกัน เพื่อให้มั่นใจได้ว่าการนำปัญญาประดิษฐ์ไปใช้ในการวิจัยนั้น จะเป็นไปอย่างมีคุณภาพ โปร่งใส เชื่อถือได้ และสร้างประโยชน์อย่างยั่งยืนแก่สังคมโดยรวม
Downloads
Article Details
อนุญาตภายใต้เงื่อนไข Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
บทความ ข้อความ ภาพประกอบ ตารางประกอบ ที่ตีพิมพ์ในวารสารเป็นความคิดเห็นและความรับผิดชอบของผู้เขียนแต่เพียงผู้เดียว ไม่เกี่ยวข้องกับมหาวิทยาลัยสุโขทัยธรรมาธิราชแต่อย่างใด
บทความที่เสนอพิจารณาในวารสาร e-JODIL ต้องเป็นบทความที่ไม่เคยส่งไปลงพิมพ์ เผยแพร่ หรืออยู่ระหว่างการพิจารณาของวารสารอื่น
กองบรรณาธิการขอสงวนสิทธิ์ในการพิจารณาและตัดสินการตีพิมพ์บทความในวารสาร
เอกสารอ้างอิง
Acosta Enriquez, B. G., Ramos Farroñán, E. V., Villena Zapata, L., Mogollón García, F. S., Rabanal-León, H. C., Morales Angaspilco, J. E., & Saldaña Bocanegra, J. C. (2024). Acceptance of Artificial Intelligence in University Contexts A Conceptual Analysis Based on UTAUT2 Theory. Heliyon, 10(19), 1-13. https//doi.org/10.1016/j.heliyon.2024.e38315
Acosta-Enriquez, B. G., Arbulú Ballesteros, M. A., Arbulu Perez Vargas, C. G., Orellana Ulloa, M. N., Gutiérrez Ulloa, C. R., Pizarro Romero, J. M., ... & López Roca, C. (2024). Knowledge, Attitudes, and Perceived Ethics Regarding the Use of ChatGPT among Generation Z University Students. International Journal for Educational Integrity, 20(1), 123.
Ad Hoc Expert Group (AHEG). (2020). Outcome Document First Draft of the Recommendation on the Ethics of Artificial Intelligence. Retrieved from https//unesdoc.unesco.org/ark/48223/pf0000373434
Adami, C. (2025, 9 January). Report Outlines Stanford Principles for Use of AI. StanfordReport. Retrieved from https://news.stanford.edu/stories/2025/01/report-outlines-stanford-principles-for-use-of-ai
Bond, M., Khosravi, H., De Laat, M., Bergdahl, N., Negrea, V., Oxley, E., Pham, P., Chong, S.W., & Siemens, G. (2024). A Meta Systematic Review of Artificial Intelligence in Higher Education A Call for Increased Ethics, Collaboration, and Rigour. International Journal of Educational Technology in Higher Education, 21(1), 4. https://doi.org/10.1186/s41239-023-00436-z
Bouhouita-Guermech, S., Gogognon, P., & Bélisle-Pipon, J. C. (2023). Specific Challenges Posed by Artificial Intelligence in Research Ethics. Frontiers in Artificial Intelligence, 6, 1-17. https//doi.org/10.3389/frai.2023.1149082
Butson, R., & Spronken-Smith, R. (2024). AI and Its Implications for Research in Higher Education a Critical Dialogue. Higher Education Research & Development, 43(3), 563-577.
Dabis, A., & Csáki, C. (2024). AI and Ethics Investigating the First Policy Responses of Higher Education Institutions to the Challenge of Generative AI. Humanities and Social Sciences Communications, 11(1), 1-13.
Davenport, T. H., & Ronanki, R. (2018). Artificial Intelligence for the Real World. Harvard Business Review, 96(1), 108-116.
Espinoza Vidaurre, S. M., Velásquez Rodríguez, N. C., Gambetta Quelopana, R. L., Martinez Valdivia, A. N., Leo Rossi, E. A., & Nolasco-Mamani, M. A. (2024). Perceptions of Artificial Intelligence and Its Impact on Academic Integrity Among University Students in Peru and Chile: An Approach to Sustainable Education. Sustainability, 16(20), 9005. https://doi.org/10.3390/su16209005
European Commission. (2019). Ethics Guidelines for Trustworthy AI. Retrieved from https://digital-strategy.ec.europa.eu/en/library/ethics-guidelines-trustworthy-ai
Ivanov, S. (2023). The Dark Side of Artificial Intelligence in Higher Education. Service Industries Journal, 43, 1055–1082. https://doi.org/10.1080/02642069.2023.2258799
Kamali, J., Alpat, M. F., & Bozkurt, A. (2024). AI Ethics as a Complex and Multifaceted Challenge Decoding Educators’ AI Ethics Alignment through the Lens of Activity Theory. International Journal of Educational Technology in Higher Education, 21(1), 1-20.
