การสร้างกระบวนการเรียนรู้การเลี้ยงและขยายพันธุ์ผึ้งชันโรงเพื่อยกระดับศักยภาพของวิสาหกิจชุมชนบนฐานทรัพยากรท้องถิ่นในจังหวัดสงขลา

บทคัดย่อ

การสร้างกระบวนการเรียนรู้การเลี้ยงและขยายพันธุ์ผึ้งชันโรงเพื่อยกระดับศักยภาพของวิสาหกิจชุมชนบนฐานทรัพยากรท้องถิ่นในจังหวัดสงขลา มีวัตถุประสงค์เพื่อ 1) เพื่อวิเคราะห์ปัญหาและอุปสรรคการดำเนินงานของวิสาหกิจชุมชนในการเลี้ยงและการขยายพันธุ์ผึ้งชันโรง 2) เพื่อสร้างกระบวนการเรียนรู้การเลี้ยงและขยายพันธุ์ผึ้งชันโรงด้วยผลิตภัณฑ์ใหม่อย่างมีส่วนร่วมของวิสาหกิจชุมชน ชุมชนเป้าหมายแบ่งตามพื้นที่ ประกอบด้วย 10 วิสาหกิจชุมชน ใน 10 ตำบล จำนวน 40 คน ได้แก่ ตำบลบางกล่ำ ตำบลบางเหรียง ตำบลคลองหรัง ตำบลกำแพงเพชร ตำบลชะแล้ ตำบลปากบาง ตำบลท่าช้าง ตำบลท่าชะมวง ตำบลฉลุง และตำบลขุนตัดหวาย เครื่องมือที่ใช้ในการวิจัย ประกอบด้วย การสำรวจพื้นที่ การจัดประชุมกลุ่มย่อย การจัดประชุมเชิงปฏิบัติการ ผู้ให้ข้อมูลหลัก คือ ตัวแทนวิสาหกิจชุมชน ตัวแทนวิสาหกิจชุมชนกลุ่มเครือข่าย หน่วยงานภาครัฐและเอกชน และเกษตรกรในชุมชน ผลจากการจัดกิจกรรมของวิสาหกิจชุมชน พบว่า ต้องการความรู้ตั้งแต่การเลี้ยง การขยายพันธุ์ และการเก็บเกี่ยวผลผลิตจากผึ้งชันโรง การสร้างกระบวนการเรียนรู้เพื่อถ่ายทอดความรู้การเลี้ยงชันโรงและการขยายพันธุ์ชันโรง รวมถึงถ่ายทอดองค์ความรู้กล่องเลี้ยงชันโรง ถอดบทเรียน แลกเปลี่ยนเรียนรู้ ประสบการณ์ สู่การขยายผล ซึ่งจากการพัฒนากล่องเลี้ยงชันโรงเชิงพาณิชย์ร่วมกับวิสาหกิจชุมชน และผู้เชี่ยวชาญ โดยมีการพัฒนารูปแบบจากกล่องเลี้ยงชันโรงสายพันธุ์ขนเงินแบบดั้งเดิม ไปเป็นรูปแบบสี่เหลี่ยมผืนผ้า ซึ่งสามารถลดปัญหาจากการเลี้ยงและเพิ่มจำนวนผลผลิตน้ำผึ้งชันโรง ผลการเปลี่ยนแปลงจากโครงการวิจัย พบว่า วิสาหกิจชุมชนกลุ่มเลี้ยงชันโรงทั้ง 10 แห่งมีจำนวนรังชันโรงเพิ่มขึ้น ในช่วงระยะเวลาดำเนินการวิจัย รวมจำนวนรังชันโรงเดิมของกลุ่มวิสาหกิจชุมชน มีจำนวน 6,440 รัง ปัจจุบันมีจำนวนรังชันโรงทั้งสิ้น 12,580 รัง เพิ่มขึ้น 6,140 รัง เมื่อคำนวณรายได้เดิมต่อปี เท่ากับ 19,320,000 บาท เปรียบเทียบกับรายได้ปัจจุบันต่อปี เท่ากับ 37,740,000 บาท ดังนั้น วิสาหกิจชุมชนกลุ่มเลี้ยงชันโรงมีรายได้เพิ่มขึ้นเมื่อเทียบกับปีก่อนเข้าร่วมโครงการวิจัย มีรายได้เพิ่มขึ้น 18,420,000 บาท คิดเป็นร้อยละ 95.34 ของจำนวนรังชันโรงทั้ง 10 กลุ่มวิสาหกิจชุมชนในจังหวัดสงขลา