Khosravi, H., Shum, S. B., Chen, G., Conati, C., Tsai, Y. S., Kay, J., Knight, S., Martinez-Maldonado, R., Sadiq, S. & Gašević, D. (2022). Explainable Artificial Intelligence in Education. Computers and Education Artificial Intelligence, 3, 1-22.
Li, Z. (2024). Ethical Frontiers in Artificial Intelligence Navigating the Complexities of Bias, Privacy, and Accountability. International Journal of Engineering and Management Research, 14(3), 109-116
Memarian, B., & Doleck, T. (2023). Fairness, Accountability, Transparency, and Ethics (FATE) in Artificial Intelligence (AI) and Higher Education A Systematic Review. Computers and Education Artificial Intelligence, 5, 1-12.
Miao, F., Holmes, W., Huang, R., & Zhang, H. (2021). AI and Education A Guidance for Policymakers. Unesco Publishing.
MIT Information System & Technology. (2025). Guidance for use of Generative AI Tools. Retrieved from https://ist.mit.edu/ai-guidance
Moffatt, B., & Hall, A. (2024). Is AI My Co-Author? The Ethics of Using Artificial Intelligence in Scientific Publishing. Accountability in Research, 1-17.
Nam, B. H., & Bai, Q. (2023). ChatGPT and Its Ethical Implications for STEM Research and Higher Education a Media Discourse Analysis. International Journal of STEM Education, 10(1), 1-24.
Nguyen, A., Ngo, H. N., Hong, Y., Dang, B., & Nguyen, B. P. T. (2023). Ethical Principles for Artificial Intelligence in Education. Education and Information Technologies, 28(4), 4221-4241.
Nikolic, S., Wentworth, I., Sheridan, L., Moss, S., Duursma, E., Jones, R. A., Ros, M., & Middleton, R. (2024). A Systematic Literature Review of Attitudes, Intentions and Behaviours of Teaching Academics Pertaining to AI and Generative AI (GenAI) in Higher Education: An Analysis of GenAI Adoption Using the UTAUT Framework. Australasian Journal of Educational Technology, 40(6), 56–75. https://doi.org/10.14742/ajet.9643
RAI, A. (2020). Explainable AI From Black Box to Glass Box. Journal of the Academy of Marketing Science, 48, 137-141. https//doi.org/10.1007/s11747-019-00710-5
Sargiotis, D. (2024). Ethical AI in Information Technology Navigating Bias, Privacy, Transparency, and Accountability. Adv Mach Lear Art Inte, 5(3), 01-14. https//doi.org/10.33140/AMLAI.05.03.03
Smart, J. (2025, 17 May). MIT Withdraws Backing for AI Study Amid Data Integrity Concerns, Highlighting Research Rigor Challenges in AI. WebProNews. Retrieved from https://www.webpronews.com/mit-withdraws-backing-for-ai-study-amid-data-integrity-concerns-highlighting-research-rigor-challenges-in-ai/
Spivakovsky, O. V., Omelchuk, S. A., Kobets, V. V., Valko, N. V., & Malchykova, D. S. (2023). Institutional Policies on Artificial Intelligence in University Learning, Teaching and Research. Information Technologies and Learning Tools, 97(5), 181.
UNESCO. (2019). Beijing Consensus on Artificial Intelligence and Education. Retrieved from https//www.oecd-events.org/smart-data-and-digital-technology-in-education/session/95cc7213-3bfd-ec11-b47a-a04a5e7cf9da/beijing-consensus-on-artificial-intelligence-and-education
University of Cambridge. (2025). Generative AI and Assessment. Retrieved from https://blendedlearning.cam.ac.uk/artificial-intelligence-and-education/generative-ai-and-assessment
University of Oxford. (2024). New Ethical Framework to Help Navigate Use of AI in Academic Research. Retrieved from https://www.ox.ac.uk/news/2024-11-13-new-ethical-framework-help-navigate-use-ai-academic-research
Vetter, M. A., Lucia, B., Jiang, J., & Othman, M. (2024). Towards a Framework for Local Interrogation of AI Ethics A Case Study on Text Generators, Academic Integrity, and Composing with ChatGPT. Computers and Composition, 71, 102831.
Vlaeminck, E. (2023). Malicious Use of Artificial Intelligence and the Threats to Corporate Reputation in International Business. In Pashentsev, E. (eds). The Palgrave Handbook of Malicious Use of AI and Psychological Security (pp. 273-293). Cham Springer International Publishing. https//doi.org/10.1007/978-3-031-22552-9_11
Zhang, C., & Lu, Y. (2021). Study on Artificial Intelligence The State of the Art and Future Prospects. Journal of Industrial Information Integration, 23, 1-9. https//doi.org/10.1016/j.jii.2021.100224
